مقاله پژوهشی
یوسف آرام؛ مهرداد مشکین فام
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، صفحه 9-21
چکیده
گفتماننماها عناصری زبانی هستند که روابط بین واحدهای کلام را برقرار می‌کنند. بهعبارتی، این عناصر زبانی در گفتمان پیوستگی بهوجود میآورند و اجازۀ انحراف از مسیر را به گفتمان نمیدهند. گفتماننماها نقش‌های متفاوتی در زبان ایفا می‌کنند و، از همین رو، تا به حال طبق الگوهای مختلف و در رویکردها و حوزههای متفاوتی ...
بیشتر
گفتماننماها عناصری زبانی هستند که روابط بین واحدهای کلام را برقرار می‌کنند. بهعبارتی، این عناصر زبانی در گفتمان پیوستگی بهوجود میآورند و اجازۀ انحراف از مسیر را به گفتمان نمیدهند. گفتماننماها نقش‌های متفاوتی در زبان ایفا می‌کنند و، از همین رو، تا به حال طبق الگوهای مختلف و در رویکردها و حوزههای متفاوتی مطالعه شده‌اند. در این پژوهش، براساس الگوی برینتون (1996) که الگویی دو لایهای است، نقش‌های متفاوت گفتماننمای «خُب»، که بر اساس این پژوهش بیشترین کاربرد را در زبان فارسی دارد، از منظر نقشگرایی و کاربردشناسی زبان بررسی و تحلیل شده است. این پژوهش ازنوع پیکرهبنیاد است و داده‌های آن از فیلمهای تلویزیونی «پنج تا پنج»، «یه بلیط شانس» و «عمو جان هیتلر» (بر روی لوح فشرده) گردآوری شده است. براساس داده‌های این پژوهش، بیشتر نقش‌های گفتماننمای «خب» در فرانقش بینافردی یافت میشوند و بیشترین نقشی که این گفتماننما ایفا میکند، نقش واکنش است.
مقاله پژوهشی
یحیی مدرسی؛ شراره مظفری
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، صفحه 23-52
چکیده
فضاوت‌های مثبت و منفی دربارۀ گونه‌های غیرمعیار، گویندگان این زبان‌ها را به سمت گونه‌های معیار سوق داده است. این پژوهش به ارزیابی شأن اجتماعی تنوعات گونه‌ای زبان فارسی می‌پردازد. نگرش‌های زبانی در چند شهر استان فارس در قالب مؤلفه‌های همبستگی و منزلت اجتماعی بررسی شده‌اند. گردآوری داده‌ها با سه شیوۀ پیمایشی، فن مقایسۀ صدا و مصاحبه ...
بیشتر
فضاوت‌های مثبت و منفی دربارۀ گونه‌های غیرمعیار، گویندگان این زبان‌ها را به سمت گونه‌های معیار سوق داده است. این پژوهش به ارزیابی شأن اجتماعی تنوعات گونه‌ای زبان فارسی می‌پردازد. نگرش‌های زبانی در چند شهر استان فارس در قالب مؤلفه‌های همبستگی و منزلت اجتماعی بررسی شده‌اند. گردآوری داده‌ها با سه شیوۀ پیمایشی، فن مقایسۀ صدا و مصاحبه صورت گرفته است. 490 نفر از شهرهای شیراز، مرودشت، کازرون، فسا، جهرم و چند شهر در اطراف شیراز به پرسشنامهها پاسخ دادهاند، 223 نفر از آنها در آزمون مقایسۀ صدا و 126 نفر هم در مصاحبه مشارکت کرده‌اند. یافتهها نشان میدهند که گونه‌های محلی با هویتبخشی به گویشوران خود، احساس وفاداری آنها را نسبت به شهر بومی و گونۀ محلیشان تقویت کرده و با ایجاد همبستگی در محفل خانواده و دوستان نقش پررنگی دارند. درحالیکه، در محیطهای آموزشی، شغلی، کوچه و بازار، رسانهها و در گفتار افراد تحصیلکرده، تسلط با گونۀ معیار است. اگرچه همبستگی و منزلت اجتماعی هر دو به کاربرد گونۀ معیار نسبت داده میشوند، اما حس صمیمیت و حس تعلق گویشوران گونه‌های غیرمعیار را پویا نگاه میدارد.
مقاله پژوهشی
علی افخمی؛ سیروس عابدینی؛ بهروز محمودی بختیاری
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، صفحه 53-64
چکیده
نژادپرستی یک نظام اجتماعی خاص بر مبنای تسلط است که در آن گروههای نژادی و اعضای آنها (اکثریت) با روشهای متنوع از قدرت خود در تعامل با گروههای نژادی دیگر و اعضایشان (اقلیت) سوء استفاده می‌کنند (ون دایک، a1993). نژادپرستی نوین پنهان است، بنابراین یافتن نژادپرستی در گفتمانها و متون جدید نیاز به راهکارهای ویژه دارد. نخبگان قدرت رسانهها ...
بیشتر
نژادپرستی یک نظام اجتماعی خاص بر مبنای تسلط است که در آن گروههای نژادی و اعضای آنها (اکثریت) با روشهای متنوع از قدرت خود در تعامل با گروههای نژادی دیگر و اعضایشان (اقلیت) سوء استفاده می‌کنند (ون دایک، a1993). نژادپرستی نوین پنهان است، بنابراین یافتن نژادپرستی در گفتمانها و متون جدید نیاز به راهکارهای ویژه دارد. نخبگان قدرت رسانهها را کنترل می‌کنند و به آنها دسترسی دارند، و بر مردم تأثیر میگذارند. تئون ون دایک ساختها و راهکارهایی (نظریة بازتولید نژادپرستی، a1993) را در کشف نژادپرستی ارائه میکند، که عبارتند از ساختهای سطحی (روساخت) و ساختهای معنایی (زیر ساخت). در این پژوهش، پژوهشگران براساس ساختهای پیشنهادی ون دایک تلاش می‌کنند این ساختها را در گفتمان سخنرانی‌های ترامپ در انتخابات سال 2016 (برگرفته از سایت خبری نیویورک تایمز) کشف کنند. یافته ها تحقیق حاضر نشان می‌دهد ترامپ مذهب، ملیت و فرهنگ مهاجران را نیز در نظر می‌گیرد و در گفتمان وی بسیاری از ساختهای سطحی و معنایی با فراوانی متفاوتی یافت می شوند. به طور کلی، نتایج این پژوهش با پژوهشهای ون دایک در مورد نژادپرستی همراستا و هماهنگ است.
مقاله پژوهشی
زهرا براتی؛ شهلا یعقوبی
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، صفحه 65-76
چکیده
این پژوهش کوشیده است با رویکردی جامعه‌‌شناختی و گفتمانی به تحلیل روایت یک گزارشگر ورزشی واحد در دو دورة تاریخی بپردازد. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر فضای اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه بر نحوة روایت یک گزارشگر است تا میزان تأثیر و تأثر یک روایت ورزشی از ساختار هویت ملی آشکار گردد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و داده‌های پژوهش برگرفته ...
بیشتر
این پژوهش کوشیده است با رویکردی جامعه‌‌شناختی و گفتمانی به تحلیل روایت یک گزارشگر ورزشی واحد در دو دورة تاریخی بپردازد. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر فضای اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه بر نحوة روایت یک گزارشگر است تا میزان تأثیر و تأثر یک روایت ورزشی از ساختار هویت ملی آشکار گردد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و داده‌های پژوهش برگرفته از گزارش دو بازی جام جهانی فوتبال ایران-استرالیا (1998) و ایران-اسپانیا (2018) است. نمونه‌های زبانی مورد بررسی، جملات گزارشگر در لحظات هیجانی بازی است که در سه بخش «کنش‌گر‌‌های اجتماعی»، «کنش» و «واکنش» شرکت‌کنندگان به کنش‌‌ها مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. سپس با استفاده از رویکرد هویت‌دهی ون لیوون (1996) کیفیت و کمیت برجسته‌سازی هویت فردی و ملی در این نمونه‌ها مطالعه شد. در این پژوهش، متغیر انسانی -گزارشگر– به عنوان متغیر ثابت و مقتضیات اجتماعی و سیاسی دو مقطع زمانی مختلف، به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. نتایج حاکی از آن است که تحت تأثیر شرایط اجتماعی-سیاسی، رویکرد گفتمانی یک گزارش ورزشی می‌تواند از برجسته‌سازی هویت فردی به سمت برجسته‌سازی هویت ملی میل کند. همچنین، نشان داده شد که با بهره‌گیری از هویت‌دهی طبقه‌ای و نسبتی به‌جای نام‌دهی واسطوره‌سازی، می‌توان هویت‌های فردی را به نفع هویت ملی به حاشیه راند.
مقاله پژوهشی
سید ابوالحسن ریاضی؛ آنیتا صالح بلوردی
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، صفحه 77-91
چکیده
فضاهای شهری و فرهنگ‌های موجود در آنها بستر و مکان بروز کنش‌های شخصیت‌ها در داستان‌ها هستند و خود نیز به‌عنوان شخصیت نقش ایفا می‌کنند. ازاین‌رو، فیلم با رویکردهای نقدمحور، تعامل انسان با محیط پیرامونش را به تصویر می‌کشد. لایه‌های پنهان فضایی که از لابه‌لای سطور شاهکارهای ادبی می‌توان دید، ازجمله راه‌های شناخت فرهنگ‌ها هستند. ...
بیشتر
فضاهای شهری و فرهنگ‌های موجود در آنها بستر و مکان بروز کنش‌های شخصیت‌ها در داستان‌ها هستند و خود نیز به‌عنوان شخصیت نقش ایفا می‌کنند. ازاین‌رو، فیلم با رویکردهای نقدمحور، تعامل انسان با محیط پیرامونش را به تصویر می‌کشد. لایه‌های پنهان فضایی که از لابه‌لای سطور شاهکارهای ادبی می‌توان دید، ازجمله راه‌های شناخت فرهنگ‌ها هستند. با این رویکرد، تهران در دورهها و شرایط خاص قابل ارزیابی و توجه است. حال پرسش این است که ابزار ما در برابر بازنمایی فضایی بهمثابه متن و تصویر چیست و بازنمایی تهران و جامعۀ معاصر شهری در فیلم فروشنده، اثر اصغر فرهادی، چگونه است؟ هدف از این تحقیق شناسایی عناصر تحلیل فضایی به کمک رویکردی بینارشتهای از جغرافیای انسانی، بوطیقای فضا و نشانهشناسی کدهای فضا است. بدین شکل، قادر خواهیم بود ایدئولوژی فیلمساز و گفتار مقاومتی و اجتماعی او را در چارچوب کدهای مذکور شناسایی کنیم. نتایج حاصله حاکی از آن است که فضای تخیلشناسی، کدهای عام تصویری، کدهای سینمایی و فضای شعری به ترتیب بر خوی حیوانی، نزول، تردید و گسستگی و درنهایت به از میان رفتن روح خانه در جامعۀ امروزی دلالت دارند.
مقاله پژوهشی
شیرین پورابراهیم
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، صفحه 91-102
چکیده
نهج‌البلاغه گفتمانی دینی متعلق به اوایل اسلام و مرجع سایر گفتمان‌های شیعی و حاوی نظامی اجتماعی مشتمل بر اخلاق و سیاست است که از سازوکارهای شناختی مختلف، از جمله استعاره، تشکیل شده است. برخی استعاره‌های نهج‌البلاغه، مانند استعارة حیوان (در اینجا شتر)، مبتنی بر بافت جغرافیایی بلافصلِ شکل‌گیری آن گفتمان است. هدف این تحقیق بررسی نقش ...
بیشتر
نهج‌البلاغه گفتمانی دینی متعلق به اوایل اسلام و مرجع سایر گفتمان‌های شیعی و حاوی نظامی اجتماعی مشتمل بر اخلاق و سیاست است که از سازوکارهای شناختی مختلف، از جمله استعاره، تشکیل شده است. برخی استعاره‌های نهج‌البلاغه، مانند استعارة حیوان (در اینجا شتر)، مبتنی بر بافت جغرافیایی بلافصلِ شکل‌گیری آن گفتمان است. هدف این تحقیق بررسی نقش این استعاره در خلق و درک نظام اجتماعیِ موجود در نهج‌البلاغه بر اساس نظریة استعارة مفهومی لیکاف و جانسون (1980) در چهارچوب زبان‌شناسی اجتماعی- شناختی است. در این پژوهش عبارات استعاری مربوط به شتر از متن نهج‌البلاغه استخراج شده است تا بدانیم کدام ویژگی‌های حوزة مبدأ شتر در خدمت نظام اجتماعی موجود در نهج‌البلاغه قرار می‌گیرد و این امر چگونه روی می‌دهد؟ افزون بر این، نگاشت‌های موجود میان دو حوزة شتر و انسان تا چه حد منسجم و ساختارمند عمل کرده‌اند. بررسی نگاشت‌های استعاری نشان می‌دهد که از اجزاء معنایی حوزة شتر، تنها از رفتار شتر و ارتباط با انسان برای ایجاد نظام اجتماعی استفاده شده است. همچنین، مفاهیم موجود در حوزة شتر برای خلق و درک مسائل اجتماعی اعم از اخلاقی و سیاسی، همچون مرگ و گناه، جهاد و ارزشمندی آن، فتنه و خطرات آن، دنیا و خطرات آن، حکومت و عواقب منفی آن، دشمن‌شناسی و لزوم آن، به شیوه‌ای بسیار منسجم مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
مقاله پژوهشی
مژگان صبری؛ اعظم استاجی؛ محمود الیاسی
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، صفحه 103-113
چکیده
اولین هدف این مقاله معرفی زبان‌شناسی اجتماعی حقوقی و کاربرد آن در تحلیل گفتمان قضایی است. زبان‌شناسی اجتماعی حقوقی شاخه‌ای نوپا است که از زبان‌شناسی کاربردی منشعب شده و با فرایندهای حقوقی و قانونی جامعه در ارتباط است. در این حوزۀ علمی اعتقاد بر این است که در تحلیل گفتمان در بافت قضایی، عوامل اجتماعی باید در نظر گرفته شوند. دومین ...
بیشتر
اولین هدف این مقاله معرفی زبان‌شناسی اجتماعی حقوقی و کاربرد آن در تحلیل گفتمان قضایی است. زبان‌شناسی اجتماعی حقوقی شاخه‌ای نوپا است که از زبان‌شناسی کاربردی منشعب شده و با فرایندهای حقوقی و قانونی جامعه در ارتباط است. در این حوزۀ علمی اعتقاد بر این است که در تحلیل گفتمان در بافت قضایی، عوامل اجتماعی باید در نظر گرفته شوند. دومین هدف، شناخت ساختار گفتمان پلیس- متهم و بررسی نقش پلیس در این گفتمان است. بدین منظور پانزده رویداد گفتمانی مربوط به جلسات بازجویی پلیس در موقعیت قضایی شهر تهران بهصورت توصیفی-تحلیلی موردبررسی قرار گرفتند. در تحلیل داده‌ها از روش مالکولم کلتارد و آلیسون جانسون (2007)، که در تحلیل جلسات بازجویی انگلیسیزبانان به‌کار برده‌اند، و از تقسیم‌بندی نقش‌های اجتماعی زبان (هلیدی، 1973) استفاده شد و، در نتیجه، در این پژوهش چارچوبی توصیفی برای تحلیل گفتمان قضایی فارسیزبانان تدوین شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در جلسات بازجویی، پلیس تصویری از شرح واقعه را در ذهن دارد و بهمنظور ترغیب متهمان به اعتراف، اقدام به پرسش‌گری میکند. از اینرو، گفتمان پلیس-متهم در بازجویی قضایی از ساختاری هدفمند برخوردار است. نقش‌های اجتماعی زبان که در حوزۀ زبان‌شناسی نقشگرا معرفی شده‌اند در رسیدن به هدف قضایی، که گرفتن اقرار مکتوب و داوطلبانه از متهمان است، به پلیس کمک می‌کنند.
