با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پیام نور تهران

2 استادیار دانشگاه پیام نور تهران

3 استادیار، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام‌نور

4 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی ؛ دانشگاه پیام نور(عضو هیئت علمی استان تهران)

چکیده

تحلیل گفتمان، از جمله نظریه‌های نسبتاً جدیدی است که ابتدا در سیاست و علوم اجتماعی مطرح و سپس وارد مباحث ادبی شد و مبنایی برای بررسی و تحلیل مفاهیم ادبی را فراهم کرد. تحلیل گفتمان، مسیرهای سه‌گانۀ ساختگرا، نقشگرا و انتقادی را طی کرد تا سرانجام لاکلا و موف با تلفیق نظریه‌های پیشین و افزودن مفاهیمی تازه به آن ابعاد دیگری بخشیدند. در این پژوهش، اندیشه‌های اجتماعی-سیاسی در اشعار شیرکو بیکس و مهدی اخوان ثالث بر مبنای تحلیل گفتمان لاکلا و موف بررسی شده است و تفاوت‌ها و شباهت‌های دیدگاه-های دو شاعر در زمینۀ دال مرکزی (میهن‌پرستی) و دال‌های‌های شناور پیرامون آن مانندِ‌ آزادی، عدالت، عشق و انسان تشریح شده است. یافته‌های پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس شیوۀ کتابخانه‌ای و اسنادی صورت گرفته، نشان می‌دهد هر دو شاعر دارای اشتراکات بسیار و در برخی موارد تفاوت-های اندکی در زمینۀ اندیشۀ اجتماعی- سیاسی هستند و این به علت اشتراکات اجتماعی و فرهنگی در ادب فارسی و کُردی و همچنین شرایط خاص دورۀ دو شاعر بوده است.

کلیدواژه‌ها

اخوان ثالث، مهدی (۱۳۷۲). آخر شاهنامه. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات مروارید.
ــــــــــــــــ (۱۳۷۲). سه کتاب. تهران: انتشارات زمستان.
ــــــــــــــــ (۱۳۷۶). تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم. چاپ پنجم. تهران: انتشارات زمستان.
ــــــــــــــــ (۱۳۸۲). زمستان. چاپ نوزدهم. تهران: انتشارات زمستان.
ــــــــــــــــ (۱۳۸۳). ارغنون. چاپ شانزدهم. تهران: نشر زمستان.
ــــــــــــــــ (۱۳۸۷). از این اوستا. چاپ دوازدهم. تهران: نشر زمستان.
بیکس، شیرکو (۱۳۸۰). درۀ پروانه. ترجمۀ محمدرئوف مرادی. چاپ اول. تهران: نشر آشنا.
ــــــــــــــــ (۱۳۸۴). گورستان چراغان. ترجمۀ رضا کریم مجاور. چاپ اول. تهران: انتشارات پویان.
ــــــــــــــــ (۱۳۸۶). صلیب، مار و روزنگار یک شاعر. ترجمة صلاح منوچهری. تهران، انتشارات پویان.
ــــــــــــــــ (۱۳۸۷). اختران بی‌آسمان. ترجمة صلاح منوچهری. چاپ اول، سنندج.
ــــــــــــــــ (۱۳۸۹). پگاه. ترجمة صلاح منوچهری. چاپ اول، سنندج.
ــــــــــــــــ (۱۳۹۸). اینک دختری میهن من است. ترجمۀ رضا کریم جاور. چاپ دوم. تهران: انتشارات نگاه.
ــــــــــــــــ (1990). دیوانی شێرکو بێکه‌س. ستۆکهۆڵم.
تاجیک، محمدرضا (۱۳۷۹). گفتمان و تحلیل گفتمانی. تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
جعفری، جهانگیر (۱۳۸۴). بررسی اندیشه‏های سیاسی و اجتماعی در اشعار نیما یوشیج و مهدی اخوان ثالث. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه بوعلی سینای همدان. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
حقیقت، سیدصادق (۱۳۸۷). روش‏شناسی علوم سیاسی. قم: دانشگاه مفید.
سلطانی، سیدعلی اصغر (۱۳۸۳). تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش. فصلنامۀ علوم سیاسی. سال هفتم. شماره ۲۸. صص ۱۵۳-۱۸۰.
ـــــــــــــــــــ (۱۳۸۴). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی). تهران: نشر نی.
دستغیب، عبدالعلی (۱۳۷۳). نگاهی به مهدی اخوان ثالث. چاپ اول. تهران: مروارید.
صدرایی، رقیه و صادقی، معصومه (۱۳۹۶). تحلیل گفتمان ناسیونالیستی در مجموعه اشعار احمد شاملو (بر مبنای نظریۀ تحلیل گفتمانی لاکلا و موف). متن‏پژوهی ادبی. سال ۲۲. شماره ۷۵.
فیلیپس، لوئیز و یورگنسن، ماریان (۱۳۹۱). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی. چاپ اول. تهران: انتشارات نی.
کاخی، مرتضی (۱۳۷۰). باغ بی‏برگی؛ یادنامۀ اخوان. چاپ اول. تهران: زمستان.
لاکلا، ارنستو و موف، شانتال (۱۳۹۲). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی: به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال. ترجمۀ محمد رضایی. تهران: نشر ثالث.
مارش، دیوید و جری، استوکر (۱۳۷۸). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمۀ امیرمحمد حاجی‏یوسفی. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
میراحمدکی، حلیمه و تجلی اردکانی، اطهر (۱۳۹۶). تحلیل گفتمان اوصاف طبیعت و احوال اجتماع در اشعار مهدی اخوان ثالث براساس رویکرد ون‏دایک. فصلنامة پژوهش‏های ادبی. سال ۱۴. شماره ۵۷. صص ۲۹-۶۲.
ورزنده، امید (۱۳۹۲). انسان، مبارزه و عشق در شعر شیرکو بیکس و احمد شاملو. فصلنامۀ علمی و پژوهشی دانشگاه آزاد سنندج. سال هفتم. شماره ۲۴. صص ۱۶۱-۱۸۴.
هه‌ینی، شێرزاد (2008). 955 خوله‌کێک له گه‌ڵ شێرکو بێکه‌سدا. کوردستان. چاپخانه‌ی تیشک.
Laclau, E., & Mouffe, C. (2001). Hegemony and social strategy: towards a radical Democratic politics. London: verso publishing.
Laclau, E., & Mouffe, C. (1994). The making of political identities. London: Verso.
Laclau, E., & Mouffe, C.  (1990). New reflections on the revolution of our time. London. Verso.