با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان

2 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

3 استادیار زبان شناسی ، واحد زنجان،دانشگاه آزاد اسلامی،زنجان ،ایران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی کارکرد تابوهای زبانی سینمای معاصر ایران و تأثیر جنسیت شخصیت‌های فیلم‌ها و فیلم‌نامه‌نویسان در ابراز آنها می‌پردازد. بیست فیلم‌ منتخب، در بازۀ زمانی سال‌های 1376 تا 1396 بوده و پس از مشاهدۀ فیلم‌ها، داده‌ها استخراج و یاداشت‌برداری گردیده‌اند. در این راستا، طبقه‌بندی‌ وارداف (2006) اصلاح‌ شده و با فرهنگ ایران تطابق یافته است. نتایج نشان می‌دهد از میان کارکرد‌های طبقه‌بندی مذکور، جلب توجه، تحریک و تحقیر در سینمای ایران مشاهده گردید. به‌علاوه، چهار کارکرد جدید شامل تأکید، تخلیۀ روانی، ترس و ابراز محبت نیز شناسایی شدند. بر اساس نتایج، دشواژه‌های مربوط به تخلیۀ روانی با فاصله‌ای قابل‌توجه با سایر دشواژه‌ها، با میزان 49% دارای بیشترین فراوانی هستند. در ارتباط با جنسیت، یافته‌های این پژوهش مؤید آن است که کاربرد دشواژه در میان شخصیت‌های مرد بیش از شخصیت‌های زن است. از طرفی، فیلم‌نامه‌نویسان زن در قیاس با فیلم‌نامه‌نویسان مرد از دشواژه‌های بیشتری بهره برده‌اند. نتایج حاصل در شناخت هر‌چه بیشتر جلوه‌های بیانی غیر‌رسمی ‌زبان مؤثر بوده و لایه‌های پنهان شیوه‌های بروز احساس در موقعیت‌های انسانی مکالمه را واکاوی می‌کند. نمایش‌نامه‌نویسان، فیلم‌نامه‌نویسان، طراحان زبانی، زبان‌شناسان و حتی معلمان زبان می‌توانند از یافته‌های این پژوهش بهره ببرند.

کلیدواژه‌ها

آذردشتی، مریم (1392). رویکرد هنجارمحور به ترجمۀ تابوهای کلامی‌در ناطور دشت. پایان‌نامۀ کارشناسی ‌ارشد مترجمی زبان انگلیسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
ابهریان آزادی، سـولماز (1389).  بررسی تطبیقی دشواژه‌ها و به‌واژه‌ها در فارسی و ترکی آذربایجانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه الزهرا.
ارباب، سپیده (1391). بررسی و طبقه‌بندی دشواژه‌های رایج فارسی در تداول عامه. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 2(4)، 124-107.
افراز بروجنی، مهناز (1389). بررسی ساختار محتوایی و زبانی واژگان تابو در برخی از داستان های معاصر فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد.
تفرجی‌یگانه، مریم (1395). تحلیل به‌کارگیری دشواژه در فیلم‌های سینمای ایران از منظر جامعه‌شناسی زبان و رابطۀ آن با جنسیت بازیگران، مطالعات فرهنگ ارتباطات، (35) 17، 166-151.
طالبی‌دستنابی، مهناز و خوشبخت‌آرانی، ابوالفضل (1395). تأثیر متغیرهای جامعه‏‌شناختی زبان بر کاربرد دشواژه‏‌ها در گویش آران و بیدگل، زبان‌شناسی اجتماعی، 1، 86-75.
حسنوندی، سمیر و کاظمی، ابوذر و حسابی، اکبر (۱۳۹۸). بررسی زبان‌شناختی و ترجمه‌ای عبارات مصطلح بی‌ادبانه در دو فیلم جدایی نادر از سیمین و ابد و یک روز و زیرنویس انگلیسی آنها. مطالعات زبان و ترجمه. ۵۲(۱)، 107-79.
حق‌بین، فریده و طالبی، مهناز (1390). واکنش سخنگویان دوزبانه به واژگان تابو: مطالعۀ موردی ترک‌زبانان فارسی‌گو. پازند، ۲۶، 88-77.
سمائی، مهدی. (1382). فرهنگ لغات زبان مخفی، تهران: نشر مرکز.
شریفی، شهلا و دارچینیان، فهیمه (1388). بررسی نمود زبانی تابو در ترجمه به فارسی و پیامدهای آن. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 1، 141-127.
شکیبا، نوشین (2007). تأثیر بافت اجتماعی بر کاربرد دشواژه‌ها در گفتار زنان و مردان تهرانی. زبان و زبان‌شناسی، 3(6)، 155-141.
شیخ‌محمدی، لاله (1395). بررسی خشونت کلامی و غیرکلامی در زبان فارسی، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه ایلام.
طالب‌نیا، احسان (1392). راهبردهای ترجمۀ تابو در دوبله فیلم‌های پلیسی، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مترجمی زبان انگلیسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
عسکری، نسرین (1389). بررسی راهکارهای ترجمه‌ای به‌کار گرفته‌شده در ترجمۀ دژواژه‌ها در دوبله و زیرنویس فیلم‌ها از انگلیسی به فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مترجمی زبان انگلیسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
مدرسی، یحیی. (1387). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مدرسی خیابانی، شهرام (1392).  بررسی میزان کاربرد دشواژه‌ها در برنامه‌های طنز. علوم اجتمـاعی مطالعـات سبک زندگی، 4، 67-16.
مردانی کلاته قشلاق، وحید (1391). بررسی راهبردهای مترجمان در ترجمۀ تابوهای زبانی و فرهنگی غربی در دوبله فیلم‌های انگلیسی‌زبان به فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ‌ارشد مطالعات ترجمه، دانشگاه فردوسی مشهد.
مقصودی، الهام (1394). رویکرد فرهنگی در ترجمۀ کلمات تابو در متون ادبی از انگلیسی به فارسی: مطالعۀ موردی «صدسال تنهایی» قبل و بعد از 1979 در ایران. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مترجمی زبان انگلیسی، مؤسسۀ آموزش عالی نبی اکرم (ص).
موسوی، سجاد و بدخشان، ابراهیم (1391). حسن تعابیر ناپسند. پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی. 2(2)، 171-187.
میرز، لاورنس و گامست، گلن و گارینو، جی (1391). پژوهش چندمتغیری کاربردی. ترجمۀ حمیدرضا حسن‌آبادی و همکاران. تهران: رشد.
Ahmad, K., Ghani, M., Alam, M., & Gul, T. (2013). A sociolinguistic study of the linguistic taboos in the pashtoon society. International Researchers, 2(1), 36-41.
Al‐Khatib, M. A. (1995). A sociolinguistic view of linguistic taboo in Jordanian Arabic. Journal of Multilingual & Multicultural Development, 16(6), 443-457.
Aliakbari, M., & Raeesi, H. (2015). A Sociolinguistic study of the linguistic taboos in the Iranian society. International Journal of Educational Investigations, 2(3), 91-104.
Andersson, L. G. (1985). Fult språk: svordomar, dialekter och annat ont. Stockholm: Carlssons.
Davoodi, Z. (2007). On the translation of taboos. Retrieved August 2, 2012 from http://www.translationdirectory.com/articles/article2052.php
Fernandez, M. J. F. (2009). The translation of swearing in the dubbing of the film South Park into Spanish. In Cintas, J. D. (Eds.), New trends in audiovisual translation (pp. 210-225). Bristol: Multilingual Matters.
Hashemian, M., Mirzaei, A., & Hosseini, M. (2014). Rendering strategies in culture-specific items: Taboo expressions in IRIB’s dubbed Hollywood movies. International Journal of Foreign Language Teaching and Research, 2(7), 23-29.
Hongxu, H., & Guisen, T. (1990). A sociolinguistic view of linguistic taboo in Chinese. International Journal of the Sociology of Language, 81, 63-86.
Jay, T. (1992). Cursing in America: A psycholinguistic study of dirty language in the courts, in the Movies, in the Schoolyards, and on the Streets. Amsterdam: John Benjamins Publishing.
Liedlich, R. D., & Liedlich, R. D. (1973). Coming to terms with language: An anthology. New Jersey: John Wiley & Sons.
Mattsson, J. (2006). Linguistic variation in subtitling. The subtitling of swearwords and discourse markers on public television, commercial television and DVD. Paper presented at the MuTra 2006–Audiovisual Translation Scenarios: Conference Proceedings.
McEnery, T. (2004). Swearing in English: Bad language, purity and power from 1586 to the present. Abingdon: Routledge.
Qanbar, N. (2011). A sociolinguistic study of the linguistic taboos in the Yemeni society. Modern Journal of Applied Linguistics, 3(2/3), 86-104.
Robinson, D. (1996). Translation & taboo. Illinois: Northern Illinois University Press.
Seifried, B. (2006). Taboo: Cultural phenomenon headed for extinction. MA Dissertation in Social Linguistics, Georgia State University, Sociolinguistics.
Swan, M. (2005). Practical English usage. Oxford: Oxford University Press.
Trudgill, P., & Trudgill, S. (1974). The social differentiation of English in Norwich. Cambridge: Cambridge University Press.
Wajnryb, R. (2005). Expletive deleted: A good look at bad language. New York: Simon and Schuster.
Wardhaugh, R. (2006). An introduction to sociolinguistics. New Jersey: John Wiley & Sons.
Wati, Y.  (2002).  Taboo  words  produced by  male  and  female  characters  in  the  movie "boys don’t cry". Undergraduate Thesis in Language and Literature. Surabaya: University Kristen Petra Publications.