با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نورتهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نو ر، تهران، ایران

چکیده

رویکرد اجتماعی نشانه‌معناشناسی تعاملی اریک لاندوفسکی که در ادامۀ باورهای زیبایی شناسی حضور و لحظۀ ناب گرمس مطرح شده، رهیافتی کارا و سازنده در نقد ادبی است. پژوهندگان این پژوهش از این رهیافت در بررسی تعامل و تطبیق نشانه‌‌معناهای جسمانۀ عاشقانه در سروده‌های فرامعنایی و چندلایه‌ای فروغ فرخزاد بهره برده‌اند. تعامل شرکای گفتمانی در فرایند گفتمان عاشقانۀ شاعر، با دگرسانی نشانه‌های جسمانۀ شوشگر تن‌دار در رخدادمعنایی لحظه‌ای و گاه دیرشی، در پی وحدت من و دیگری، معناهای ناب و بی‌کرانی خلق می‌کند. در جریان سروده‌های عاشقانۀ فروغ، سوژه و ابژۀ تن‌دار در تجربه‌ای زیستی با یکدیگر و جهان پیرامون در درک پدیدارشناسانه، با مجموعۀ نشانه‌معناهای جسمانۀ پویا در زنجیرۀ منسجم واژگان چندمعنایی و ترکیبات مبهم، بافتی پویا و زایشی در متن خلسه‌ای می‌آفریند که به سردرگمی و حظ خلسه‌ای خوشایند در اتحاد شرکای گفتمانی می‌انجامد. در پژوهش حاضر با کاربست نقد با روی‌کردی کل‌نگر، سه سرودۀ «وصل»، «باد ما را با خود خواهدبرد»، «فتح باغ» و سروده‌هایی با درون‌مایۀ تعامل تصادفی و لحظه‌ای و برنامه‌مدار، به روش تحلیلی‌-پژوهشی تفسیر شده‌است. نتیجۀ بررسی نشان می دهد تعامل عاشقانۀ طرفین گفتمان با نشانه‌معناهای جسمانه، جهت رسیدن به وحدت و تطبیق و آفرینش معناهای نو ادامه‌دار و در خدمت انسجام بیشتر متن بوده-است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پارسا، احمد و رحیمی، منصور (1396)، «بررسی نشانه معناشناسی داستان لیلی و مجنون جامی بر پایة تحلیل گفتمان»، مجلۀ فنون ادبی، سال نهم، بهار 1396، صص18-1.
پورنامداریان، علی و خسروس شکیب، محمد (1387)، دگردیس نماد در شعر معاصر، دوفصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ یازدهم، صص162-147.
داد، سیما (1387)، فرهنگ اصطلاحات ادبـى. چاپ سوم، تـهران‌: مـروارید‌.
شعیری، حمیدرضا (1388)، «از نشانه­شناسی ساختگرا تا نشانه– معناشناسی گفتمانی»، فصلنامة تخصصی نقد ادبی، زمستان، 1388، صص 51-33.
­­­­­­­­­­­­­­­­­ شعیری، حمیدرضا (1385)، تجزیه و تحلیل نشانه­معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا (1398)، نشانه­معناشناسی ادبیات نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
فرخزاد، فروغ (1397)، مجموعه اشعار فروغ فرخزاد، تهران: نخستین.
گرمس، آلژیرداس ژولین (1398)،  نقصان معنا (عبور از روایت­شناسی ساختارگرا: زیبایی­شناسی حضور).تهران: خاموش.
معین، مرتضی بابک (1392)، «تبیین خلق زبان شاعرانه با استفاده از نظام مبتنی بر تطبیق و لغزش­های مهارشدة اریک لاندوفسکی»، فصلنامة مطالعات زبان و ترجمه( دانشکدة ادبیات و علوم انسانی)، شمارة چهارم زمستان، صص134-121.
معین، مرتضی بابک و پاکنژاد راسخی، کامران (1394)، تحلیلی با رویکرد سیستمی از نشانه­شناسی اجتماعی در قالب چهار نظام معنایی اریک لاندوفسکی، مجلة جامعه شناسی ایران، دورة شانزدهم، شمارة1، بهار، صص 147-129.
معین، مرتضی بابک (1397)، «کارآیی نظام­های معنایی و تعاملی لاندوفسکی در تحلیل گفتمان­های آموزشی»، دوماهنامة علمی- پژوهشی جستارهای زبانی، شمارۀ 3، مرداد و شهریور، صص297-317.
معین، مرتضی­بابک (1394)، معنا به مثابۀ تجربۀ زیسته: گذر از نشانه­شناسی کلاسیک به نشانه­شناسی با دور نمای پدیدارشناختی، تهران: سخن.
مک­دانل، دایان (1380)، مقدمه­ای بر نظریه­های گفتمان، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
هنری، گلاله (1397)، «سلطه و عصیان در زبان فروغ فرخزاد (خوانش شعر فروغ بر اساس رویکردهای سه­گانه زبان و جنسیت)»، مجلۀ ادبیات پارسی معاصر، سال هشتم، شمارة دوم، صص 288 – 265.
Hawthorn, J. (1998). A glossary of contemporary literary theory. London, Arnold.
Harrison‌ Tinsley‌. R. (2005). Principlesof internal medicine. Mc Graw-Hill, New York.
Landowski, E. (2004). Passions sans nom, Paris : PUF.
Landowski, E. (2005). Interactions risquées. Limoges: PULIM.
Merleu-Ponty Maurice. (1945). Phenomenologie de la perception, Paris : Galliard.