با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلام.

2 استادیار، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلام

3 استادیار،گروه زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایلام

چکیده

فرمول‌واره‌ها‌‌‌‌ی بیان تقاضا، بخش مهمی از فرمول‌واره‌ها‌‌‌‌‌ هستند که مفاهیم آن‌ها از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی قابل تأویل و تفسیر به الگوهای فرهنگی- اجتماعی خاصی است. علی‌رغم اهمیت این موضوع، پژوهش خاصی در مورد آن‌ها در گویش گیلکی رشت صورت نگرفته ‌است. هدف این مقاله در گام نخست شناسایی و معرفی نشانگرهای‌ ادب و مهیاکننده‌ها در زنجیرۀ فرمول‌‌واره‌های بیان مؤدبانۀ تقاضا در گویش گیلکی رشت و در گام دوم با دیدگاهی مبتنی بر زبان‌شناسی اجتماعی، واکاوی نقش این فرمول‌واره‌ها‌‌‌‌‌ در تعاملات اجتماعی است. داده‌ها، با استفاده از رویکرد کیفی و روش قوم‌نگاری، از منابع سه‌گانۀ داده‌های گفتار طبیعی، شمّ زبانی و مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با گویشوران اخذ شده‌‌ است. نمونۀ آماری، متشکل‌از گویشوران میانسال و مسن بومی از سه روستای توابع شهرستان‌ رشت است که با روش گلوله‌برفی انتخاب شدند. استخراج فرمول‌واره‌ها بر مبنای مدل بلوم-کالکا و همکاران (1989) و تحلیل جامعه‌شناختی آنها، بر اساس مدل فرگوسن (1976) صورت گرفته ‌است. یافته‌های این پژوهش، به‌ شناسایی طیفی از رایج‌ترین نشانگرها و مهیاکننده‌ها در ساختار فرمول‌واره‌های بیان مؤدبانۀ تقاضا در گویش گیلکی رشت منجر شد. نتایج تحلیل‌ محتوای فرمول‌واره‌ها، بیانگر برخی ارزش‌های اجتماعی نظیر نقش جامعه‌پذیری، نقش ادب در تعاملات اجتماعی، اهمیت رعایت حقوق دیگران، تواضع و روحیۀ مشارکت می‌باشد که در فرهنگ گویشوران منطقه نهادینه شده است.

کلیدواژه‌ها

اُرانسکی، یوسیف (1378). زبان‏های ایرانی. ترجمۀ علی‏اشرف صادقی. تهران: سخن.
اشمیت، رودیگر (1383). راهنمای زبان‏های ایرانی. جلد 2. زبان‏های ایرانی نو. ترجمۀ آرمان بختیاری و دیگران. تهران: ققنوس.
سبزعلی‏پور، جهاندوست و نیک‏گهر، سیده فاطمه (1393). فرهنگ‌نگاری گویشی (مطالعۀ موردی: بررسی فرهنگ‏نگاری درگیلکی)، زبان‏پژوهی، 6 (11)، 96-65.
شیخ سنگ تجن، شهین و یوسفی گراکوئی، آزاده (1396). بررسی و مقایسۀ جامعه‏شناختی عبارات خطاب در زبان فارسی و گیلکی، زبان‏شناسی اجتماعی، 1(2)، 63-46.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1391). راهنمای گردآوری گویش‌ها برای گنجینۀ گویش‌های ایرانی، پارسی ‏انجمن. http://parsianjoman.org/?p=2258.05/07/1397.
کاوه، مجتبی (1390). بررسی، توصیف و تحلیل زبان فرمول‌واره‌ای در فارسی(عبارت‌های نیمه‌/پیش‌ساخته). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی. پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
وفایی، وحید (1391). توصیف و تحلیل عبارات از پیش ‌ساخته ‌شده در زبان فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی. دانشگاه پیام نور تهران.
Aijmer, K. (1996). Conversational routines in English. New York: Longman.
Blum-Kulka, S., & Olshtain, E. (1984). Requests and apologies: A cross-cultural study of speech act realization patterns (CCSARP). Applied Linguistics, 5(3), 196-213.
Blum-Kulka, S., House, J., & Kasper, G. (1989). Investigating cross-cultural pragmatics: An introductory overview. In S. Blum-Kulka, J. House, & G. Kasper (Eds.), Cross-cultural Pragmatics: Requests and Apologies (pp. 1-36). Norwood, NJ: Ablex.
Brown, P., & Levinson, S. (1987). Politeness: Some universals in Language Usage. New York: Cambridge University Press.
Faerch, C., & Kasper, G. (1989). Internal and external modification in interlanguage request realization. In S. Blum-Kulka, J. House, & G. Kasper (Eds.), Cross-cultural pragmatics: requests and apologies (pp. 221-247). Norwood, NJ: Ablex.
Ferguson, C. (1976). The structure and use of politeness formulas. Language in Society, 5(2), 137-151.
Golding, C. (2005). Gromed theory, ethnography and comparative analysis of three qualitative strategies for marketing research. European Journal of Marketing, 39(3/4), 294-308.
Holmes, J. (2001). An introduction to sociolinguistics. London: Pearson.
House, J. (1989). Politeness in English and German: The functions of Please and Bitte. In S. Blum-Kulka, J. House & G. Kasper (Eds.), Cross-cultural pragmatics: Requests and apologies (pp. 96- 119). Norwood, NJ: Ablex.
House, J., & Kasper, G. (1981). Politeness markers in English and German. In F. Coulmas (Ed.), Conversational routine: Exploration in standardised communication situations and prepatterned speech (pp. 157-185). The Hague: Mouton de Gruyter.
Levinson, S. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Manoux, S., & Marmot, M. 2005. The role of socialization in explaining social inequalities in health. Journal of Social Science and Medicine, 60(9), 2129-2133.
McNeill, P., & Chapman, S. (2005). Research methods (3rd ed.). New York: Routledge.
Pawley, A., & Syder, F. (1983). Two puzzles for lnguistic theory: Nativelike selection and nativelike fluency. In J. C. Richards, & R. W. Schmidt (Eds.), Language and Communication (pp. 191-226). London: Longman.
Rose, K. (2001). Compliments and compliment responses in film: Implications for pragmatics research and language teaching. International Review of Applied Linguistics, 39(4), 309-326.
Saberi, K. (2012). Routine politeness formulae in Persian: A socio-lexical analysis of greetings, leavetaking, apologizing, thanking and requesting. PhD thesis in Linguistics, University of Canterbury, Canterbury.
Salmani Nodoushan, M. A. (2012). Rethinking face and politeness. International Journal of Language Studies, 6(4), 119-140.
Salmani Nodoushan, M., & Allami, H. (2011). Supportive discourse moves in Persian requests. International Journal of Language Studies, 5(2), 65-94.
Saville-Troike, M. (1989). The ethnography of communication: An introduction (2nd ed.). Oxford, UK; New York, NY, USA: Basil Blackwell.
Searle, J.R. (1976). A classification of illocutionary acts. Language in Society, 5, 1-24.
Trosborg, A. (1995). Interlanguage pragmatics: Requests, complaints, and apologies. Berlin: Mouton de Gruyter.
Wolfson, N. (1989). Perspectives: Sociolinguistics and TESOL. Rowley: Newbury House.
Wray, A., & Perkins, M. (2000). The functions of formulaic language: An integrated model. Language and Communication, 20(1), 1-28.