با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

گفتمان‏نما‏ها عناصری زبانی هستند که روابط بین واحدهای کلام را برقرار می‏کنند. به‏عبارتی، این عناصر زبانی در گفتمان پیوستگی به‏وجود می‏آورند و اجازۀ انحراف از مسیر را به گفتمان نمی‏دهند. گفتمان‏نماها نقش‏های متفاوتی در زبان ایفا می‌کنند و، از همین رو، تا به حال طبق الگو‏های مختلف و در رویکردها و حوزه‏های متفاوتی مطالعه شده‏اند. در این پژوهش، براساس الگوی برینتون (1996) که الگویی دو لایه‌ای است، نقش‏های متفاوت گفتمان‏نمای «خُب»، که بر اساس این پژوهش بیشترین کاربرد را در زبان فارسی دارد، از منظر نقش‏گرایی و کاربردشناسی زبان بررسی و تحلیل شده است. این پژوهش ازنوع پیکره‏بنیاد است و داده‌های آن از فیلم‏های تلویزیونی «پنج تا پنج»، «یه بلیط شانس» و «عمو جان هیتلر» (بر روی لوح فشرده) گردآوری شده است. براساس داده‏های این پژوهش، بیشتر نقش‏های گفتمان‏نمای «خب» در فرانقش بینافردی یافت می‏شوند و بیشترین نقشی که این گفتمان‏نما ایفا می‏کند، نقش واکنش است.

کلیدواژه‌ها

آرام، یوسف و مهرداد مشکین‏فام (1396). گفتمان‏نماهای تأکیدی در زبان فارسی با تکیه بر سه فیلم تلویزیونی. زبان فارسی و گویش‏های ایرانی، شمارۀ 3، 41-63.
گرامی، کیانوش (تهیه‌کننده)، محمود ابراهیمی (کارگردان) (1395). یه بلیط شانس. ایران.
اسلامی، محمدعلی (تهیه‌کننده)، حمید ابراهیمی (کارگردان) (1395). عمو جان هیتلر. ایران.
اعلمی، منیژه و مریم صباح (1391). جنسیت و تفاوت گفتمان: بررسی نشانه‏های گفتمانی در مکالمات روزمرۀ سخنوران زن و مرد فارسی‌زبان. فصلنامه زبان و ادب فارسی، شمارۀ 10، 2-22.
اسدی، سعید (تهیه‌کننده)، تارا اوتادی (کارگردان) (1392). پنج تا پنج. ایران: هنر و تجربه.
داوری، شادی، محسن قاسمی و بهناز کوکبی (1396). گفتمان‌نماهای «افشا» در زبان فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی، شمارۀ 2، 9-16.
مشکین‏فام، مهرداد (1395). فرانقش‏های بینافردی و متنی گفتمان‏نماها در زبان فارسی. پایان‏نامۀ کارشناسی‏ارشد، دانشگاه بوعلی‏سینا.
مؤمنی، نگار (1385). نشانگر‏های گفتمان در زبان فارسی و انگلیسی. فصلنامه پازند، شمارۀ 5، 51-65.
نغزگوی‏کهن، مهرداد (زیر چاپ). از صفت به گفتمان‌نما، کاربردی‌شدگی کلمۀ تازه در زبان فارسی. پژوهش‏های زبان‌شناسی تطبیقی.
هدایت، صادق (1330). حاجی آقا. تهران: انتشارات جاویدان.
 
 
Bazzanella, C. (2006). Discourse Markers in Italian: Towards a Compositional Meaning. In: K. Fischer, (Ed.). Approaches to Discourse Particles, (pp. 449–464). Amsterdam: Elsevier.
Blakemore, D. (1987). Semantic Constraints on Relevance. Oxford: Blackwell.
Blakemore, D. (2002). Relevance and Linguistic Meaning: The Semantics and Pragmatics of Discourse Markers. Cambridge: Cambridge University Press.
Blakemore, D. (2007). Or- Parenthicals, that is- Parenthicals and the Pragmatics of Reformulation. Journal of Linguistics, 43, 311–339.
Brinton, L. J. (1996). Pragmatic Markers in English: Grammaticalization and Discourse Functions. Berlin: Mouton de Gruyter.
Brinton, L. J. (2008). The Comment Clause in English: Syntactic Origins and Pragmatic Development (Studies in English Language). Cambridge: Cambridge University Press.
Brown, G. (1977). Listening to Spoken English. London: Longman.
De Fina, A. (1997). An Analysis of Spanish bien as a Marker of Classroom Management in Student-Teacher Interaction. Journal of Pragmatics, 28, 337-354.
De Fina, A., D. Schiffrin, & M. Bamberg (2006). Discourse and Identity. Cambridge: Cambridge university press.
Degand, L., B. Cornillie, & P. Pietrandrea (2013). Modal Particles and Discourse Markers: Two Sides of the Same Coin? In: L. Degand, B. Cornillie & P. Pietrandrea, (Eds.), Discourse Markers and Modal Particles, (pp. 1-18). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Erman, B. (1987). Pragmatic Expressions in English. Stockholm: Almqvist & Wiksell.
Frank-Job, B. (2006). A Dynamic-
Interactional Approach to Discourse Marker. In: K. Fischer (Ed.), Approaches to Discourse Particles, (pp. 395-413). Amsterdam: Elsevier.
Fraser, B. (1988). Types of English Discourse Markers. Acta Linguistica Hungarica, 38, 19-33.
Fraser, B. (1990). An Approach to Discourse Markers. Journal of Pragmatics, 14, 383-395.
Fraser, B. (1996). Pragmatic Markers. Pragmatics, 6, 167-190.
Fraser, B. (1999). What are Discourse Markers? Journal of Pragmatics, 31(7), 931–952.
Furkó, B. P. (2005). The Pragmatic Marker: Discourse Marker Dichotomy Reconsidered: The Case of well and of course. Debreceni Egyetem: Bölcsészettudományi Kar, Debrecen dissertation.
Grice, P. (1989). Studies in the Ways with Words. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Gohl, C., & S. Günthner (1999). Grammatikalisierung von weil als Diskursmarker in der gesprochenen Sprache. Zeitschrift für Sprachwissenschaft, 18(1), 39–75.
Halliday, M. A. K. (1970). Language Structure and Language Function. In: J. Lyons (Ed.), New Horizons in Linguistics, (pp. 140-165). Harmondsworth: Penguin.
Hansen, M. B. M. (1997). Alors and done in Spoken French: A Reanalysis. Journal of Pragmatics, 28, 153-187.
Heine, B. (2013). On Discourse Markers: Grammaticalization, Pragmaticalization, or Something Else? Linguistics, 51(6), 1205-1247.
Holmes, J. (1995). Women, Men and Politeness. London: Longman.
Hopper, J. (1991(. On Some Principles of Grammaticization. In: E. C. Traugott & B. Heine, (Eds.), Approaches to Grammaticalization, vol. I. (pp. 17-35). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Hopper, P. J. & E. C. Traugott (2003). Grammaticalization, 2nd Edition. Cambridge: Cambridge University Press.
Keller, E. (1979). Gambits: Conversational Strategy Signals. Journal of pragmatics, 3, 219-238.
Lenk, U. (1998). Marking Discourse Coherence. Tubingen: Narr.
Levinson, S. C. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Maschler, Y. (1994). Metalanguaging and Discourse Markers in Bilingual Conversation. Language in Society, 23, 325-366.
Muller, S. (2005). Discourse Markers in Native and non-Native English Discourse. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins.
Richards, J. C. (2011). Tactics for Listening: Expanding. Oxford: Oxford University Press.
Schiffrin, D. (1987). Discourse Markers. Cambridge: Cambridge University Press.
Schiffrin, D. (1994). Approaches to Discourse. Oxford: Blackwell.
Schourup, L. (1985). Common Discourse Particles in English Conversation: Like, Well, Y’know. New York: Garland.
Schourup, L. (1999). Discourse markers. Lingua, 107, 227-265.
Siepmann, D. (2005). Discourse Markers across Languages: A Contrastive Study of Second-Level Discourse Markers in Native and non-Native Text with Implications for General and Pedagogic Lexicography. Abingdon and New York: Routledge.
Svartvik, J. (1980). Well in Conversation. Studies in English Linguistics for Randolph Quirk, 5, 167-177.‏
Thompson, G. (2004). Introducting Functional Grammar. Great Britain: Oxford University Press.