با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران

چکیده

خشونت کلامی یکی از موضوعات اصلی در حوزه مطالعات زبان‌شناسی اجتماعی است. پژوهش کیفی حاضر به مطالعه  ابعاد خشونت کلامی جنسیت‌محور در محیط کار بر اساس   دیدگاه کالپپر پرداخته است. مشارکت‌کنندگان در پژوهش کارکنان زن شاغل در ادارات شهر تهران هستند که بر اساس   نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه‌ ساختاریافته گردآوری شدند و پس از مقوله‌بندی بر اساس نظریة اجتماعی شناختی کالپپر به‌عنوان یک رویکرد پسامدرن مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش نشا‌ن‌دهنده اشکال متفاوتی از خشونت در قالب خشونت کلامی آشکار و پنهان است که توسط مردان به شکل تحقیر‌، توهین، شماتت، تهدید، لاس زدن و محبت کاذب خود را آشکار ساخته است. بر اساس یافته‌ها استفاده از خشونت کلامی توسط مردان هدفمند، تعمدی وآگاهانه و درک زنان  از خشونت کلامی بی‌ادبانه، خصمانه و آزاردهنده است. نجارب زنان در پژوهش حاضر نشان می‌دهد که خشونت کلامی جنسیت‌محور  در محیط کار، استفاده هدفمند و منفعت‌طلبانه مردان از کلیشه‌های جنسیتی برای تهدید و تخریب وجهه زنان، ، حفظ و ارتقای وجهه مردانه، کامیابی و منفعت جنسی و درعین‌حال منفعت شغلی در رقابت با زنان  در محیط کار است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که «زبان»  چگونه متأثر از هنجارهای اجتماعی و کلیشه‌های جنسیتی، بافت، احساسات و امیال فردی می‌تواند فراتر از ابزار ارتباطی به ابزاری هدفمند برای خشونت کلامی در محل کار تبدیل شود.
   

کلیدواژه‌ها

موضوعات

 
 منابع
تقوبان، ناصرالدین‌علی؛ طاهری‌کیا، حامد؛ پورمیرغفاری، مریم‌السادات (1401). «موقعیت‌های رویارویی جنسیتی در دانشگاه و مصایب آن». فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی. (2) 24، صص ۱۳۵-۱۵۹.
رحمانی، حسین (1399). «تأثیر خشونت کلامیِ زیسته بر دیگران در نمایش‏نامۀ پلکان». زبان و زبان‌شناسی. (31)16، صص ۱۳۵-۱۷۲.
رحمانی، حسین (1397). «تأثیر قدرت و جنسیت بر بی‌ادبی و شیوة برخورد با آن در نمایشنامة افول اثر اکبر رادی». فصلنامه علمی– پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی. (4)1، صص ۴۵-۶۵.
رحمانی، حسین (1395). «نقش زبان در بازتاب نگرش مردسالارانه: بررسی موردی نمایشنامه روزنه آبی اثر اکبر رادی». مجله ادبیات داستانی دانشگاه پیام نور. 2(5)، صص ۶-۲۰.
زارع کهن، معصومه، دانشگر، آذر (1401). «بازنمایی خشونت علیه زنان در رمان شیفتگی‌ها اثر خابیر ماریاس و رمان پیاده اثر بلقیس سلیمانی». پژوهش‌های ادبی. ۱۹ (۷۷)‌، صص ۱۴۹-۱۷۲.
سلیمیان، سمیه(1395). «‌بی‌ادبی کلامی در رویکرد پسامدرن، بررسی عوامل موثر در تفسیر بی‌ادبی کلامی». فصلنامه پازند. (45)12، صص 45-66.
سهراب‌زاده، مهران؛ منصوریان راوندی، فاطمه (1396). «تجربه زیسته زنان از خشونت کلامی در خانواده». نشریه زن در فرهنگ و هنر. 9(2). صص ۲۴۵-۲۶۴.
 شکفته مطلق، مجید(1402). «بررسی علل و پیامدهای فردی و سازمانی خشونت در محیط کار». مجله علمی رویکردهای پژوهشی در علوم اجتماعی. 34(9). صص ۱۶-۳۱.
طاهریان، عارفه،؛ رضویان، حسین؛ شاه‌سنی، علی‌محمد، اسماعیلی، عصمت (1400). «بارتاب خشونت‌کلامی در شعر فرخی یزدی: تحلیلی براساس رویکرد مالکین». مطالعات زبانی و بلاغی، (25) 12، صص ۲۴۷-۲۷۲.
عبداللهی‌نژاد، علیرضا، مجلسی، نوشین (1397). «خشونت کلامی در فضای مجازی، مطالعه موردیِ اظهارنظرهای دنبال‌کنندگان در صفحات اینستاگرام هنرمندان ایرانی». مطالعات رسانه‌های نوین. (13)4، صص ۱-۶۱.
عظیمی‌فرد، فاطمه (1401). «خشونت کلامی در مجموعه‌های کمدی سیما». فصلنامه علمی رسانه‌های دیداری و شنیداری. (41)16، صص27-55.
فیض‌الهی، علی(1400). «دلایل، بسترها و پیامدهای مزاحمت‌های کلامی از نظر دانشجویان دختر دانشگاه ایلام». زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان )، (1) 19، صص ۴۳-64.
کریمی، رضا؛ عرب‌خراسانی، سمیه؛ طباطبایی‌امیری، فائزه‌السادات؛ نصیری، محمد‌رضا(1400). «مقایسة تطبیقی مفاهیم خشونت در تحقیقات جنسیت، زنان، خانواده در ایران و کشورهای توسعه ‏یافته بر‌اساس تحلیل هم‌رخدادی واژگان». زن د رتوسعه و سیاست. (2) 19، صص ۱۹۳-۲۲۱.
 کشاورز، خدیجه؛ شیخ‌الاسلام، فردوس؛ موسوی ویایه، فاطمه (1401). «نگاهی جامعه‌شناختی به وقوع آزار جنسی در دانشگاه». مسائل اجتماعی ایران . ۱۳ (۲)‌، صص ۲۶۱-۲۸۰.
محمودی بختیاری، بهروز، معنوی، مهسا (1395). «خشونت کلامی در نمایشنامه هاملت با سالاد فصل: رویکردی گفتمانی». جستارهای زبانی. ۱۳۹۵; ۷ (۲)‌، صص ۱۸۷-۲۰۵.
مکتوبیان، مریم، ربانی خوراسگانی، علی (1393). «چگونگی آزار جنسی زنان در محیط کار». پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. 7(1). 78-صص ۶۱-۷۸.
میرزایی، هاجر؛ حجتی‌زاده، راضیه (1400).« بررسی کارکردهای زبانی بی ادبی در بخش نخست ابومسلم نامۀ ابوطاهر طرطوسی برپایۀ نظریۀ کالپپر». فنون ادبی.13 (3)، صص ۸۱-۱۰۰.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Agbaje, O.S., Arua, C.K., Umeifekwem, J.E. et al. (2021). Workplace gender-based violence and associated factors among university women in Enugu, South-East Nigeria: an institutional-based cross-sectional study. BMC Women's Health, 21, 124, 20-1.
Alkan Ö, Serçemeli, C., & Özmen, K. (2022) Verbal and psychological violence against women in Turkey and its determinants. PLoS ONE, 17(10), 49-37.
Aytac, S., Bozkurt, V., Bayram, N., Yildiz, S., Aytac, M., Akinci, F.S., et al. (2011). Workplace violence: A study of Turkish workers. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 17(4), 385–402.
Bousfield, D. (2008). Impoliteness in interaction. John Benjamin Publishing Company.
Brown, P., & Levinson, S.C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge University Press.
Crisp, B. R., & Taket, A. (2017). Asset-based approaches for preventing gender-based violence in the workplace. Eliminating Gender-Based Violence, 151–162.
Culpeper,J. & Hardacker, C. (2017). Impolitness. In J. Culpeper, M. Haugh, & D. Kádár (eds), The Palgrave Handbook of Linguistic (Im)politeness (pp.199-225). Palgrave, London, pp.
Culpeper, J. (2013). Impoliteness. In J. O .Östman & J. Verschueren (eds.) Handbook of Pragmatics (pp.1-18). Publisher: Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Culpeper, J. (2011). Impoliteness: Using language to cause offence. Cambridge: Cambridge University Press.
Culpeper, J. (2005). Impoliteness and entertainment in the television quiz show: The weakest link. Journal of Politeness research, 1(1), 35-72.
Culpeper, J., Bousfield, D., & Wichmann, A. (2003). Impoliteness revisited: With special
 
reference to dynamic and prosodic aspects. Journal of Pragmatics, 35(10-11), 1545-1579.
 Culpeper, J. (1996). Towards an anatomy of impoliteness. Journal of Pragmatics, 25, (3), 349-367.
Derdar, M. (2017). Gender and verbal violence: A form of psychological abuse in Moroccan popular culture. Sciences, Langage et Communication, 1(3).
Guay, S., Goncalves, J., & Jarvis, J. (2014). Verbal violence in the workplace according to victims' sex—a systematic review of the literature. Aggression and violent behavior, 19(5), 572-578.