با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 استادیار زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 استاد زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش فارسی‌زبانان ساکن کرج به گونه‏های غیرمعیار زبان فارسی، با سنجش توانایی تشخیص گونه‌های محلی زبان فارسی شامل آبادانی، افغانی، شیرازی، کرمانی و یزدی، از منظر گویش‌شناسی ادراکی انجام شده است. اهمیت چنین پژوهشی در نقش آگاهی از نگرش گویشوران به تنوع‏های زبانی در موفقیت برنامه‏ریزی زبان است. متغیرهای ثابت پژوهش سن، جنسیت و تک‏زبانه یا دوزبانه بودن آزمودنی‌ها هستند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه‌ای محقق‏ساخته است که اطلاعات فردی، تشخیص گونۀ زبانی و نگرش‌ زبانی را دربردارد. نمونۀ مورد بررسی شامل 218 دانشجوی 18 تا 50 سال ساکن کرج است. نمونه‏گیری از دانشگاه‏های در دسترس به روش تصادفی از میان دانشجویانی انجام شد که که زبان فارسی معیار، زبان ارتباطی اصلی آنان بود. یافته‏ها نشان می‌دهد آزمودنی‏ها در تشخیص گونۀ یزدی موفق‏تر بوده‏اند. آزمودنی‏ها در توصیف گونه‌های زبانی مختلف از صفات مثبت و منفی متفاوتی استفاده کرده‏اند و درصد صفات منفی مربوط به گونۀ افغانی بیشتر از سایر گونه‌ها است. کمترین درصد مؤلفه‌های نگرشی مانند صمیمیت، تحصیلات و تشخص به گونه‌های افغانی و کرمانی مربوط است. متغیرهای اجتماعی سن و جنسیت بر نگرش فارسی‏زبانان دربارۀ گونه‌های مورد بررسی تأثیر معناداری دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

احمدی، سعید و بهمن زندی (1397). بررسی جایگاه و کاربرد زبان‏های فارسی و کردی در اورامانات از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی. علوم اجتماعی، دورۀ 12، شمارۀ 43، 133-164.
اسماعیلی، محدرضا، حسن بشیرنژاد و مهرداد روحی مقدم (1386). بررسی جایگاه و کاربرد زبان مازندرانی و نگرش‌های گویشوران نسبت به آن در شهرستان آمل. پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، شمارۀ 56، 1-28.
بشیرنژاد، حسن (1383). زبان‌های محلی ایران و خطر انقراض. فرهنگ مردم ایران، شمارۀ 5 و 6، 65-84.
داوری اردکانی، نگار (1388). برنامه‌ریزی زبان، فرهنگ زبانی و مؤلفه‏های آن. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، دورۀ 2، شمارۀ 1، 99-121.
داوری اردکانی، نگار و تحسین مصطفی (1390). بررسی نگرش‌های زبانی و جایگاه دو زبان فارسی و کردی در هویت ملی. ایران نامگ، شمارۀ 1 و 2، 209-222.
درابیده، عبدالعزیز (1389). بررسی نگرش‏های زبانی و مؤلفه‌های هویت ملی دانش‌آموزان دورۀ پیش‏دانشگاهی استان هرمزگان سال تحصیلی 89- 88. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‏شناسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات فارسی، مرکز پیام نور تهران.
رستم‏بیک تفرشی، آتوسا(1394). روش‏شناسی پژوهش در مطالعات گویش‏شناسی. زبان‏شناخت، سال ششم، شمارۀ 2، 117-143.
رمضانی، احمد، آتوسا رستم‏بیک تفرشی و خدیجه واسو جویباری(1393). بررسی کاربرد زبان‏های مازندرانی و فارسی در شهر جویبار. زبان‏شناخت، سال پنجم، شمارۀ 2، 31-50.
زندی، بهمن، بلقیس روشن و سارا نصیری الموتی (1390). جایگاه و کاربرد زبان فارسی و گویش تنکابنی در شهر تنکابن. زبان و زبان‌شناسی، دورۀ 7، شمارۀ 14، 41-55.
شعبان، مهتاب (1389).  بررسی نگرش زبانی دانش آموزان دبیرستان‌های شهر بروجرد به زبان فارسی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران.
کریمی، یوسف (1379). نگرش و تغییر نگرش. تهران: نشر ویرایش.
مدرسی، یحیی (1396). درآمدی بر جامعه‏شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مشایخ، طاهره (1381). بررسی کاربرد فارسی و گیلکی در میان دانش‏آموزان پیش‏دانشگاهی و والدین آنها در شهر رشت. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‏شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مصطفی، تحسین (1387).  نگرش زبانی دانش‏پژوهان استان کردستان. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ آموزش زبان فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران.
مظفری، شراره (1393). نگرش گویشوران استان فارس نسبت به گونۀ شیرازی و گونۀ معیار فارسی. پایان‏نامۀ دکتری رشتۀ زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مظفری، شراره، آزیتا افراشی، یحیی مدرسی و مصطفی عاصی (1398). تأثیر عوامل اجتماعی بر کاربرد تنوعات گونه‏ای از دیدگاه زبان‏شناسی اجتماعی-شناختی. زبان‏شناسی اجتماعی، شمارۀ 2، 27-39.
وارداف، رونالد (1393). درآمدی برجامعه‏شناسی زبان. مترجم: رضا امینی، تهران: بوی کاغذ.
Baker, C. (1992). Attitudes and language. Clevedon: Multilingual Matters.
Boughton, Z. (2006). When perception isn't reality: Accent identification and perceptual dialectology in French. Journal of French Language Studies, 16(3), 277-304.
Bucholtz, M., Bermudez, N., Fung, V., Edwards, L., & Vargas, R. (2007). Hella Nor Cal or Totally So Cal? The perceptual dialectology of California. Journal of English Linguistics, 35(4), 325-352.
Heeringa, W. J. (2004). Measuring dialect pronunciation differences using Levenshtein distance. Doctoral Dissertation, University of Groningen Library.
Hymes, D. H. (1974). Foundations in sociolinguistics: An ethnographic approach. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Lakoff, R. (1973). Language and woman's place. Language in Society, 2(1), 45-79.
Preston, D. R. (Ed.). (1999). Handbook of perceptual dialectology (Vol. 1). Netherlands: John Benjamin’s Publishing.
Preston, D. R. (2006). Perceptual dialectology. In: K. Brown (Ed.), Encyclopedia of language and linguistics (Vol., 9) (pp. 258-266). Netherlands: Elsevier.
Saeli, H. (2018). Tehrani peoples’ attitudes toward accented persian: Impact of gender, age, and education level. International Multilingual Research Journal, 12(4), 237-254.
Sibata, T. (1959). ‘HÔgen KyÔkai no ishiki’ Gengo Kenkyu 36, 1–30. [Transl. as ‘Subjective Consciousness of Dialect Boundaries’ in Preston (ed.) (1999), 39–62.]
Tannen, D. (1990). You just don't understand: Women and men in conversation. New York: Ballantine Books.