با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکتری زبان‌شناسی،دانشگاه شهیدبهشتی تهران

چکیده

پژوهش پیش‌رو با هدف بررسی عنوان‌های خبری یکی از پربیننده‌ترین بخش‌های خبری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، یعنی اخبار بیست‌وسی انجام گرفته است. این پژوهش پیکره‌بنیاد و مبتنی بر شیوۀ تحلیل کیفی و کمّی بوده و عنوان‌های خبری بیست‌وسی را در یک بازۀ زمانی یک‌ماهه از 11 آذر تا 11 دی 1394 بررسی می‏کند. پیکرۀ داده‌ها 186 عنوان خبری در موضوعات گوناگون داخلی و خارجی را دربر می‌گیرد. این پژوهش در پی یافتن پاسخ‌ این پرسش است که ویژگی‌های زبانی مؤثر در جذابیت عنوان‌های خبری بخش اخبار بیست‌وسی کدام است. یافته‌های پژوهش گویای آن است که این ویژگی‌های زبانی را می‌توان در سه دستۀ معنایی، واژگانی و نحوی مورد تحلیل قرار داد که مهم‌ترین موارد هریک از این سه دسته به شرح زیر است: (1) ویژگی‌های معنایی شامل به‌کارگیری استعاره (از جمله جاندارپنداری و انسان‌پنداری)، مجاز، اصطلاح، ضرب‌المثل، حس‌آمیزی و اشاره به شعر یا جملۀ معروف. (2) ویژگی‌های واژگانی شامل باهم‌آیی متداعی، تکرار واژگانی، قافیه‌سازی؛ (3) ویژگی‌های نحوی شامل عدم استفاده از فعل و اسم‌سازی. این یافته‌ها همچنین نشان می‌دهد که گرچه هر سه ویژگی‌ پیش‌گفته در جذابیت عنوان‌های خبری بیست‌وسی اثرگذار است، اما اثرگذارترین آنها ویژگی‌های معنایی است، یعنی گزینش شیوه‌هایی نوآورانه و جذاب برای معنارسانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقاگل‌زاده، فردوس و آیلین فیروزیان پوراصفهانی (1395). بررسی بازنمایی ایدئولوژی در متون ترجمه‌شدۀ سیاسی انگلیسی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی: محورهای سبک و بلاغت. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، سال 8، شمارة 1 (پیاپی 14)، 25-49.
آقاگل‌زاده، فردوس و رضا خیرآبادی (1393). زبان‌شناسی خبر (به سوی ارائۀ الگوی تولید خبر در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی). تهران: انتشارات علمی.
آقاگل‌زاده، فردوس و معصومه خیرآبادی (1392). واقع نشدن فعل در عنوان‌های خبری روزنامه‌های فارسی‌زبان از منظر تحلیل گفتمان انتقادی. زبان‌پژوهی، سال 5، شمارۀ 9، 1-20.
افراشی، آزیتا (1397). استعاره و شناخت. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بقائی، رقیه (1392). بررسی رابطۀ میزان استفاده از اخبار 20:30 شبکۀ دوم سیما و اعتماد به عملکرد دولت (مطالعۀ موردی: شهروندان شهر تهران). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ علوم اجتماعی، دانشگاه ‌آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
بهنام، مینا (1389). حس‌آمیزی: سرشت و ماهیت. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 19، 67-92.
رزمجو، سید آیت‌اله و سحر ثانوی (1387). بررسی شیوه‌های تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در زبان اخبار. پازند، سال 4، شمارۀ 13، 41-57.
رعیت، محمدهادی (1395). نحوۀ کاربرد استعاره، ضرب‌المثل و اصطلاح در اخبار صدا و سیما. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ روزنامه‌نگاری، دانشگاه صدا و سیما.
سجودی، فرزان و فاطمه عظیمی‌فرد (1393). نشانه‌شناسی خبر در تلویزیون. پژوهش‌های ارتباطی، دورۀ 21، شمارۀ 78، 135-158.
شقاقی، ویدا (1389). مبانی صرف. تهران: سمت.
صفوی، کورش (1392). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
صفوی، کورش (1396). استعاره. تهران: علمی.
عظیمی‌فرد، فاطمه (1391). بررسی کاربرد نشانه‌های زبانی در دو شبکۀ تلویزیونی بین‌المللی خبری. زبان و زبان‌شناسی، دورۀ 8، شمارۀ 15، 105-124.
گودینی، نادر (1386). بررسی عوامل موثر بر اعتماد دانشجویان رشتۀ ارتباطات دانشگاه‌های تهران نسبت به بخش خبری 20:30 شبکۀ دوم سیما. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ علوم ارتباطات، دانشکدۀ صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
محمدی‌مهر، غلامرضا (1381). تصویر دوستان و دشمنان در اخبار خارجی سیما. علوم اجتماعی، دورۀ 9، شمارۀ 20، 125-147.
معتمدنژاد، کاظم (1371). وسایل ارتباط جمعی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
نصراللهی، اکبر و حسین نیک‌پور (1391). پوشش اخبار قانون هدفمندی یارانه‌ها در تلویزیون. پژوهش‌های ارتباطی، دورۀ 19، شمارۀ 70، 91-109.
نعمتی انارکی، داود (1392). تحلیل کارشناسی اخبار سیما به‌منظور ارائۀ راهبردهای رقابتی. پژوهش‌های ارتباطی، دورۀ 20، شمارۀ 73، 129-154.
نوری، یوسف (1395). بررسی میزان اعتماد شهروندان به خبر 20:30 (در میان بینندگان شهرستان ری). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه ‌آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
 
Busà, M. G. (2014). Introducing the language of the news. London, New York: Routledge.
Epley, N., Waytz, A.  & Cacioppo, J. T.  (2007). On seeing human: A three-factor theory of anthropomorphism. Psychological Review, 114(4), 864–886.
Halliday, M. A. K. & Hassan, R.  (1976). Cohesion in English. London: Longman.
Komissarov, V. (1985). The practical value of translation theory. Babel: International Journal of translation, 31(4), 208-212.
Lakoff, G. & Johnson, M.  (1980). Metaphors we live by. Chicago: Chicago University Press.
Lakoff, G. & Turner, M. (1989). More than cool reason: A field guide to poetic metaphor. Chicago: University of Chicago Press.
Ruiz de Mendoza, F. (2014). On the nature and scope of metonymy in linguistic description and explanation: Towards settling some Controversies. In J. Littlemore & J. R. Taylor (Eds.), The Bloomsbury companion to cognitive linguistics (pp. 143-166). London: Bloomsbury.
Werning M., Fleischhauer, J.  & Beşeŏglu, H.  (2006). The cognitive accessibility of synaesthetic metaphors. In R. Sun & N. Miyake (Eds.), Proceedings of the 28th Annual Conference of the Cognitive Science Society, (pp. 2365–2370). London: Psychology Press.