با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‏آموختة کارشناسی ارشد زبان‏شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار زبان‏شناسی رایانه‏ای، مرکز منطقه‏ای اطلاع‏رسانی علوم و فناوری، شیراز، ایران

چکیده

در برخی از طوایف ایل قشقایی، به‏جز زبان ترکی، زبانی منحصر به طایفه نیز به صورت قراردادی وجود دارد. این زبان را قشقایی‌ها «قوش دیلی» -زبان پرندگان- یا «اَه‌یِرّی دیل» -زبانی که دیگران قادر به فهم آن نباشند- می‌نامند. نوشتار حاضر، ضمن معرّفی زبان رمزی طایفۀ سارویی از ایل قشقایی، به فرایندهای واژه‏سازی و برخی ویژگی‏های اجتماعی و کاربردی این زبان می‏پردازد. جمع‌آوری مواد زبانی به روش میدانی و با مصاحبه بر اساس پرسش‌نامۀ طرح ملی اطلس زبانی ایران پرمون (۱۳۸۵) صورت گرفت. برخی از واژه‌ها نیز در روند انجام مصاحبه افزوده‌شدند. سپس، داده‌ها با توجّه به فرآیندهای واژه‌سازی و ویژگی‌های زبان مخفی کالوه (۱۳۸۸)، تحلیل شد. نتایج تحلیل تا حدود زیادی با ویژگی‏های مطرح‏شده توسط کالوه (1388) تطابق دارد. وجه تمایز اَه‌یِرّی دیل از ترکی قشقایی واژه‌های آن است. فرایندهای واژه‌سازی در این زبان شامل ابداع، قرض‌گیری و ترکیب است. نحوۀ قرارگیری عناصر جمله و همچنین وندها، حروف اضافه و اعداد مطابق با ترکی قشقایی است، اما افعال در این زبان از ترکیبی از واژه‌ای قراردادی و فعل همکرد یا معین ساخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آرانسکی، یوسف میخائیلوویچ (۱۳۷۵). اطلاعات تازه‌ای از زبان‌های رمزی (آرگو) در آسیای میانه/ گروه قومی قوال در کولاب و آرگوی آن. ترجمۀ محسن شجاعی. فرهنگ، دورۀ ۱۰، شماره ۱۷، صص. ۱۶۵-۲۰۰.
اعتضادی، شیدا و فاطمه‌سادات  علمدار (۱۳۸۷). تحلیل جامعه‌شناختی زبان مخفی در بین دختران. فصل‌نامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان، دورۀ ۱۱، شماره ۴۱، صص. ۶۵-۹۶.
ابرلینگ، پیر (۱۳۸۳). کوچ‏نشینان قشقایی فارس، ترجمۀ

 
فرهاد طیبی‏پور. تهران: نشر شیرازه.
بلوک‏باشی، علی (۱۳۸۰). زبان‏های رمزی در ایران. کتاب ماه هنر. مرداد و شهریور. شماره ۳۵-۳۶، صص. ۱۸-۲۷.
بی‌نام (۱۳۴۰). حدود العالم من المشرق الی المغرب. به کوشش منوچهر ستوده. تهران: کتابخانه طهوری.
پرمون، یدالله (۱۳۸۵). طرح ملی اطلس زبانی ایران، کتابچة جامع تدوین اطلس. تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکدة زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون.
تانن، دبورا (۱۳۷۶). مرا نمی فهمی. ترجمۀ مهدی قراچه‏داغی  و زهره فتوحی. تهران: نشر اوحدی.
تفرجی یگانه، مریم و زهرا انصاری (۱۳۹۸). توصیف ویژگی‌های زبان‌شناختی زبان رمزی جابری. فصل‌نامۀ زبان‌شناسی اجتماعی. دوره ۳، شماره ۲، صص. ۸۹-۹۹.
حسینی معصوم، سیدمحمد (۱۳۹۳). تحلیل و توصیف گویش‏شناختی یک زبان رمزی خانوادگی خاص در مشهد. فرهنگ و ادبیات عامه، سال ۲، شماره ۳، صص. ۲۵-۴۸.
ناتل خانلری، پرویز (۱۳۶۵). تاریخ زبان فارسی. جلد دوم. تهران: انتشارات نشر نو.
خلف تبریزی، محمدحسین (۱۳۹۱). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: انتشارات امیرکبیر.
دهخدا، علی اکبر (1377). جلد هشتم. موسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
روبینز، آر. اچ. (۱۳۷۰). تاریخ مختصر زبان‏شناسی. ترجمۀ علی‏محمد حق‏شناس، تهران: نشر مرکز.
زمردیان، رضا (۱۳۴۸). زبان‏های ساختگی. مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. سال ۵، شمارة ۲۰، صص.  ۵۴۹- ۵۵۶.
سبزعلی‏پور، جهاندوست و راحله دلگرم (۱۳۹۵). زبان مخفی اَرّانَجی یا قَرقَه دیلی در مناطق تات‏نشین خلخال. فصل‏نامة زبان‏شناسی اجتماعی. سال ۱، شماره ۵، صص. ۳۷-۴۸.
سمایی، مهدی (۱۳۸۲). فرهنگ لغات زبان مخفی با مقدمه‌ای دربارة جامعه‌شناسی زبان. تهران: نشر مرکز.
طحان، احمد و فرزانه فهندژ سعدی (۱۳۹۶). لوتر آسیابی (زبان ساختگی آسیابانان سعدیه). زبان‌ها و گویش‌های ایرانی. شماره ۸، صص. ۹۷-۱۱۷.
عبدالرشیدی، علی‌اکبر (۱۳۹۲). زبان‏های ساختگی. تهران: مسافر.
کالوه، ژان لوئی (۱۳۸۸). زبان مخفی چیست؟ ترجمۀ شهروز پزشکی. تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
کیانی، منوچهر (۱۳۷۱). سیه‌چادرها. تهران: نشر سعید نو.
محجوب، منوچهر (۱۳۴۱). لوتر مطربی. کتاب هفته. شمارۀ ۳۷، صص. ۱۶۸-۱۶۶.
مدرسی، یحیی (۱۳۸۷). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مؤمنی، نگار (۱۳۸۹). فرآیندهای واژه‌سازی زبان مخفی فارسی. زبان و زبان‌شناسی، دورۀ ۶، شماره ۱۲، صص. ۶۱- ۸۶.
همایونی، صادق (۱۳۵۲). یازده مقاله در زمینة فرهنگ عامه. شیراز: ادارۀ کل فرهنگ و هنر فارس.
هیِئت، محمدجواد (۱۳۸۰). سیری در تاریخ زبان و لهجه‏های ترکی. تهران: نشر پیکان.
 
Briggs, A. (2001). The Longman Encyclopedia. Guild Publishing.
Blake, B. J. (2010). Secret language. Oxford University Press.
 Maurer, D. (n.d.). slang. Encyclopedia Britannica. Retrieved July 7, 2023, from https://www.britannica.com/topic/slang
Matthews, P. H.  (1991). Morphology.

Cambridge university Press.
Von Humboldt, W. (1949). Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues. Darmstadt.
Yarshater, E. (1977). The hybrid language of the Jewish communities of Persia. Journal of American Oriental Society, 1-7.