با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور

چکیده

کاربرد عبارات خطاب نوعی رعایت ادب اجتماعی در جامعه محسوب میگردد و گویشوران هر زبان به روش خاص خود این عبارات را به‌کار می‌برند. مقالۀ حاضر مطالعه‎ای تحلیلی - توصیفی است که به روش میدانی به بررسی و مقایسه عبارات خطاب در زبان فارسی و گیلکی پرداخته است. در این تحقیق 50 گویشور گیلکی‌زبان و 50 گویشور فارسی‌زبان در ردۀ سنی 25-40 سال به عنوان نمونه‎های تحقیق انتخاب شده‎اند. محققان در این پژوهش در پی پاسخ‌گویی به این پرسش‎ها هستند: 1) پربسامدترین عبارات خطاب در زبان فارسی و گیلکی کدامند و 2) چه تفاوتی میان عبارات خطاب در این دو زبان وجود دارد؟ نتایج تحقیق بیانگر آن است که گویشوران زبان فارسی و گیلکی در کاربرد عبارات خطاب «نام کوچک» و «عبارات خویشاوندی» مشابه هستند، اما پس از این دو دسته، گویشوران فارسی‌زبان بیشتر از «عناوین احترام‌آمیز» و گویشوران گیلکی بیشتر از عبارات «عناوین» برای خطاب قرار دادن یکدیگر استفاده می‎کنند. علاوه بر این، عبارات خطاب «کوتاه‎شدگی»، «اسامی مذهبی» و «سایر نام‎ها» نیز دارای کمترین میزان کاربرد در زبان فارسی و گیلکی هستند. اگرچه تفاوت معناداری میان شیوة کاربرد عبارات خطاب در این دو زبان دیده نمی‌شود اما وجود افتراقات فوق‌الذکر نشانگر اختلافهای فرهنگی دو جامعة نمونه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اجلالی، پریوش (1366). زبان در بافت فرهنگی آن. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران
احمدخانی، محمدرضا (1393). بررسی جامعه‌شناختی عبارات خطاب در فارسی گفتاری محاوره‌ای. زبان شناخت، سال پنجم، شمارۀ اول، 1-18.
باقری، مهری (1377). مقدمات زبان‌شناسی، چاپ دهم. تهران: نشر قطره.
بیتس، دانیل و فرد پلاگ (1382). انسان‌شناسی فرهنگی. مترجم: محسن ثلاثی. تهران: علمی.
بیرون‌راه، بهناز (1392). تأثیر جنسیت بر کاربرد واژگان خطاب در گفتار زبان فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
پاینده لنگرودی، محمود (1368). فرهنگ گیل و دیلم. تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
دادمهر، سمانه (1392). تحلیل مقابله‎ای القاب خطاب در فارسی و انگلیسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
رحمانی، شفق (1392). بررسی ساختاری و معنایی اصطلاحات خویشاوندی در زبان‎ها و گویش‎های ایرانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز.
رمضانی، رضا (1394). بررسی سبک‌شناسی خطاب در سوره‌های مدنی قران کریم. پایان‌نامۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
شرفی، علی‎ اصغر (1380). مجموعه مقالات مردم‌شناسی ایران. تهران: پارینه.
شکاری، الهه (1390). مطالعۀ زبان و قدرت در گفتمان محل کار فارسی‌زبانان با توجه به صورت‌های خطاب و استراتژی‌های ادب. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه تربیت معلم.
صفیعی، نادیا (1390). صورت‌های خطاب در زبان هورامی: رویکردی اجتماعی-انتقادی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه رازی. کرمانشاه.
عشقی نژاد، شهرزاد (1393). راه‎کارهای ادب و فرم‎های خطاب در پیام‌های کوتاه دانشجویان ایرانی زبان انگلیسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه کاشان.
عقیلی، سیدعلی (1392). بررسی استعاره در عبارات خطاب زبان فارسی گفتاری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور واحد تهران.
لادو، رابرت (1367). زبان‌شناسی در میان فرهنگ‌ها. مترجم: علی درزی. تهران: جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
مدرسی، یحیی (1368). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 
Afful, J. B. A. (2006). Address Terms among University Students in Ghana: A Case Study. Journal of Language and Intercultural Communication, 6(1), 76-91.
Braun. F. (1988). Terms of Address: Problems of Patterns and Usage in Various Languages and Cultures. Berlin, New York & Amsterdam: Walter de Gruyter.
Brown, P. & S. Levinson (1987). Politeness: Some Universal in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press.
Geeraerts, D., G. Kristiansen, & Y. Peirsman. (2010). Advances in Cognitive Sociolinguistics: Berlin: De Gruyter Mouton.
Hudson, R. A. (1980). Sociolinguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Mehrotra, R. R. (1981). Non-kin Forms of Address in Hindi. International Journal of the Sociology of Language, 32, 121-137.
Parkinson, S. (1985). Sociolinguistic Variation in Speech Communities. London: Edward Arnold.
Richland, A. (1998). What is Sociolinguistics: Three Postulates for Sociolinguistic Research. Archivum Linguisticum, 7(2), 152-160.