با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‏آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور

2 استادیار گروه زبان‏شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور

چکیده

هدف از مطالعۀ حاضر بررسی نحوۀ فضاسازی و چگونگی انتقال فضا طی فرایند ترجمه از انگلیسی به فارسی با تکیه بر نظریۀ فضاهای ذهنی فوکونیه (1998) است. این مقاله بر آنست که نقش و بسامد عناصر فضاساز در تشکیل فضاهای ذهنی و میزان همسویی فضاهای ذهنی نزد مخاطبان دو زبان را ارزیابی نماید. نقش عوامل بافتی، کاربردشناختی و تأثیر مترجم در انتقال فضاهایی همسان از دیگر مواردیست که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. پیکرۀ داده‏های پژوهش مشتمل بر 100 جمله از دو رمان بادبادک‏باز (حسینی، 2003) و پیرمرد و دریا (همینگوی، 1990) و معادل فارسی این دو اثر (غبرائی، 1396؛ دریابندری، 1385) است که با یکدیگر مقایسه و به صورت توصیفی تحلیلی ارزیابی گردیده‏اند. یافته‌های پژوهش گویای آنست که بیشترین بسامد عناصر فضاساز به گروه‏های حرف اضافه و عناصر‏ قیدی اختصاص دارد و علی‌رغم برخی تفاوت‏ها در نوع و تعداد فضاسازهای دو زبان، فضاسازی به صورت تقریبا همسان صورت می‌پذیرد. نقش عوامل بافتی و کاربردشناسی نیز از طریق ابهام‌زدایی از برخی واژه‏ها، در ترجمۀ صحیح متن و انتقال جزئیّات فضای ذهنی، مهم ارزیابی گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقاگل‏زاده، فردوس و عبّاسی، زهرا (1391). بررسی  وجه فعل در زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ فضاهای ذهنی. ادب‏پژوهی، ش20، ص135-154.
حسینی، خالد (1396). بادبادک‏باز (چاپ دوازدهم)، ترجمۀ مهدی غبرائی. تهران: نیلوفر.
دبیرمقدم، محمّد (1393). زبان‏شناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی (چاپ هفتم، ویراست دوم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).
راسخ‏مهند، محمد (۱۳96). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم. تهران: سمت.
ربّانی، فائزه (1396). نقش زمان دستوری و وجه فعل در ایجاد فضاهای ذهنی: رویکرد شناختی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
زربان، نجمه (1388). بررسی فضاهای ذهنی در زبان فارسی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
صفوی، کوروش (1380). منطق در زبان‏شناسی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزۀ هنری.
صفوی، کوروش (1392). درآمدی بر معنی‏شناسی (چاپ پنجم). تهران: پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر اسلامی.
عامری، حیات، خیرآبادی، رضا، و خیرآبادی، معصومه(1394). بررسی فضاهای ذهنی در متون خبری روزنامه‏‌های ایران. فصلنامۀ علم زبان، ش 4، ص 155- 178.
کیخا، فاطمه (1397). توصیف فضاهای ذهنیِ نسیم جوزف داوود در ترجمۀ جزء 29 قرآن کریم بر اساس دیدگاه فوکونیه (1997). پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی. سیستان و بلوچستان: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
گلفام، ارسلان، و عبدالکریمی، سپیده (پاییز و زمستان 1389). نقش نظریۀ فضاهای ذهنی در برطرف کردن نابهنجاری‏ معنایی و ابهام‏زدایی ارجاعی. فصلنامۀ پازند، ش 23، ص 65-77.
گلفام، ارسلان، و علوی، فاطمه (زمستان1385- بهار1386). نگاهی به معناشناسی فضاهای ذهنی. فصلنامۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، ش 63 و 64، ص209- 232.
مشایخی، ناهید(1392). فضاسازهای ذهنی در کتاب‌های داستان کودکان در زبان فارسی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
همینگوی، ارنست (1385). پیرمرد و دریا (چاپ سوم)، ترجمۀ نجف دریابندری. تهران: خوارزمی.
Alexander, M. G. (2011). Meaning construction in popular science: An investigation into cognitive, digital, and empirical approaches to discourse reification. PhD dissertation. University of Glasgow, Scotland, UK.
Brandt, P. A. (2005). Mental spaces and cognitive semantics. Journal of Pragmatics, 37, 1578- 1594.
Croft, W., and Cruse, D. A. (2004). Cognitive linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Eilbert, J. L., &Hicinbothom, J. (2006). A cognitive framework for modeling mental spaces construction and switching during situation assessment. Proceedings of the 19th International Florida Artificial Intelligence Research Society Conference (FLAIRS) (pp. 631-636), Florida: USA.
Evans, V., & Green, M. (2006). Cognitive linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Fauconnier, G. (1998). Mental spaces: Aspects of meaning construction in natural language. Cambridge: Cambridge University Press.
Fauconnier, G. (1997). Mappings in thought and language. Cambridge: Cambridge University Press.
Gawronska, B., Erlendsson, B., & Torstensson, N. (2004). Defining and classifying space builders for information extraction. In B. Sharp (Ed.), Natural language understanding and cognitive science (pp.15-27). Portugal: INSTICC Press.
Harder, P. (2003). Mental spaces: Exactly when do we need them? Cognitive Linguistics, 14, 91-96.
Hemingway, E. (1990). The old man and the sea. London: Triad Grafton Book.
Hosseini, K. (2003). The kite runner. New York: Riverhead Books.
Jensen, H. D. (2006). An application of the role-value distinction in mental spaces theory to the analysis of definite and indefinite noun phrases. (Tidsskrift for Sprogforskning) Journal for Language Reaearch, 4(1), 245-273.
Kémense, Á. (2012). The definite article regarded as markers of accessibility between mental spaces. Acta Universitatis Sapientiae, Philologica, 4, 290-295.
Levinson, S. C. (1997). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Liu, H., & Gao, Y. (2010). Mental space theory and misunderstanding. English Language Teaching, 3, 75-86.
Mizraji, E. (2017). Towards the neural modeling of mental spaces. Proceedings of Computing Conference, London: UK, Pp. 692-696.
Oakley, T., and Hougaard, A. (2008). Mental spaces and discourse analysis. In T. Oakley & A. Hougaard (Eds.), Mental spaces in discourse and interaction (pp. 1-26). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing
O'Reilly, C. (2014). Computational linguistic models of mental spaces. Master's thesis. UK: University of Essex.
Saeed, J. I. (2012). Semantics (3rd edition). Oxford: Wiley-Blackwell.
Szerencsi, K. (2012). Grammatical devices for building spaces in cognitive semantics. Acta Universitatis Sapientiae, Philologica, 4(2), 261-274.
Sweetser, E. (2000). Blended spaces and performity. Cognitive Linguistics, 2, 305-333.
Williams, R. F. (2008). Guided conceptualization: Mental spaces in instructional discourse. In T. Oakley & A. Hougaard (Eds.), Mental spaces in discourse and interaction (pp. 209-234). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing.
Yule, G. (1996). Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.