تحلیل گفتمان
نسترن کیانپور؛ محمد رضا اروجی؛ بهزاد رهبر
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تحلیل انتقادی اولین گفتمان ترامپ و حسن روحانی دربارة برنامة جامع مشترک (برجام) در تاریخ ۱۳ اکتبر ۲۰۱۳ از دیدگاه دستور نظاممند (مایکل هلیدی، 1985) انجام شده است. در این راستا، متون اولین سخنرانیهای رؤسای جمهور ایران و آمریکا بررسی شد. در انجام این پژوهش علاوه بر تحلیل کیفی، از بررسی کمّی، شامل محاسبۀ فراوانی و آزمونهای ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف تحلیل انتقادی اولین گفتمان ترامپ و حسن روحانی دربارة برنامة جامع مشترک (برجام) در تاریخ ۱۳ اکتبر ۲۰۱۳ از دیدگاه دستور نظاممند (مایکل هلیدی، 1985) انجام شده است. در این راستا، متون اولین سخنرانیهای رؤسای جمهور ایران و آمریکا بررسی شد. در انجام این پژوهش علاوه بر تحلیل کیفی، از بررسی کمّی، شامل محاسبۀ فراوانی و آزمونهای آماری منویتنی نیز استفاده شده است. تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش نشان میدهد سخنرانی هر دو رئیسجمهور خالی از ایدئولوژی نیست و آمریکاستیزی در گفتمان روحانی و ایرانهراسی در گفتمان ترامپ نمایان است. در سخنان هر دو رئیسجمهور برجستگی نکات مثبت خودی و نکات منفی دیگری مشهود است و هر دو درصدد بودند یکدیگر را مقصر اوضاع نابسامان منطقه نشان دهند. روحانی بر وحدت ملی، نقش سپاه پاسداران در یاری رساندن به مردم مظلوم منطقه، و نقش حکومت ایران در ایجاد صلح و آرامش در منطقه تأکید داشت درحالیکه ترامپ به جاهطلبی ایران در توسعۀ انرژی هستهای و نقش مخرب سپاه در برافروختن آتش درگیری و بیثباتی در منطقه اشاره میکند. دستور نقشگرایی بهتنهایی میتواند از پس تحلیل انتقادی گفتمانهای سیاسی برآید. همچنین این مدل زبانی با کمک سه فرانقش تجربی، بینافردی و متنی میتواند سخنان هر دو رئیسجمهور را تحلیل و براساس عناصر موجود در هر یک از فرانقشها از قبیل کاربرد ضمیر، زمان، افعال وجهی، فرایندها و آغازگرهای بهکاررفته در هر دو متن، ایدئولوژی نهفته در پس هر یک را شناسایی و اهدافشان را مشخص کند.
تحلیل گفتمان
عباسعلی آهنگر؛ امیرعلی خوشخونژاد؛ سهیلا خادمی
چکیده
سینما به بازنمایی واقعیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی میپردازد. تحلیل گفتمان انتقادی نیز با تکیه بر مؤلفههایی چون ایدئولوژی، اجتماع، فرهنگ و سیاست، واقعیتهای متن زبانی را بازنمایی میکند. هدف پژوهش حاضر بررسی گفتمانهای اجتماعی فیلم گاو بر اساس ابزارهای گفتمانی لاکلا و موف (2001) است. بدین منظور، ابتدا متن کامل مکالمههای ...
بیشتر
سینما به بازنمایی واقعیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی میپردازد. تحلیل گفتمان انتقادی نیز با تکیه بر مؤلفههایی چون ایدئولوژی، اجتماع، فرهنگ و سیاست، واقعیتهای متن زبانی را بازنمایی میکند. هدف پژوهش حاضر بررسی گفتمانهای اجتماعی فیلم گاو بر اساس ابزارهای گفتمانی لاکلا و موف (2001) است. بدین منظور، ابتدا متن کامل مکالمههای فیلم گاو بررسی شد. سپس همة دادههای فیلم با استفاده از مؤلفههای گفتمانی مطرحشده در نظریة گفتمان لاکلا و موف (2001) توصیف و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد گفتمان فیلم گاو با تکیه بر دال مرکزی «مرگ گاو» و دالهای شناوری از قبیل «فقر»، «مذهبی بودن»، «بیکاری»، «جامعة بسته»، «دروغگویی»، «وابستگی به گاو»، «اتحاد»، «ناآگاهی» و «مسخشدگی» مفصلبندی شدهاند. به علاوه، گفتمانهای غالب در این فیلم گفتمانهای مذهبی، سنتی و جمعگرا است. در ادامه، با بررسی مؤلفههای برجستهسازی و حاشیهرانی در شخصیتهای بازیگران فیلم گاو، مشخص شد دالهای «دروغگویی»، «مسخشدگی» و «فقر» در این فیلم برجسته شده و دال شناور «مذهبی بودن» به حاشیه کشیده شده است.
زبانشناسی اجتماعی
فیروزه اصغری
چکیده
ارتباط شهروند بهعنوان بیمار بالقوه با پزشک همواره از موضوعات موردتوجه محققان حوزههای مختلف بوده است. هدف پژوهش حاضر مقایسه رابطه شهروند- پزشک در روایت ایرانی با داستان دشمنان چخوف در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی است. پژوهش با رویکردی کیفی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، بر اساس مدل مربع ایدئولوژیک وندایک(2006c) انجام شده است. بر ...
بیشتر
ارتباط شهروند بهعنوان بیمار بالقوه با پزشک همواره از موضوعات موردتوجه محققان حوزههای مختلف بوده است. هدف پژوهش حاضر مقایسه رابطه شهروند- پزشک در روایت ایرانی با داستان دشمنان چخوف در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی است. پژوهش با رویکردی کیفی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، بر اساس مدل مربع ایدئولوژیک وندایک(2006c) انجام شده است. بر اساس یافتهها، استراتژی مورد استفاده در روایت شهروند ایرانی «تاکید بر مثبت ما» شامل مقوله های استعاره، دیگر نمایی منفی، قطببندی و تعمیم و استراتژی مورد استفاده چخوف در داستان دشمنان « تاکید بر مثبت ما» و « تاکید بر منفی دیگری» شامل مقوله های توصیف کنشگران، استعاره، دیگر نمایی منفی و خودنمایی مثبت است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که گفتمان حاکم بر هر دو پیکره زبانی با تکیه بر کارکرد ایدئولوژیک زبان اگرچه متاثر از زمینه اجتماعی مشترک، مشابه و در جهت تقویت گفتمان ضد قدرت و سلسله مراتب به منظور اقناع مخاطب بوده است اما در عین حال در مواردی بدلیل سوگیری نه تنها باعث مخدوش شدن حقیقت بلکه باعث ایجاد شکاف بین دو کنشگر اجتماعی (شهروند و پزشک) و تبدیل آنها به دشمنان یکدیگر شده است.
زبان و فرهنگ
جواد نبیزاده مقدم؛ رؤیا صدیق ضیابری؛ محمدرضا عادل
چکیده
مسائل زیستمحیطی عمدتاً پیامد رفتار انسان هستند؛ به طوری که در بررسی رفتارهای زیستمحیطی توجه به دانش، نگرش و نیت عملی افراد از مسائل زیستمحیطی و نحوة رویارویی با آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف تحقیق پیشرو و مسئلة اساسی آن، بررسی هویت زیستمحیطی از نظر دانشجویان ایرانی از دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی است. این تحقیق کیفی ...
بیشتر
مسائل زیستمحیطی عمدتاً پیامد رفتار انسان هستند؛ به طوری که در بررسی رفتارهای زیستمحیطی توجه به دانش، نگرش و نیت عملی افراد از مسائل زیستمحیطی و نحوة رویارویی با آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف تحقیق پیشرو و مسئلة اساسی آن، بررسی هویت زیستمحیطی از نظر دانشجویان ایرانی از دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی است. این تحقیق کیفی با الهام از تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف (1395) و نظریة بوتکین و کلر (2011) به عنوان چارچوب نظری، از نظریة دادهبنیاد سازهگرای چارمز (2008) استفاده میکند. شرکتکنندگان شامل 20 دانشجوی کارشناسی و تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) رشتة زبان انگلیسی در دانشگاه حکیم سبزواری بودند. با استفاده از مصاحبة نیمهساختاری دادهها گردآوری و صدای شرکتکنندگان ضبط شد. سپس کدگذاری آنها بر اساس سه سطح کدگذاری روش دادهبنیاد انجام گرفت. فرایند کدگذاری به 187 کد اولیه، 18 زیرکد، 6 عنوان مهم و کد انتخابی نهایی یعنی هویت زیستمحیطی منتهی شد. بر پایة سازههای استخراجشده، یعنی اهمیت محیط زیست، طبیعتگردی، خاطراتی از طبیعت، رفتار مسئولانه، سواد زیستمحیطی و دغدغة محیط زیست، مدلی پیشنهاد شد که با اصول نظریة بوتکین و کلر همخوانی دارد.
تحلیل گفتمان
مهسا کمال پور؛ شهرام مدرس خیابانی؛ محمد جواد حجازی
چکیده
تبلور و انعکاس افکار، باورها و بهطورکلی ایدئولوژی در صورتهای زبانی یکی از کانونهای موردتوجه در بسیاری از حوزههای زبانشناسی ازجمله تحلیل گفتمان انتقادی بوده است. تولید متنهای ادبی اعم از داستان، رمان و سفرنامه، برگرفته از ایدئولوژی نهفتة نویسندگان است که سعی دارند مخاطب را به سمت آنچه مدنظرشان است، سوق دهند. ...
بیشتر
تبلور و انعکاس افکار، باورها و بهطورکلی ایدئولوژی در صورتهای زبانی یکی از کانونهای موردتوجه در بسیاری از حوزههای زبانشناسی ازجمله تحلیل گفتمان انتقادی بوده است. تولید متنهای ادبی اعم از داستان، رمان و سفرنامه، برگرفته از ایدئولوژی نهفتة نویسندگان است که سعی دارند مخاطب را به سمت آنچه مدنظرشان است، سوق دهند. از سوی دیگر با گسترش علم زبانشناسی پیکرهای، شرایط برای تجزیهوتحلیل حجم زیادی از دادههای زبانی، بیشازپیش فراهم شده است. یکی از مفاهیم مهم در زبانشناسی پیکرهای موضوع کلیدواژگی است. منظور از کلیدواژه، واژة پربسامد در یک پیکره نیست، بلکه منظور واژههایی است که در یک متن خاص بیش ازآنچه از یک پیکره انتظار میرود، فراوانی بالایی داشته باشد. در این پژوهش بر آنیم تا با تکیهبر کلیدواژههای موجود در دو اثر جلال آل احمد، یعنی «خسی در میقات» و «غربزدگی» و با بهرهگیری از رویکرد نظری بیکر (2006) به بررسی فضای سیاسی و اجتماعی حاکم در آثار وی بپردازیم. برای دستیابی به این هدف، پس از ایجاد پیکرة مرجع، شامل تمام آثار جلال آل احمد، به کمک نرمافزار ورد اسمیت، 20 کلیدواژه از این دو اثر استخراج شد و سپس در قالب جملههای نمونه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشاندهندۀ تبلور ایدئولوژی جلال آل احمد یعنی نقد غربزدگی و ماشینزدگی، مبارزه با بیعدالتی، ارتقای جامعۀ انسانی، ریشهیابی علل شکستها، دستیابی جامعۀ ایرانی به آزادی، عدالت، رفع تبعیض طبقاتی و تلاش برای حفظ هویت فرهنگی در این دو اثر بوده است.
زبان و ارتباطات
علی کریمی فیروزجایی؛ فاطمه جمشیدی
چکیده
رسانههای جمعی زمینهای برای بیان مسائل اجتماعی و زندگی مردم در سطح ملی و بینالمللی فراهم میکنند. سینما ابزاری قدرتمند و تأثیرگذار در جذب مخاطب است و برای بیان مسائل اجتماعی نقش بسزایی ایفا میکند. این پژوهش با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و به روش توصیفیتحلیلی به بحث و بررسی تأثیر متغیر جنسیت در ...
بیشتر
رسانههای جمعی زمینهای برای بیان مسائل اجتماعی و زندگی مردم در سطح ملی و بینالمللی فراهم میکنند. سینما ابزاری قدرتمند و تأثیرگذار در جذب مخاطب است و برای بیان مسائل اجتماعی نقش بسزایی ایفا میکند. این پژوهش با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و به روش توصیفیتحلیلی به بحث و بررسی تأثیر متغیر جنسیت در بازنمایی مسائل اجتماعی در فیلم سینمایی رگ خواب پرداخته که یکی از شاخههای زبانشناسی اجتماعی است. در پژوهش حاضر، فیلمهای سینمایی ایران بهعنوان جامعۀ آماری و فیلم رگ خواب به شیوه هدفمند بهعنوان نمونه تحقیق تحلیل و بررسی قرار شده است. سؤال اصلی تحقیق این است که گفتمان فیلم رگ خواب جنسیت را چگونه بازنمایی میکند؟ و زن و مرد داستان فیلم چگونه بازنمایی شدهاند. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که شخصیتِ زن داستان خوشبختیاش را وامدار حضور مردی میداند که شناخت درستی از او ندارد و با باورهای احساسی و شکننده، دنیایی برای خود میسازد که نشئتگرفته از نگاه اشتباهش به زندگی است. شخصیت مرد داستان، با خیانت به زن و سوءاستفاده از شرایط شکنندۀ روحی وی بعد از جدایی، درنهایت عشق را در دل زن میکُشد، اما قسمتی از وجود زنِ قصه است. این زن نمایندۀ بخشی از زنان جامعه است که بدون آگاهی و بیتوجه به محیط پیرامون خود رشد یافتهاند و نصیحت پدر را که در این فیلم نمود جامعه است، در نظر نگرفتهاند؛ درنتیجه، با حقیقت تلخ «فریب» مواجه میشوند و سرانجام، این فروپاشی درونی آنان را از نو میسازد و معنا میکند.
زبان و ارتباطات
حسین کرمانی
چکیده
این مقاله به بررسی چگونگی شکلگیری و تحلیل روایتهای کاربران در توئیتر فارسی در جریان زلزلۀ کرمانشاه در سال 1396 میپردازد. علاوه بر این، روایتهای مسلط در توئیتر فارسی در این رویداد نیز شناسایی خواهد شد تا مشخص شود کدام روایتهای کاربران در این رسانۀ اجتماعی هژمونیک بودهاند. با توجه به این که روایتهای شکلگرفته در توئیتر هنوز ...
بیشتر
این مقاله به بررسی چگونگی شکلگیری و تحلیل روایتهای کاربران در توئیتر فارسی در جریان زلزلۀ کرمانشاه در سال 1396 میپردازد. علاوه بر این، روایتهای مسلط در توئیتر فارسی در این رویداد نیز شناسایی خواهد شد تا مشخص شود کدام روایتهای کاربران در این رسانۀ اجتماعی هژمونیک بودهاند. با توجه به این که روایتهای شکلگرفته در توئیتر هنوز موضوعی تازه است که محققان مشغول تحقیق دربارۀ آن هستند، نمیتوان چارچوب نظری متقنی برای آن یافت. به همین دلیل، ابتدا با مرور دیدگاههای موجود دربارۀ روایتها در توئیتر، عمدتاً مدل ساختارگرایانۀ لبف و والتزکی(بحث اوچس و کپس از کیفیتهای روایی و رهیافت داستانهای کوچک) تلاش میشود تا زمینۀ نظری مناسبی برای واکاوی این امر ایجاد شود. همچنین با استفاده از پلتفرم آنلاین دیسکاور تکست، 23964 توئیت در 24 ساعت ابتدایی پس از وقوع زلزلۀ کرمانشاه در سال 1396 جمعآوری شد. سپس با انتخاب تصادفی یک نمونۀ 15 درصدی و با تکیه بر روش تحلیل انتقادی گفتمان رسانههای اجتماعی، این توئیتهاتحلیل شد. نتایج تحقیق نشاندهندۀ آن بود که سه نوع روایت در توئیتر شکل میگیرد: روایتهای منفرد، روایتهای مرجع و روایتهای وصلی. هر یک از این روایتهادر مقاله به تفصیل مورد بحث قرار گرفتهاند. نتایج تحقیق همچنین نشان داد که روایتهای مرجع و روایتهای وصلی مسلط اغلب انتقادی و سیاسی هستند.
زبان و فرهنگ
سهیلا صادقی؛ علی پدرام میرزایی
چکیده
پژوهش حاضر بررسی زبانشناختی نفثة المصدور اثر زیدری نسوی است که با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و بر اساس الگوی تحلیلی یارمحمدی (1391) و نظریات ون لیوون (1996) به انجام رسیده است. تحلیل گفتمان، رابطۀ بین متن و ایدئولوژی مولف را آشکار میکند و میکوشد با تمرکز خاص بر چرایی و چگونگی استفاده از زبان، به تحلیل کلیت متن و ساختار عمیق و پیچیدۀ ...
بیشتر
پژوهش حاضر بررسی زبانشناختی نفثة المصدور اثر زیدری نسوی است که با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و بر اساس الگوی تحلیلی یارمحمدی (1391) و نظریات ون لیوون (1996) به انجام رسیده است. تحلیل گفتمان، رابطۀ بین متن و ایدئولوژی مولف را آشکار میکند و میکوشد با تمرکز خاص بر چرایی و چگونگی استفاده از زبان، به تحلیل کلیت متن و ساختار عمیق و پیچیدۀ آن بپردازد. با توجه به اینکه هدف تحلیل گفتمان انتقادی، رمزگشایی از لایههای زیرین مفهومی اثر است، یافتههای این پژوهش نشان میدهد که زیدری به موازات مولفۀ اظهار با قرینۀ لفظی و فحوایی که وجه غالب و دلیل ادبیتِ اثر است، از مولفۀ حذف استفاده بسیار کرده است؛ این سکوت یا جای خالی در بافت گفتمانی مورد نظر به مدلولی دلالت میکند که پیوسته به تعویق میافتد؛ مدلولی که در نگاه نخست، حکایت از درونگرا بودن نویسنده دارد. اما آنچه به پسزمینه رانده میشود این است که زیدری با وجود اینکه در بخشهایی از کتابش اعتراض و انتقاد شدیدی نسبت به کارگزاران دربار خوارزمشاه و فضای غیر دوستانۀ آن دربار دارد، با چینش ناخودآگاه یا خودآگاه اجزای اثرش و با تکیه برگفتهمداریِ مطابق با اندیشهاش، سعی در ساخت پیکرهای از حوادث روزگار خویش داشته است که شکل کلی آن سرنوشتی محتوم و جبری مطلق است. ساختار کلی اثر به مخاطب القا میکند که در شکلگیری فرجام تلخ این تاریخ، پادشاه مطلوب زیدری «سلطان جلال الدین خوارزمشاه» و مردم مظلوم سرزمینش در برابر جبر سرنوشت چارهای جز انفعال نداشتهاند.
علی افخمی؛ سیروس عابدینی؛ بهروز محمودی بختیاری
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، ، صفحه 53-64
چکیده
نژادپرستی یک نظام اجتماعی خاص بر مبنای تسلط است که در آن گروههای نژادی و اعضای آنها (اکثریت) با روشهای متنوع از قدرت خود در تعامل با گروههای نژادی دیگر و اعضایشان (اقلیت) سوء استفاده میکنند (ون دایک، a1993). نژادپرستی نوین پنهان است، بنابراین یافتن نژادپرستی در گفتمانها و متون جدید نیاز به راهکارهای ویژه دارد. نخبگان قدرت رسانهها ...
بیشتر
نژادپرستی یک نظام اجتماعی خاص بر مبنای تسلط است که در آن گروههای نژادی و اعضای آنها (اکثریت) با روشهای متنوع از قدرت خود در تعامل با گروههای نژادی دیگر و اعضایشان (اقلیت) سوء استفاده میکنند (ون دایک، a1993). نژادپرستی نوین پنهان است، بنابراین یافتن نژادپرستی در گفتمانها و متون جدید نیاز به راهکارهای ویژه دارد. نخبگان قدرت رسانهها را کنترل میکنند و به آنها دسترسی دارند، و بر مردم تأثیر میگذارند. تئون ون دایک ساختها و راهکارهایی (نظریة بازتولید نژادپرستی، a1993) را در کشف نژادپرستی ارائه میکند، که عبارتند از ساختهای سطحی (روساخت) و ساختهای معنایی (زیر ساخت). در این پژوهش، پژوهشگران براساس ساختهای پیشنهادی ون دایک تلاش میکنند این ساختها را در گفتمان سخنرانیهای ترامپ در انتخابات سال 2016 (برگرفته از سایت خبری نیویورک تایمز) کشف کنند. یافته ها تحقیق حاضر نشان میدهد ترامپ مذهب، ملیت و فرهنگ مهاجران را نیز در نظر میگیرد و در گفتمان وی بسیاری از ساختهای سطحی و معنایی با فراوانی متفاوتی یافت می شوند. به طور کلی، نتایج این پژوهش با پژوهشهای ون دایک در مورد نژادپرستی همراستا و هماهنگ است.