با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

2 دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

3 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

چکیده

بازنمایی جنسیت درروایت‏های زنانه و مردانه و کاربرد استعاره‏های مفهومی و طرح‏واره‏های مورد استفاده آن‏ها در روایت‌ها تفاوت‏هایی دارد که نشان از تفاوت‏های ذهنی، ‏روحی و شناختی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی روایت‏های نویسندگان زن و مرد برای تعیین میزان تأثیر جنسیت در به‏کارگیری استعاره‏های مفهومی و طرح‏واره‏ها بر مبنای نظریه لیکاف و جانسون (1980)  است. روش پژوهش مقاله تحلیل محتوای کیفی است. هشت داستان با مضمون جنگ، چهار روایت زنانه و چهار روایت مردانه مورد بررسی قرار گرفت که درنهایت حدود 3021 استعاره بدست آمد. ‏نتایج به‏دست آمده از تحلیل داده‏ها نشان داد در آثار نویسندگان زن، بیشترین تعداد استعاره‏ها هستی‏شناختی و کمترین استعاره جهتی، و در آثار راویان مرد بیشترین تعداد استعاره‏ها ساختاری و کمترین آن‏ها جهتی بود که این تفاوت در به‏کارگیری نوع استعاره در زنان نسبت به مردان حاکی از نوع نگرش آن‏ها و توانایی و یا تمایل بیشتر در به‏عینیت درآوردن مفاهیم انتزاعی است. نتایج پژوهش گویای آنست که روش فوق می‏تواند روش مناسبی برای تحلیل روایت از منظر تحلیل انتقادی استعاره در ادبیات دفاع مقدس باشد، زیرا طرح‏واره‏ها از یکسو نشان‏دهنده ساخت‏های زبانی و از سوی دیگر نشان‏دهنده شکل‏گیری تصاویر ذهنی در نتیجه مفهوم‏سازی‏اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابوعلی شبانی، محبوبه (1388). استعاره‏های مفهومی و جنسیت در بافت ایرانی: یک رویکرد زبانشناسی شناختی. پایان نامه کارشناسی ارشد، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه ایلام.
اسدی، مهتاب. و رنجبر، محمود (2019). بررسی الگوی روایی زمان در نمایش‏نامه عکس عروسکی. زبان پژوهی، شماره 11(31)، صص 27-7.
افق، شیدا (1392). بررسی استعاره در گفتار روزمره زنان و مردان در چهارچوب زبان‏شناسی‏ شناختی. پایان‏نامه دکتری تخصصی زبانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، پژوهشکده زبانشناسی.
آباد، معصومه (1392). من زنده‏ام: خاطرات دوران اسارت. تهران: بروج.
پیری، هادی و شربتی، مجتبی (1395). آشنایی با علوم و معارف دفاع مقدس. تهران: سمت.
تولان، مایکل(1386). روایت‏شناسی، درآمدی زبان شناختی-انتقادی. مترجم: علوی، فاطمه. و نعمتی، فاطمه. تهران، سمت.
چاتریس ‏ بلک، جاناتان (1397). تحلیل انتقادی استعاره. ترجمه یکتا پناه‏پور. قم: لوگوس.
چارتریس بلک، جاناتان(1398). تحلیل‏انتقادی استعاره: رویکردی شناختی-پیکره‏ای. مترجم: پناهپور، یکتا. قم: نشر لوگوس.
حامدی، رباب و کاویانی، حسین (1383). بررسی ارتباط بین استعاره‏ها و خلق افسرده. تهران: نشریه تازه‏های علوم شناختی، (پیاپی 22)، بهار و تابستان 1383.  شماره1-2
حسام، حمید (1393). آب هرگز نمیمیرد: خاطرات جانباز میرزا محمد سلگی. تهران: نشر صریر.
حسام، حمید (1394). وقتی مهتاب گم شد: خاطرات علی خوش لفظ. تهران: انتشارات سوره مهر.
 
 
حسینی‌پور، سید ناصر (1390). پایی که جا ماند: یادداشت‏های روزانه سید ناصر حسینی پور از زندان‏های مخفی عراق. تهران‌: انتشارات سوره مهر.
روحانی، مسعود و ملک، سروناز (1392). بررسی تأثیر جنسیت بر کاربرد تشبیه و استعاره در شعر زنان شاعر معاصر. زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی)، سال 21، بهار و تابستان ۱۳۹۲، شماره ۱۹ (پیاپی ۷۴)، صص 7-27.
ضرابی‏زاده، بهناز (1395). گلستان یازدهم: خاطرات زهرا پناهی‏روا. تهران‌: انتشارات سوره مهر.
علیزاده، ناصر و روحی‏کیاسر، اعظم (1397). استعاره‏های مفهومی در شعر دفاع مقدس. ادبیات پایداری (ادب و زبان نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)، دوره 10(18)، صص 247-265.
فتاحی، مهناز (1394). فرنگیس: خاطرات فرنگیس حیدرپور. تهران‌: انتشارات سوره مهر.
فراگردی، عصمت (1391). بررسی استعاره از دیدگاه زبان‏شناسی شناختی در ادبیات داستانی جنگ ایران و عراق. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشکده ادبیات.
مباشری، محبوبه و ولی زاده پاشا، لیلا (1398) بررسی تطبیقی استعاره مفهومی «عشق جنگ است» در مفهوم سازی فنا در دیوان شمس و قرآن، فصلنامه پژوهش‌های ادبی–قرآنی: ش 7، شماره 1، 179-221.
معراجی‌پور، محبوبه (1391). عباس دست طلا: داستانی از زندگی حاج عباس‏علی باقری. تهران: انتشارات فاتحان. 
مهربانیگلزار، محمدرضا و خمسهعشری، علی‏اکبر (1395). منظر یادمانی جنگ: از واقع‏نمایی تا استعاره. مجله منظر بهار، دوره 8، شماره 34، صص 68-81.
یوسف‌زاده، احمد (1393). آن بیست و سه نفر. تهران: انتشارات سوره مهر.
 
Charteris Black, J. (2004). Corpus approaches to critical metaphor analysis. Palgrave Macmillan.
Fairclough, N. (1989). Language and power. London: Longman.
Kövecses, Z. (2006). Language, culture, and mind: A practical introduction. Oxford: Oxford University Press.
Kӧvecses, Z. (2010). Metaphor. Oxford University Press.
Lakoff, G.  )1991) Metaphor and war: The metaphor reason used to justify war In the Gulf. Canadian Mennonite University.23 (3/2), 25-32).
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. University of Chicago Press.
Lederach, J.P. (1995) Preparing for peace: Conflict transformation across cultures, Syracuse. NY: Syracuse University Press.
Ling, S. (2010). A cognitive study of war metaphors in five main areas of everyday English: Politics, business, sport, disease and love. School of Teacher Education, Kristianstad University. Retrieved online from http://www.diva-portal.org/smash/ get/diva2:397473/FULLTEXT01.pdf)
Sabbah, F. (2010). Conceptual metaphors of war in news reports covering the 2003 invasion of Iraq by The New York Times and The Daily Star. Lancaster: Lancaster University. Retrieved online from: www.lancaster.ac.uk/fass/events/laelpgconference/papers/v05/Sabbah.pdf
Svobodová, L. (2012). Metaphors of war in business English. Bachelor’s Diploma Thesis. Masaryk University.
Zimmerman, D.H., & West, C. (1975). Sex roles interruptions in conversations. In B. Thorne & N. Henley (Eds). Language and Sea: Difference and Dominica (pp.105-129), Rowley, Mass: Newbury House.