با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه پیام‌ نور، تهران، ایران.

2 استاد زبان‌شناسی، دانشگاه پیام‌ نور، تهران، ایران.

3 دانشیار زبان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران ، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر متغیرهای اجتماعی سن، جنسیت و تحصیلاتِ وکلا بر تعاملات کلامی قضات با آن‏ها در رویدادهای حقوقی در چهارچوب زبان­شناسی اجتماعی حقوقی است. جامعة آماری پژوهش حاضر شامل وکلای پایة یک دادگستری شهر مشهد ایران است و روش انتخاب نمونه‏ها نمونه­گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع اطلاعات است. رویکرد پژوهش کیفی، روش تحلیل آن تحلیل مضمون و ابزار آن مصاحبة نیمه­ساختاریافته است. موضوع پژوهش بررسی چگونگی تعاملات کلامی قضات با وکلا در رویدادهای حقوقی، مانند جلسه‌های دادرسی، بازجویی، بازپرسی و محاکمه، شهر مشهد در سال 1401 است. بدین منظور، محتوای مصاحبه­ها طی سه مرحله کدگذاری شدند. در مصاحبه با 24 نفر داوطلب از وکلای در دسترس مشخص شد که در رویدادهای حقوقی روابط فرادستی و فرودستی حاکم است و بسیاری از قضات از طریق زبان اعمال قدرت می‌کنند. نتایج پژوهش نشان می‏دهد که سن، جنسیت و تحصیلات وکلا در نوع کلام قاضی با آن‏ها، پاسخ­گویی و حتی صدور رأی تأثیر دارد. جنسیت از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده است و کلیشه‌های جنسیتی در این حیطه بسیار پررنگ هستند. یکی از مسایل قابل­تأمل که در مصاحبه­ها وکلا بیان کردند، اهمیت شخصیت قاضی و شخصیت وکیل در تعاملات کلامی قضات با وکلا بود که حاکی از این امر است که شخصیت خود افراد از سن، جنسیت و تحصیلاتشان بسیار مهم‌تر و تأثیرگذارتر است. علاوه بر این، افزایش سن نیز متغیر مهمی است و بسیاری از وکلا اظهار داشتند که قضات تجدیدنظر چون سن‌شان بالاتر است، معمولاً رفتارشان نیز بهتر است و وکلا نیز با افزایش سن مجرب­تر عمل می­کنند. از این گذشته، به‌طور کلی، قضات هم در لحن و هم در نوع گفتار با وکلای مسن بهتر برخورد می­کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقاگل‏زاده، فردوس. (1390). زبان‏شناسی حقوقی (نظری و کاربردی)؛ تهران: نشر علم.
استاجی، اعظم؛ صبری، مژگان؛ الیاسی، محمود. (1396). «معرفی اجمالی زبان‌شناسی حقوقی اجتماعی و کاربردهای آن». مجلة زبان کاوی. شمارة ۵. صص 83 - 96.
زائری، عظیمه؛ آقاگل‏زاده، فردوس؛ عامری، حیات. (1396). «توصیف و تحلیل شیوه‌های زبانی و فرازبانی وکلا جهت اقناع در دادگاه‌های علنی ایران: تحلیل گفتمان دادگاه کیفری (زبان‌شناسی حقوقی)». جستارهای زبانی. ۸ (۵). صص ۱۵۸-۱۳۹-۱۵۸.
صانعی، پرویز. (1381). حقوق و اجتماع: رابطة حقوق با عوامل اجتماعی و روانی. تهران: انتشارات طرح نو.
صبری، مژگان؛ استاجی، اعظم؛ الیاسی، محمود. (1397). «تحلیل گفتمان پلیس-متهم در حوزۀ زبان‏شناسی اجتماعی حقوقی». فصلنامة زبان‏شناسی اجتماعی. دورۀ دوم. شمارۀ اول (پیاپی 3). صص 99-109.
کاتوزیان، ناصر. (1389). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. ویرایش چهارم، چاپ بیست و پنجم، تهران: نشر میزان.
موسوی، سیدفضل‏اله؛ موسوی، سیدمهدی؛ رمضانی، احمد. (1390). «نقش زبان‏شناسی قضایی در تحقق عدالت قضایی». حقوق تطبیقی (نامه مفید). 7 (17)(2 (88)). صص 3-24.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Oancea, C-V. (2018). Unravelling identity: Sociolinguistics and forensic linguistics. The Annals of Ovidius University of Constana: Philology Series, 2,75-82.
Coulthard, M., & Johnson, A. (2007). An introduction to forensics: Language in evidence. NewYork: Routledge Co.
Groot, R. G. (2003). Language and Law. The Netherlands: Maastritcht University Press.
Halliday, M. A. K. (1973). Explorations in the functions of language. London: Edward Arnold.
Hlioui, A. (2020). A cognitive and systemic functional approach of the use of personal pronouns in legal discourse: Life insurance contracts and court hearings as a case study. The International Journal of Speech, Language and the Law, 27(1), 99–101.
Langacker, R. W. (1987). Foundations of cognitive grammar (Vol.1): Theoretical prerequisites. Stan‏ford, CA: Stanford University Press.
Langacker, R.W. (2008). Cognitive grammar: A basic introduction. Oxford: Oxford University Press.
Sanni, O. O. (2016). The role of forensic linguists in courtroom cross-examinations. IFE Studies in Engliah Language (ISEL), 12(2),1-13.
Talmy, L. (2000). Toward a cognitive semantics(Vol. 1): Concept structuring systems. Cambridge, MA: MIT Press.
Wardhaugh, R. (1986). An Introduction to sociolinguistics. USA: Basil Blackwell Ltd