گفتمان‌نماهای «افشا» در زبان فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی

داوری, شادی; قاسمی, محسن; کوکبی, بهناز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری زبان‌شناسی و مدرس مدعو، دانشگاه علوم پزشکی تهران

² دانشجوی دکتری زبان‌شناسی،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود

³ دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود

چکیده

هاینه (2013) نقش اصلی گفتمان‌نماها را برقراری ارتباط میان گفتار و موقعیت گفتمان، یعنی تعامل میان گوینده و شنونده، بیان عقاید گوینده و سازمان‌دهی متن می‌داند. این عناصر به لحاظ ساخت نحوی مستقل از محیط نحوی جمله هستند. از آنجا که واحدهای مذکور، به‌عنوان ابزارهای ویژۀ کاربرد زبان و انتقال مؤثرتر پیام، در ارتباطات اجتماعی نقش برجسته‌ای بر عهده دارند، بخشی از مطالعات زبان‌شناسی اجتماعی را تشکیل می‌دهند. در این مختصر به بررسی دسته‌ای از گفتمان‌نماها در فارسی می‌پردازیم که نقش و تا حدود زیادی ساخت نحوی ثابت و مشخصی دارند (مانند «حقیقت این است که ...»). این عبارات را به‌خاطر نقش آنها در آماده‌سازی روند گفتگو و شخص مخاطب برای افشای حقایق، گفتمان‌نماهای «افشا» نامیده‌ا‌یم. داده‌های پژوهش از میان متون مکتوب فارسی امروز و نیز گفتار فارسی‌زبانان گردآوری شده‌است. مبنای نظری پژوهش دو انگارۀ دستورشناختی و دستوری‌شدگی اِیجمر (2007) است. تحلیل داده‌‌ها نشان می‌دهد که گفتمان‌نماهای افشا در زبان فارسی تصویری دستوری‌شده از بند پایه را به نمایش می‌گذارند چراکه دیگر حامل مفهوم اصلی جمله نیستند. تصویر حاصل لزوم بازنگری در مفاهیم نحوی بند پایه و بند پیرو را از رهگذر حضور عناصر گفتمانی در جمله تقویت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.

پیرزاد، زویا (1388). سه کتاب. تهران: نشر مرکز.

داوری، شادی و هلن گیونشویلی (1392). تثبیت ترتیب کلمه در زبان فارسی: معیار دستوری‏شدگی. در: مجموعه مقالات نخستین همایش زبان‏ها و گویش‏های ایرانی. به کوشش: مهرداد نغزگوی کهن. تهران: نشر نویسه.

داوری، شادی (1392). معین‏شدگی در زبان فارسی. رسالۀ دکتری زبان‏شناسی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.

نجفی، ابوالحسن(1378). فرهنگ فارسی عامیانه. تهران: نشر نیلوفر.

نغزگوی کهن، مهرداد (1387). بررسی فرآیند دستوری‏شدگی در فارسی جدید. دستور (ویژه‏نامۀ نامۀ فرهنگستان)، پیاپی 4، 3-24.

نغزگوی کهن، مهرداد (1389). چگونگی شناسایی موارد دستوری‏شدگی. مجلۀ پژوهش‏های زبان و ادبیات تطبیقی، ش 2، 149-165.

Aijmer, Karin (2007). The Interface between Discourse and Grammar: The Fact is that. In: A. Celle & R. Huart (Eds.). Connectives as Discourse Landmarks. Amsterdam: John Benjamins.

Biber, D., S. Johansson, G. Leech, S. Conrad, & E. Finegan. (1999). Longman Grammar of Spoken and Written English. London: Longman.

Fraser, B. (1988). Types of English Discourse Markers. Acta Linguistica Hungarica, 38, 19-33.

Heine, B. (2013). On Discourse Markers: Grammaticalization, Pragmaticalization, or Something Else? Linguistics, 51(6), 1205–47.

Lehman, C. (1985). Grammaticalization: Synchronic Variation and Diachronic Change. Lingua e Stilo, 20, 303-318.

Levinson, S. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Schmid, H. J. (2000). English Abstract Nouns as Conceptual Shell: From Corpus to Cognition. Berlin and New York: Mouton de Gruyter.

Thompson, S. A. (2002).Object Complements and Conversation towards a Realistic Account. Studies in Language, 26(1), 125–64.

Traugott, E. (1995). The Role of the Development of Discourse Markers in a Theory of Grammaticalization. In: D. Stein and S. Wright (Eds.). Subjectivity and Subjectivisation: Linguistic Perspectives, (pp. 31-54). Cambridge: Cambridge University Press.

فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی

گفتمان‌نماهای «افشا» در زبان فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی

مراجع

مراجع

دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
فروردین 1396
صفحه 9-16

گفتمان‌نماهای «افشا» در زبان فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی

مراجع

مراجع

دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2فروردین 1396صفحه 9-16

دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
فروردین 1396
صفحه 9-16