با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‏شناسی، دانشکدۀ اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشکدۀ اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز

3 استاد گروه جامعه‏شناسی، دانشکدۀ اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز

4 استادیار گروه جامعه‏شناسی، دانشکدۀ اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز

چکیده

مهاجرت، زمینه‏های مهمی برای ایجاد تغییرات هویتی فراهم می‏سازد. هدف مقالۀ حاضر، مطالعۀ هویت زبانی مهاجرین قوم لک ساکن محلۀ نامجو (گرگان) تهران از دیدگاه زبان‏شناسی اجتماعی است؛ لذا با رویکرد کیفی، داده‏ها از طریق مشاهده، مصاحبه نیمه‏ساخت‏یافته و عمیق با 23 نقر که با نمونه‏گیری گلوله‏برفی انتخاب شده بودند، جمع‌آوری شد. مصاحبه‏ها ضبط و نوشته شده و با روش تماتیک، تحلیل شدند. یافته‏ها نشان داد که برحسب عامل جنس و نسل، هویت‌یابی به‏واسطۀ زبان در بین مهاجرین متفاوت است. تسلط زنانِ نسل دوم به زبان لکی اندکی کمتر از مردان است؛ ولی تمایلشان به همانندسازی زبان خود به زبان معیار، بیشتر از مردان است. مهارت نسل اول در فهم زبان لکی و تکلم به آن از نسل دوم بیشتر است و برخلاف نسل دوم، با کاربرد آن برای تعامل با لک‏زبانان در محیط‏های خصوصی و عمومی، به مقاومت در برابر شرایط همگون‏ساز می‏پردازد؛ اما نسل دوم به‏دلیل تجربۀ زیستۀ متفاوت، در کاربرد زبان مادری انعطاف‏پذیری بیشتری دارد. برخلاف زبان لکی، زبان فارسی (زبان رسمی) دارای نظام نوشتاری جامع، کارایی، ارزش و تأیید اجتماعی است؛ که پذیرش آن‏‏را تسهیل‏ می‏کند. بدین‏سان زبان لکی، نه‏تنها از سوی مهاجران در جامعۀ میزبان، بلکه به‏علت نداشتن نظام نوشتاری نیز در معرض تهدید است.

کلیدواژه‌ها

ازکیا، مصطفی، وثوقی، منصور و عبدالهی، عادل.(1392). جهان‌محلی شدن و بازاندیشی در هویت زنان: مطالعۀ موردی هورامان تخت، فصلنامۀ توسعه روستایی. دورۀ‏ پنجم، شمارۀ 2، ص 1- 22.
توکلی خمینی، عاطفه، عبدالملکی، جعفر و منصف‏پور، محمدمهدی.(1390). هویت مهاجران؛ تأملی در هویت نسل دوم ایرانیان مهاجر، فصلنامۀ مطالعات ملی. سال دوازدهم، شمارۀ 3، ص 149-168.
جنکینز، ریچارد.(1381). هویت اجتماعی. ترجمۀ تورج یاراحمدی. تهران: نشر شیرازه.
حسنوند، رضا. (1390). واژه‏نامۀ مختصر زبان لکی. چاپ اول. خرم‏آباد: نشر سیفا.
رفعت‏جاه، مریم. (1383). تأملی در باب هویت زنانه (اهمیت منابع فرهنگی و مادی در بازتعریف هویت اجتماعی زنان). رسالۀ دکتری دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران. 
عباسی، زهرا و باقری، محبوبه. (1397). رابطۀ نگرش زبانی با مؤلفه‏های هویت قومی- فرهنگی در سه نسل از مهاجران ایرانی به بحرین، فصلنامۀ زبان‏شناسی اجتماعی. دورۀ دوم، شمارۀ 2 (پیاپی4)، ص 9 -19.
عزیزی، جلیل، رسول‏اف، رامین و جاذبی‏زاده، محمدرضا. (1388). رسانه‏های جمعی و هویت زبانی- ادبی در میان جوانان شهر شیراز. فصلنامۀ علوم اجتماعی. سال پنجم، شمارۀ 7، ص 175-196.
فراستی، شهلا، صابری، کورش و ویسی، هیوا.(1398). فرسایش و تغییرات زبانی در کردیِ کلهریِ ایلامی‏های مقیم تهران. فصلنامۀ مطالعات زبان‏ها و گویش‏های غرب ایران. سال هفتم، شمارۀ 25، ص 95-110.
کاستلز، مانوئل. (1384). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: پایان هزاره (جلد 3). ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: طرح نو.
معارف‏وند، فهمیه و توفیق، ابراهیم. (1393). هویت قومی مهاجران و روند ادغام آنان در ساختار و مناسبات شهری: مطالعۀ مهاجران کرد محلۀ اسلام‏آباد شهر کرج به روش نظریۀ مبنایی. دوفصلنامۀ مسائل اجتماعی ایران. سال پنجم، شمارۀ 1، ص 123- 144.
مقصودی، منیژه و فرضی‏زاده، زهرا.(1395). بررسی مشکلات پیش روی مهاجران ترکمن در تهران (مطالعۀ موردی: نگهبانان شاغل در شهرک اکباتان)، پژوهش‏های انسان‌شناسی ایران. دورۀ ششم، شمارۀ 2، ص 7 -26.
میرزایی، حسین(1392). مطالعۀ انسان‏شناختی هویت زبانی مهاجران افغان در ایران. مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران. دورۀ هشتم، شمارۀ 3، ص 109 – 128.
Abrahamian, L. (2006). Armenian identity in a changing world. Costa Mesa, CA: Mazda Pub.‏
Aristova, N. (2016). Rethinking cultural identities in the context of globalization: linguistic landscape of Kazan, Russia, as an emerging global city. Procedia-Social and Behavioral Sciences236,153-160.
Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation, and adaptation. Applied psychology46(1), 5-34.
Blom, J. P., & Gumperz, J. J. (2000). Social meaning in linguistic structure: Code-switching in Norway. In L.Wei (Ed.). The bilingualism reader (pp.111-136).‏ London: Routledge.
Bochner, S. (Ed.). (2013). Cultures in contact: Studies in cross-cultural interaction (Vol. 1). Oxford: Pragmmon Press.
Chandler, D., & Munday, R. (2011). A dictionary of media and communication. OUP Oxford.
Giddens, A. (1991). Modernity and self-identity: Self and society in the Late Modern Age. Cambridge: Polity Press
Hymes, D. D. (1974). Foundations in scociolinguistics. An ethnographic approach. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Norton, B. (1997). Language, identity, and the ownership of English. TESOL Quarterly31(3), 409-429.
Phinney, J. S., Horenczyk, G., Liebkind, K., & Vedder, P. (2001). Ethnic identity, immigration, and well-being: An interactional perspective. Journal of Social Issues57(3), 493-510.
Tajfel, H. (1981). Human groups and social categories: Studies in social psychology. London: Cambridge University Press.
Thomas, J., & Harden, A. (2008). Methods for the thematic synthesis of qualitative research in systematic reviews. BMC Medical Research Methodology, 8(45), 1-10. ‏
Verkuyten, M. (2005). The social psychology of ethnic identity. Hove and New York: Scholarly Press.
Vieira, R., & Mendes, M. (2010). Identity reconfiguration of immigrants in Portugal. Diversity, 2(7), 959-972.