با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

همان گونه که در اجتماعات انسانی نام گذاری اهمیت دارد، در داستان‌نویسی نیز خلق نام‌های مناسب از وظایف مهم نویسندگان محسوب می‌شود. نویسندگان می‌توانند با توجّه به فضا و درونمایۀ داستان، انواع نام‌ها را به صورت‌ عام، خاص، ترکیب وصفی و مانند آن برای شخصیت‌ها‌ در نظر بگیرند؛ یا حتّی برای آنان نامی نیاورند. نام‌گذاری در داستان مانند سبک نویسندگی از نویسنده‌ای به نویسندۀ دیگر متفاوت است. آگاهی از این نکته که هدف نویسنده از آوردن هر نام چه بوده‌است، می‌تواند مخاطب را در درک بهتر معانی پنهان و رمزهای نهفته در داستان یاری ‌دهد. این پژوهش با بهره‌گیری از رویکرد نشانه‌شناختی و با روش توصیفی ـ تحلیلی به نام‌شناسی‌ شخصیت‌ها در رمان ملکوت نوشتۀ بهرام صادقی می‌پردازد. استفاده از نشانه‌شناسی در این پژوهش به منظور کشف رمز نشانه‌ها (نام‌ شخصیت‌ها) و چگونگی فرایند معنادهی آن‌هاست. نام‌ها در این داستان از دیدگاه زاویة دید، شخصیت‌شناسی و از منظر معنایی بررسی و تحلیل شده‌اند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بیشتر نام‌های منتخب صادقی در این داستان با شخصیت‌ها تناسب و همخوانی دارند و نام‌ها بر مبنای کنش و رفتار اشخاص انتخاب شده‌اند. همچنین استفاده از نام‌های نمادین و استعاری در این داستان -که متأثّر از دورۀ خاصّ سیاسی و اجتماعی پس از کودتای 28 مرداد 1332 است- نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به همراه تفکّر خاصّ نویسنده در نام‌گذاری‌های او تأثیرگذار بوده‌است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
احمدی، بهزاد؛ زندی، بهمن؛ نجفیان، آرزو و بلقیس روشن (1397). بررسی نام‌گذاری اشخاص در بانه از دیدگاه نام‌شناسی اجتماعی. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 6 (22)، 1-19.
اخوّت، احمد (1371). دستور زبان داستان، چ1، اصفهان: فردا.
اسحاقیان، جواد (بی تا). جستاری در تأثیرات هدایت بر نویسندگان معاصر،
http://www.morour.ir/index.php/ba-bootighaye-no-dar-asare-sadegh-hedaiat/1660-2014-12-19-19-20-53.
اسداله‌زاده‌گودرزی، بیتا و ابراهیم‌تبار، ابراهیم (1392). شخصیت و شخصیت‌پردازی در رمان ملکوت. مطالعات نقد ادبی، 8 (31)، 102-119.
اسدی، سعید و فربد، فرهنگ (1389). نشانه‌شناسی نام شخصیت‌های نمایشی در نمایشنامۀ مرگ فروشنده. هنرهای زیبا، 39، 13-23.
اصلانی، محمّدرضا (1384).  بازمانده‌های غریبی آشنا. چ 1. تهران: نیلوفر.
ایمانی، منیژه (1362). نام‌گذاری در ایران. رسالۀ دکتری، دانشگاه تهران.
پرونه، میشل (1390)، تحلیل متن نمایشی. ترجمة غلامحسین دولت‌آبادی. تهران: افراز.
حسینی، مریم و قدرتی، حمیده (1390). نام‌گزینی زنان در داستان‌های هزارو یکشب. متن‌پژوهی ادبی، 48، 111-140.
داوری اردکانی، نگار و کازرانی پسیخانی، معصومه (1394). تحلیل زبان‌شناختی نام‌های خاص در سریال قهوۀ تلخ. جامعه، فرهنگ و رسانه، 4 (15)، 34-54.
دبیرمقدم، محمد؛ یوسفی‌راد، فاطمه؛ شقاقی، ویدا و متشرعی، سیدمحمود (1397). زبان‌شناسی شناختی اجتماعی: رویکردی نوین به معنا و تنوعات زبانی. زبان‌شناسی اجتماعی، 2 (4)، 20-29.
زرّین‌کوب، عبدالحسین (1332). ادبیات سیاه در اروپا و آمریکا. یغما، 6 (2)، 64-67.
زندی، بهمن و احمدی، بهزاد (1395). نام‌شناسی اجتماعی- شناختی؛ حوزة نوین مطالعات میان‌رشته‌ای. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9 (1)، 99-127.
زندی، بهمن؛ روشن، بلقیس و امیری‌خواه، مریم (1397). مقایسة نام‌گذاری قهوه‌خانه‌ها با کافی‌شاپ‌های شهر تهران از دیدگاه نام‌شناسی اجتماعی. زبا‌‌‌ن‌شناسی اجتماعی، 2 (4)، 30-41.
زنر، آر. سی (1374). زروان یا معمای زرتشتی‌گری. ترجمۀ تیمور قادری، تهران: فکر روز.
سلیمانی، عبدالرحیم (1387). ابعاد عقیدتی و تاریخی ماجرای صلیب در عهد جدید و قرآن. هفت آسمان، 39، 105-142.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). شعر معاصر عرب. تهران: سخن.
شیری، قهرمان (1387). نام‌گزینی در روزگار سپری شدۀ دولت‌آبادی. فصلنامۀ‌ ادبیات فارسی، 18 (74)، 113-144.
صادقی، بهرام (1386). ملکوت. تهران: کتاب ‌زمان.
طاهری قلعه نو، زهراسادات؛ ذوالفقاری، حسن و باقری، بهادر (1393). نام‌شناسی شخصیّت‌های قصّه‌های عامیانه فارسی. کاوش‌نامه، 15 (29)، 45-87.
طباطبایی، محمدحسین (1377). تفسیر المیزان. جلد 17. تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
طغیانی، اسحاق و چهارمحالی، محمّد (1393). تبلور شیطان اسطوره‌ای در ملکوت بهرام صادقی. ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 10 (35)، 223-256.
عبداللهیان، حمید (1380). شیوه‌های شخصیت‌پردازی. مجلۀ ادبیات داستانی، 54، 62-70.
عبداللهیان، حمید (1381). داستان و شخصیت‌پردازی در داستان. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، 54، 409-425.
غیاثی، محمّدتقی (1386)، تأویل ملکوت. چ1. تهران: نیلوفر.
گیرو، پی‌یر (1383). نشانه‌شناسی. ترجمة محمد نبوی. تهران: آگاه.
لاج، دیوید (1393). هنر داستان‌نویسی، ترجمۀ رضا رضایی، چ3 ، تهران: نی.
محمودی، حسن (1377). خون آبی بر زمین نمناک. تهران: آسا.
معین، محمّد (1378). فرهنگ معین، چ13. تهران: امیرکبیر.
موام، سامرست (1373). دربارة رمان و داستان کوتاه. ترجمۀ کاوه دهقان. چ5. تهران: امیرکبیر.
میرعابدینی، حسن (1383). صد سال داستان‌نویسی ایران. ج 1و2، چ3. تهران: چشمه.
نجم رازی، عبدالله بن‌محمد (1377). مرصادالعباد، به اهتمام محمّدامین ریاحی. چ7. تهران: علمی فرهنگی.
هاشمی، رقیه و پورنامداریان، تقی (1391). تحلیل داستان ملکوت با تکیه بر مکتب روان‌تحلیلی. زبان و ادب فارسی، 4 (10)، 137-156.
هدایت، صادق (1356). بوف کور. تهران: جاویدان.
Anderson, J. M. (2007). The grammar of names. New York: Oxford University Press.
Nilsen, A.P., & Nilsen, D.L.F (2007). names and naming in young adult literature. Maryland: Scarecrow Press.
Schimmel, A. (1989). Islamic names. London: Edinburgh University Press.