با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان شناسی ، دانشگاه یاسوج، ایران

چکیده

نقش مکان به شیوه‌ای ضمنی‌ یا صریح‌ در شکل‌گیری گفتمان و تولید معناغیر قابل انکاراست. عینیت‌ وانتزاع دو ویژگی بارز مکان است که هر یک بنابر بافت کاربردی شان در گفتمان‌های گوناگون جای خود را به یکدیگر می-دهند.مکان‌های انتزاعی ویژگی تخیلی واستعلایی دارند.مساله این است که چگونه گفتمان‌ها می‌توانند جایگاه چالش مکانی‌ودر‌نتیجه عبورازوضعیت کنشی به وضعیت استعلایی و تخیلی منجر شوند؟ گریزوگسست از فضاو مکان عینی، وجه پدیداری حضورودریافت حسی-ادراکی از مکان می‌توانند راه را برای استعلای مکانی هموار کنند.مکان درگفتمان،دارای-کارکردهای مختلف‌روایی،کنشی،تخیلی،استعاری‌واستعلایی-است.هر‌چه جنبۀعینی‌و فیزیکی مکان تقویت شود،بُعد شناختی آن نیز اوج می‌گیردوبالعکس،هر‌چه‌ازوجه‌عینی‌مکان کاسته و وجه استعاری آن تقویت شودمکان‌از مکان‌بودگی خود فاصله می‌گیردوبه‌سوی فضا‌شدگی سوق داده می‌شود.درپژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی‌وتکیه براثر"پاریس از دور نمایان شد"به‌ عنوان پیکرۀ پژوهش که مجموعه‌ای است از شرح‌ سفرهای مسافران دورۀ قاجاردر پی‌ پاسخ به‌این پرسش هستیم‌که چگونه با نفی جنبة کنشی مکان به مکانی آرمان‌گرا که فرامکان است‌ دست می‌یابیم؟ هدف‌اصلی پژوهش حاضر، ضمن خوانش پدیداری این روایت ها،پاسخ به این پرسش است که چگونه گفته‌پرداز با اتکا به تجربۀ حسی- ادراکی ناشی از هم‌حضوری سوژه و دنیای اطراف راه را برای فضا‌شدگی مکان –شهر(پاریس)گشوده و آن را تا مکانی استعلایی پیش می‌بردودریافتی تازه‌از«جای دیگر» وهستی به‌دست می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پناهی، عباس. محمد زاده، اسدالله. (1398).  تصویر زن ایرانی در سفرنامه‌‏های فرانسویان از اوایل دورۀ قاجار تا انقلاب مشروطه بر اساس نظریۀ بازنمایی استوارت هال، مطالعات تاریخ فرهنگی. سال8، شماره 27. صص 1-23.
پورخوش‏سعادت، صدیقه. موذنی، علی‏محمد. نوروزی دادخانی، ثورالله. (1400). بازتاب مسائل اجتماعی در سفرنامه های قاجار. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا). دوره 13. ش.48. صص: 45-66.
رضایی، رضا. گلفام، ارسلان. آقاگلزاده، فردوس. شعیری، حمیدرضا. (1396) تحلیل نشانه–معناشناختی استعلای مکان در داستان کوتاه بزرگ بانوی روح من: اثر گلی ترقی. دوفصلنامه روایت‏شناسی. دورۀ1. شمارۀ1. صص 85-104.
شعیری، حمید‌رضا. (1390). نوع‌شناسی مکان و نقش آن در تولید و تهدید معنا. نشانه‌شناسی مکان. به‌کوشش فرهاد ساسانی. تهران: سخن.
شعیری، حمید‌رضا.  (1391). نشانه-معناشناسی دیداری. تهران: سخن.
شیروانی، علی اکبر. ( 1396).  پاریس از دور نمایان شد. تهران : اطراف.
علی‏محمدی، مونا. (1399). سیری در سفرنامه نویسی: بررسی چرایی رواج سفرنامه‏نویسی در ایران دورۀ قاجار، تحول و افول آن پس از انقلاب مشروطه، ادبیات پارسی معاصر. دورۀ10. شمارۀ2. صص 211-241.
معین، مرتضی بابک. (1394). معنا به‌مثابۀ تجربۀ زیسته: گذار از نشانه‌شناسی کلاسیک به نشانه‌شناسی با دورنمای پدیدار‌شناختی. تهران: سخن.
Bachelard, G. (2004). La Poétique de l'espace. Paris: Quadrige/PUF.
Fontanille, J. (1989). Les Espaces Subjectifs: Introduction à la Sémiotique de l’observateur. Paris: Hachette.
Fontanille, J. (1998). Sémiotique du Discours. Limoges: PULIM.
 Granger, G. G. (1999). La Pensée de l'espace. Paris: Odile Jacob.
 Landowski, E. (2004). Passion Sans Nom. Paris: PUF-
Landowski, E. (2010). "Régimes d’espace". Nouveaux Actes Sémiotiques. Recherches. Sémiotiques. http://revues.unilim.fr/nas.
Lotman, Y. (1999). La Sémiosphère. Limoges: PULIM.
Lyotard, J.F. (1985). Discours, Figure. Paris: Klincksieck.
 Panofski, E. (1975). La Perspective Comme Forme Symbolique et Autres Essais. Paris: Editions de Minuit.
Parret, H. (1988). Le Sublime du Quotidien. Paris-Amsterdam: Hadès-Benjamin.
Tarasti, E. (2009). Fondement de la Sémiotique Existentielle. Paris: Harmattan.