با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار علوم سیاسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار حقوق، دانشگاه امام حسین (ع)، تهران، ایران

چکیده

نوشتار حاضر با هدف درک معانی ضمنی و تعیین و دسته‌بندی انواع کنش‌های گفتاری به‌کار رفته در نامة دهم نهج‌البلاغه، در کنار ویژگی‌های سبکی، ویژگی‏های ساختاری آن را بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان سرل (1969) مورد تحلیل قرار داده است. به این منظور ابتدا متن نامه براساس نسخۀ صبحی صالح (2004) به پاره‏گفتارهایی تقسیم شد و سپس نوع کنش هر پاره‏گفتار مشخص گشت. یافته‏های تحقیق نشان می‏دهدکه از مجموع 22 کنش گفتاری، کنش اظهاری با تعداد 8 مورد و کنش ترغیبی با تعداد 7 مورد و کنش عاطفی با تعداد 6 مورد به ترتیب بیشترین کنش‏های به کار رفته در این نامه می‏باشند. در این نامه 1 مورد کنش اعلامی به‌کار رفته‌است و کنش تعهدی به کار نرفته است. فراوانی دو کنش اظهاری و ترغیبی در این نامه نشانگر این است که امام علی (ع) سعی داشت از طریق «هشدار دادن»، «دستور دادن»، و «نصیحت کردن» معاویه را از جنگ باز دارد. در این نامه هر کنش با سبک و ساختار مشخص بیان شده است و نوع کلمات و ساختار جملات هماهنگ با کنش به کار رفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن
العموش، خلود. (1388). گفتمان قرآن، بررسی زبان‏شناختی پیوند متن و بافت قرآن، مطالعه موردی سوره بقره،

 
 
ترجمه حسین سیدی. تهران: انتشارات سخن.
باستانی، سوسن؛ و مژگان دستوری. (1386). بررسی تأثیر جنسیت در گفتمان، مطالعه موردی دو ترجمه معاصر قرآن. پژوهش زنان. دوره 5. شماره3، صص5-30.
بحرانی، ابن میثم. (2007). شرح نهج‌البلاغة ابن میثم، منامة: مکتبة الفخراوی. الطبعة الاول.
بخاری، ابوعبدالله؛ و محمد اسماعیل. (1981).صحیح البخاری. بیروت: دارالرائد العربی.
چپمن، شیوان. (1384). از فلسفه به زبانشناسی. ترجمه حسین صافی. تهران: انتشارات گام نو.
حسینی، عبدالزهراء. ( 1409ق). مصادر نهج‌البلاغة. بیروت: دار الزهراء.
حسینی معصوم، محمد؛ و عبدالله رادمرد. (1394). تأثیر بافت زمانی ـ مکانی بر تحلیل کنش گفتار، مقایسه فراوانی انواع کنش‏های گفتار در سوره‏های مکی و مدنی قرآن کریم. جستارهای زبانی، دوره 6، شماره3، صص 92ـ 65.
حیدری، محسن. (1381).حزب علوی و حزب اموی. قم: انتشارات اسلامی.
حمیدزاده گیوی، اکبر. (1395). شرح نهج‌البلاغة علی(ع). تهران: کوثر معرفت.
خرمی، مرتضی؛ و معصومه بابایی.(1390).شیوه حسابرسی در قیامت از منظر قران.فروغ وحدت. سال هفتم، شماره26، صص46-55.
دسترنج، فاطمه و محسن ذوالفقاری (1399)تحلیل ساختار سورۀ شمس بر مبنای نظریة کنش گفتار جان سرل. پژوهش‏های ادبی قرآنی. دوره8، شماره2(30)، صص 71-94.
دشتی، محمد. (1397). فرهنگ موضاعات کلی نهج‌البلاغة. تهران: فراموشی.
دشتی، محمد. (1382). ترجمه نهج‌البلاغة. قم: انتشارات پارسیان.
ذکایی، عبدالحسین؛ روح‌الله صیادی‌نژاد؛و عباس اقبالی (1399) تحلیل گفتمان نامه دهم نهج البلاغه بر اساس الگوی فرکلاف. ادب عربی، دوره 12، شماره2، صص 63-83.
روشنفکر، کبری؛ و دانش محمدی. (1388). تحلیل گفتمان ادبی خطبه‏های امام علی(ع) زینب (س). فصلنامه سفینه. سال ششم، شماره22، صص127-149.
سرل، جان‏آر. (1385). افعالگفتاری. ترجمه محمدعلی عبداللهی. تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ2.
سیدی، حسین؛ و زهرا حامدی. (1391). تحلیل گفتمان آیات مربوط به قیامت در دو جزء آخر قرآن. پژوهش‏های قرآنی. سال18، شماره3، صص4-12.
شریفی، حدیث؛ و فواد نجم الدین. (1393). تحلیل نشانه شناختی گفتمانی سوره الرحمن. تفسیر و زبان قرآن.دوره 3، شماره 1، صص 72 ـ47.
صالح صبحی (2004)، نهج‌البلاغه. قاهره: دارالکتاب المصری. الطبعة الرابعة.
صفوی، کوروش. (1383). درآمدی بر معنی شناسی. تهران: سوره مهر.
فتوحی رودمعجنی، محمود. (1392). سبک شناسی: نظریه‏ها، رویکردها و روش‏ها. تهران: سخن.
فضائلی،سیدهمریم،و محمد نگارش. (1390). تحلیل خطبه 51 نهج‌البلاغة براساس طبقه‏بندی سرل از کنش‏های گفتاری. مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث. شماره پیاپی86،بهار و تابستان 1390؛ صص. 81-118.
قائمی‏نیا، علی‏رضا. (1390). معناشناسی شناختی قرآن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
واقف زاده، شمسی. (1390). الادب الساخر انواعه و تطوره مدی العصور الماضیه. فصیله دراسات الادب المعاصر. سال سوم، شماره 12، صص 123-101.
یول، جورج.(1387). کاربردشناسی زبان. ترجمه محمد عموزاده و منوچهر توانگر. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها(سمت).
 
Searl, J. (1969). Speech act: An essay in philosophy of language. Cambridge: Cambridge University press.
Searle, J., & D. Vanderveken (1985). Foundations of illocutionary logic. Cambridge: Cambridge University Press.