نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور
چکیده
در پژوهش حاضر تأثیر قدرت و جنسیت بر اتخاذ رویکردهای بی‌ادبی و برخورد با آن در نمایشنامة افول اثر اکبر رادی (1386[1342])، بر اساس مدل بی‌ادبی دِرِک بوسفیلد (2008)، مورد بررسی قرار گرفته است. بوسفیلد مدل خود را براساس مدل بی‌ادبی کالپپر (1996، 2005) و کالپپر و دیگران (2003) تعریف کرده است، اما در آن تغییراتی به عمل آورده تا بتواند واکنش مخاطبان را در برخورد با بی‌ادبی نیز بررسی کند. هدف انواع بی‌ادبی صدمه زدن به وجهۀ مخاطب است. بر اساس مدل بی‌ادبی بوسفیلد، فردی که مورد بی‌ادبی قرارگرفته می‌تواند سکوت کند یا واکنشی تدافعی یا تهاجمی از خود نشان دهد. این واکنش‌ها بر اساس جنسیت و قدرت افراد متغیر است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که شخصیت‌های فرادست و فرودست، به ترتیب، از بی‌ادبی مستقیم و بی‌ادبی غیرمستقیم استفاده می‌کنند؛ شخصیت‌های فرادست و مردان نسبت به بی‌ادبی واکنش تهاجمی دارند؛ و شخصیت‌های فرودست و زنان نسبت به آن واکنش تدافعی نشان می‌دهند. از نظر استفاده از استراتژی بی‌ادبی، میان زنان و مردان تفاوت معناداری وجود ندارد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
حاجی محمدی، ساناز (1389). بررسی زبان غیرمؤدبانه بین زنان و مردان فارسی‌زبان تهرانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.
رادی، اکبر (1386). روی صحنه آبی. تهران: قطره
رحمانی، حسین (1393). نگاهی به قدرت و جنسیت از منظر ادب و بی‌ادبی در رمانهای نوجوانان فارسی‌زبان. مجلۀ زبان و زبان‌شناسی. سال دهم، شمارۀ2، (پیاپی 20)، 31-56.
رحمانی، حسین (1395). نقش زبان در بازتاب نگرش مردسالارانه: بررسی موردی نمایشنامة روزنة آبی اثر اکبر رادی. مجلۀ ادبیات داستانی دانشگاه پیام نور، دورۀ 5، شمارۀ 2، 6-20.
محمودی بختیاری، بهروز و سمیه سلیمیان (1395). بررسی بی‌ادبی کلامی در نمایشنامة صیادان. جستارهای زبانی، دورۀ 7، شمارۀ 1 (پیاپی 29)، 129-149.
Aydinoğlu, N. (2013). Politeness and Impoliteness Strategies: An Analysis of Gender Differences in Geralyn L. Horton’s Plays. Procedia-Journal of Scoail and Behavioral Sciences, 83, 473-482.
Baxter, L. A. (1984). An investigation of compliance-gaining as politeness. Human Communication Research,10(3), 427-456.
Berger, C. (1994). Power, dominance, and social interaction. In M. L. Knapp & G. R. Miller (Eds.), Handbook of interpersonal communication (pp. 450-507). Thousand Oaks, Calif: Sage.
Blum-Kulka, S. (1990). You don’t touch lettuce with your finger: Parental politeness in family discourse. Journal of Pragmatics, 14,259-288.
Bousfield, D. (2008). Impoliteness in interaction. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamin Publishing Company.
Bousfield, D., & Locher, M. (2008). Impoliteness in Language. Berlin, Germany: Mouton de Gruyter.
Brown, P., & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. London, UK: Cambridge University Press.
Brown, R., & Gilman, A. (1989). Politeness theory and Shakespeare’s four major tragedies. Language in Society, 18(2), 159-213.
Craig, R., Tracy, K., & Spisak, F. (1986). The discourse of requests: assessment of a politeness approach. Human Communication Research, 12, 437ـ468.
Culpeper, J. (1996). Towards an anatomy of impoliteness. Journal of Pragmatics, 25, 349–367.
Culpeper, J. (2005). Impoliteness and entertainment in the television Quiz Show: The Weakest Link. Journal of Politeness Research,1(1), 35–72.
Culpeper, J., Bousfield, D., & Wichman, A. (2003). Impoliteness revisited: With special reference to dynamic and prosodic aspects. Journal of Pragmatics,35(10-11), 1545-1579.
De Klerk, V. (1992). How taboo are taboo words for girls?Language in Society, 21(2), 277-289.
Eelen, G. (2001). A critique of politeness theories. Manchester, UK: St. Jerome Publishing.
Goffman, E. (1967). On face-work: An analysis of ritual elements of social interaction. Psychiatr: Interpersonal & Biological Processes, 18 (3), 213–231.
Grice, H. (1975). Logic and conversation. In P. Cole & J. Morgan (Eds.), Syntax and semantics Vol 3, Speech Acts(pp. 41- 58). New York: Academic Press.
Holmes, J. (1995). Women, men and politeness. London, UK: Longman.
Holtgraves, T. (1986). Language structure in social interaction: Perceptions of direct and indirect speech acts and interactants who use them. Journal of Personality and SocialPsychology, 51(2), 305-314.
Holtgraves, T., & Joong-Nam, Y. (1990). Politeness as universal: Cross-cultural perceptions of request strategies and inferences based on their use. Journal of Personality and Social Psychology, 59(4), 719-729.
Lachenicht, L. G. (1980). Aggravating language: A study of abusive and insulting language. International Journal of Human Communication, 13(4), 607-688.
Ladegaard, H. J. (2004). Politeness in young children’s speech: Context, peer group influence and pragmatic competence. Journal of Pragmatics, 36, 2003-2022.
Lakoff, R. T. (1989). The way we were; or, the real actual truth about generative semantics: A memoir. Journal of Pragmatics, 13, 939-988.
Leichty, G., & Applegate, J. L. (1991). Social-cognitive and situational influences on the use of face-saving persuasive strategies. Human Communication Research, 17(3), 451-484.
Lim, T., & Bowers, J. W. (1991). Facework, solidarity, approbation and tact. Human Communication Research, 17(3), 415-450.
Locher, M. A. (2004). Power and politeness in action: Disagreements in oral communication. Berlin, Germany: Mouton de Gruyter.
Mey, J. L. (2009). Pragmatics. Oxford: Elsevier.
Morand, D. A. (1996). Dominance, deference, and egalitarianism in organizational interaction: A sociolinguistic analysis of power and politeness. Organization Science, 7(5), 544ـ556.
Morand, D. A. (2000). Language and power: An empirical analysis of linguistic strategies used in superior-subordinate communication. Journal of Organizational Behavior, 21, 235ـ248.
Penman, R. (1990). Facework and politeness: Multiple goals in courtroom discourse. Journal of Languageand Social Psychology, 9, 15-38.
Sifianou, M. (1992). Politeness phenomena in England and Greece: A cross-cultural approach. Oxford, UK: Oxford University Press.
Smith, J. S. (1992). Women in charge: Politeness and directives in the speech of Japanese women. Language in Society, 21(1), 59-82.
Smith-Hefner, N. J. (1988). Women and politeness: The Javanese example. Language in Society, 17(4), 535-554.
Thomas J. (1995). Meaning in interaction: An introduction to pragmatics. London, UK: Longman.
Watts, R. J. (2003). Politeness. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Watts, R. J., Sachiko, I., & Konrad, E. (1992). Introduction. In R. J. Watts, I. Sachiko & E. Konrad (Eds.), Politeness in language: Studies in its history, theory and practice (pp. 1-17). Berlin, Germany: Mouton de Gruyter.
)