نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم زمانی ¹
• بهناز پیامنی ²

¹ عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی ؛ دانشگاه پیام نور(عضو هیئت علمی استان تهران)

چکیده

بررسی نگاره «خان سوم: گفتار اندر نبرد اسفندیار با اژدها» از شاهنامه شاه طهماسبی از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی موضوع مورد بحث در این پژوهش است. بدین منظور پس از معرفی مختصر آراء نظریه پردازان دانش نشانه‌شناسی، از دیدگاه یوری لوتمان در حوزه تقابل طبیعت و فرهنگ برای تبیین نشانه‌های تصویری و بازیافت معانی بهره گرفته شده است. تطبیق نشانه‌های فرهنگی مسلط بر نگاره و متن، همچنین جستجوی وجوه معناشناختی آنها لایه‌های پنهان این نگاره را آشکار می‌سازد. این شیوه از بررسی به خواننده کمک می‌کند تا به ذهنیت نگارگر در بارۀ داستان طرح شده دسترسی بیشتری داشته باشد. این پژوهش از نوع نظری، به روش توصیفی و با شیوۀ تحلیل محتوا انجام شده است و هدف آن شناخت و تفسیر نشانه‌های تصویری و ارتباط آن با متن شاهنامه است. پس از بررسی نگاره به مقایسۀ عناصر نشانه‌ شناختی آن و ارتباط و میزان اشتراک و افتراق آن با متن و شرایط تولید نگاره پرداخته شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که نگارگر علاوه بر پایبندی به متن شاهنامه در ایجاد نشانه‌های بصری از نشانه‌های فرهنگی روزگار خود هم بهره جسته است.

کلیدواژه‌ها

• « شاهنامه»
• « نگاره»
• « اسفندیار«
• « اژدها »
• « نشانه شناسی فرهنگی»
• « یوری لوتمان»

موضوعات

• زبان و فرهنگ