نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرخ حاجیانی ¹
• خیرالله محمودی ²

¹ دانشیار فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشگاه شیراز، شیراز ، ایران

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

جای نام، واژه ای است برای نامیدن مکان و یا موقعیت جغرافیایی خاص. علمی که به بررسی و مطالعۀ نامهای جغرافیایی می پردازد، جای نام شناسی نام دارد. جای نام شناسی شاخه ای از زبان شناسی است که از دیدگاه در­زمانی و هم زمانی به بررسی علمی جای نام ها می پردازد. جای‌نام‌‌ها،  بخش مهمی از میراث زندۀ فرهنگی کشور به شمار می‌روند و مجموعۀ بزرگی از واژگان هستند و در طی سده‌ها پدید آمده‌اند. جای نام ‌ها به عنوان واحدهای زبانی در معرض دگرگونی‌هایی هستند که در حوزۀ زبان رخ می‌دهد. بررسی آن‌ها از دیدگاه زبان‌شناسی و تاریخی می‌تواند ما را در به دست آوردن آگاهی‌های تاریخی از زبان و فرهنگ مردم ساکن در آن ناحیه یاری دهد. هدف این مقاله بررسی ریشه‌شناسی چند جای نام، با استفاده از منابع و نظریه­های متخصصین و صاحب­نظران آلمانی و آمریکایی زبان­های باستانی ایران (فارسی باستان، اوستایی و دورۀ میانه)، در استان بوشهر است. روش انجام این تحقیق ترکیبی از روش تحقیق میدانی و توصیفی–تحلیلی است. از ابزاری مانند ضبط صوت، پرسش نامه و مصاحبه استفاده شده است و پیکره‌های زبانی شامل واژگان است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که این جای نام ها از عناصر محیطی بومی شکل گرفته‌اند. آب جای‌نام‌‌، گیاه جای‌نام‌‌، زیست جای‌نام‌‌ و یاد جای‌نام‌‌ در این جای نام ‌ها، نقش مهمی ایفا می‌کنند. از نظر ساخت واژه (مورفولوژی، صرف) به جای نام ‌های بسیط، مشتق و مرکب تقسیم می‌شوند. پسوند یک عنصر سازندۀ کلیدی در این جای‌نام‌‌‌ها است. از نظر ساخت اشتقاقی، این جای نام ‌ها ریشه در زبان‌های باستانی و میانۀ ایرانی دارند. این جای نام ها دچار دگرگونی آوایی و واجی از دورۀ باستان به میانه و نو (گویش) شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

• جای نام‌ها
• جای نام شناسی
• گویش‌های بوشهری
• ریشه‌شناسی
• زبان‌شناسی تاریخی. دگرگونی آوایی
• فارسی میانه و باستان

موضوعات

• گویش‌شناسی