با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دکتری زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

فضاوت‌های مثبت و منفی دربارۀ گونه‌های غیرمعیار، گویندگان این زبان‌ها را به سمت گونه‌های معیار سوق داده است. این پژوهش به ارزیابی شأن اجتماعی تنوعات گونه‌ای زبان فارسی می‌پردازد. نگرش‌های زبانی در چند شهر استان فارس در قالب مؤلفه‌های همبستگی و منزلت اجتماعی بررسی شده‌اند. گردآوری داده‌ها با سه شیوۀ پیمایشی، فن مقایسۀ صدا و مصاحبه صورت گرفته است. 490 نفر از شهرهای شیراز، مرودشت، کازرون، فسا، جهرم و چند شهر در اطراف شیراز به پرسش‌نامه‌ها پاسخ داده‌اند، 223 نفر از آن‌ها در آزمون مقایسۀ صدا و 126 نفر هم در مصاحبه مشارکت کرده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهند که گونه‌های محلی با هویت‌بخشی به گویشوران خود، احساس وفاداری آنها را نسبت به شهر بومی و گونۀ محلی‌شان تقویت کرده و با ایجاد همبستگی در محفل خانواده و دوستان نقش پررنگی دارند. درحالی‌که، در محیط‌های آموزشی، شغلی، کوچه و بازار، رسانه‌ها و در گفتار افراد تحصیل‌کرده، تسلط با گونۀ معیار است. اگرچه همبستگی و منزلت اجتماعی هر دو به کاربرد گونۀ معیار نسبت داده می‌شوند، اما حس صمیمیت و حس تعلق گویشوران گونه‌های غیرمعیار را پویا نگاه می‌دارد.

کلیدواژه‌ها

افخمی، علی و نگار داوری اردکانی (1384)."برنامه‌ریزی زبان و نگرش‌های زبانی. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دورۀ 56، شمارۀ 173، 1-23.
بشیرنژاد، حسن (1386). مازندرانی: جایگاه، کاربرد و نگرش‌های گویشوران در استان مازندران. پایان‌نامۀ دکترا، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی.
مدرسی، یحیی (1387). درآمدی بر جامعه شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 Berthele, R. (2010). Investigations into the Folk’s Mental Models of Linguistic Varieties. In: D. Geeraerts & J. R. Taylor (Eds), Advances in Cognitive Sociolinguistics (pp. 265-290). Berlin/New York: De Gruyter Mouton.
Chambers, J. K. (2003). Sociolinguistic Theory: Linguistic Variation and its Social Significance, 2nd edition. Oxford: Blackwell.
Cheshire, J. (1982). Variation in an English Dialect: A Sociolinguistic Study. Cambridge: Cambridge University Press.
 
Dyer, J. (2007). Language and Identity. In: L. Carmen, L. Mullany & P. Stockwell (Eds.), The Routledge Companion to Sociolinguistics, (pp. 101-108). London and New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Edwards, J. (2009). Language and Identity. Cambridge: Cambridge University Press.
Fishman, J. (1972). Language and Nationalism. Rowley, MA: Newbury House.
Garrett, Peter. 2007. Language Attitude. In: L. Carmen, L. Mullany & P. Stockwell (Eds.), The Routledge Companion to Sociolinguistics, (pp. 116-121). London and New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Garvin, P. (1964). The Standard Language Problem: Concepts and Methods. In: D. Hymes (Ed.), Language in Culture and Society, (pp. 521-26). New York: Harper & Row.
Giles, H. & N. Coupland (1991). Language Attitudes: Discursive, Contextual and Deontological Considerations. In: A. G. Reynolds (Ed.), Bilingualism, Multiculturalism, and Second Language Learning, (pp. 21-42). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Giles, H. & A. Billings (2004). Assessing Language Attitudes. In: A. Davies & C. Elder (Eds.), The Handbook of Applied Linguistics, (pp. 187-209). Oxford: Blackwell.
Hogg, M. & D. J. Terry (Eds.) (2000). Attitudes, Behaviour and Social Contexts: The Role of Norms and Group Membership. Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Kristiansen, G. (2008). Style-Shifting and Shifting Styles: A Sociocognitive Approach to Lectal Variation. In: G. Kristiansen & R. Dirven (Eds.), Cognitive Sociolinguistics: Language Variation, Cultural Models, Social Systems, (pp. 45-88). Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Labov, W. (1966). The Social Stratification of English in New York City. Washington, DC: Centre for Applied Linguistics.
Labov, W. (1984). Field Method of the Project on Linguistic Change and Variation. In: J. Baugh & J. Sherzer (Eds.), Language in Use, (pp. 28-53). Englewood Cliffs: Prentice ttall.
Ladegaard, H. J. (2003). Language Attitudes and Sociolinguistic Behaviour: Attitude Behavior Relations in Language. Journal of Sociolinguistics, 4(2), 214-233.
Lambert, W., R. Hodgson, R. Gardner, & S. Fillenbaum (1960). Evaluational Reactions to Spoken Languages. Journal of Abnormal and Social Psychology, 60, 44-51.
Langacker, R. W. (1999). Grammar and Conceptualization. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Le Page, R. & A. Tabouret-Keller (1985). Acts of Identity. Cambridge: Cambridge University Press.
Sachdev, I. & R. Y. Bourhis (1990). Language and Social Identification. In: D. Abrams & M. A. Hogg (Eds.), Social Identity and Social Cognition, (pp. 211-229). Oxford: Blackwell
Thomas, G. (1991). Linguistic Purism. London & New York: Longman
Woolard, K. A. & T. J. Gahng (1990). Changing Language Policies and Attitudes in Autonomous Catalonia. Language in Society, 19, 311–330