نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار زبانشناسی کاربردی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
با وجود اهمّیّت شوخطبعی به عنوان یکی از وجوه فرهنگی و اجتماعی، بیشتر پژوهش‌های این حوزه به بررسی شوخطبعی به صورت مجزا از بافت پرداخته، عمدتاً به تحلیل لطیفه‌های آماده محدود شده است در حالی که شوخطبعی محاورهای محصول تعامل مشترک سخنور و مخاطب آن است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر در حوزۀ زبان و فرهنگ بررسی شوخطبعی محاورهای در زبان فارسی است. داده‌ها به طور تصادفی از هشت برنامة گفتوگومحور تلویزیونی «دورهمی» که در سال ۱۳۹۷ از شبکۀ نسیم پخش شد جمعآوری شده است. در ادامه، گفتوگوی میزبان و مهمانان زن و مرد بر اساس چارچوب شوخطبعی محاورهای داینل (2009) تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها نشان میدهد فراوانی راهبردهای شوخطبعی در مهمانان مرد به ۲۵۸ مورد و مهمانان زن به ۲۲۰ مورد میرسد. همچنین، نتایج نشان میدهد مردان، به ترتیب، بیشتر از بذله‌گویی، حکایت و استهزا کردن و زنان بیشتر از استهزا کردن، بذگهلویی، حکایت و خودکوچکانگاری در گفتوگو استفاده کردهاند. یافته‌های پژوهش همچنین نشان میدهد مهمانان از راهبرد خوارانگاری در گفتوگو با میزبان مرد استفاده نکرده‌اند و، در مقابل، میزبان مرد نیز در گفتوگو با هیچیک از مهمانان از راهبرد خودکوچکانگاری استفاده نکرده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
حری، ابوالفضل (۱۳۹۰). سازوکارهای زبانی شوخطبعی: جناس و ابهام/ ایهام. فصلنامۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. دورۀ ۲، شمارۀ ۲ (پیاپی ۶). ۱۹ -۴۰.
حلبی، علی اصغر (۱۳۷۷). طنز و شوخطبعی در ایران و جهان اسلام. انتشارات بهبهانی.
فاطمه (۱۳۹۸). شوخطبعی قومیتی در ایران. مطالعات جامعهشناختی. دورۀ ۲۶، شمارۀ یک، ۱۶۹-۱۸۹.
عقدایی، تورج (۱۳۸۸). قلمرو شوخطبعی. فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ ۱، ۲۶-۵۲.
Aagard, H. P. (2014). The effects of a humorous instructional video on motivation and learning. Thesis dissertation. Purdue University, Indiana, the United States.
Al-Khatib, M. H. (1999). Joke-telling in Jordanian society: A sociolinguistic perspective. Humor, 12(3), 261-288.
Archakis, A., & Tsakona, V. (2005). Analyzing conversational data in GTVH terms: A new approach to the issue of identity construction via humor. Humor, 18(1), 41–68
Attardo, S. (1994). Linguistic theories of humor. De Gruyter Mouton.
Béal, C., & Mullan, K. (2013). Issues in conversational humour from a cross-cultural perspective: Comparing French and Australian corpora. In C. Béal, K. Mullan, & B. Peeters (eds.), Cross-culturally speaking, speaking cross-culturally (pp. 107-140), Newcastle-upon-Tyne: Cambridge Scholars Press.
Bell, N. D. (2006). Interactional adjustments in humorous intercultural communication. Intercultural Pragmatics, 3(1), 1–28.
Bell, N. D. (2007). Humor comprehension: Lessons learned from cross-cultural communication, Humor, 20(4), 367-387.
Bertrand, R., & Priego-Valverde, B. (2011). Does prosody play a specific role in conversational humor? Pragmatics and Cognition,19 (2),333-356
Boxer, D., & Corte´s-Conde, F. (1997). From bonding and biting: conversational joking and identity display. Journal of Pragmatics, 23, 275–95.
Brown, P., & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge University Press
Chiaro, D. (1992). The language of jokes: Analyzing verbal play. London: Routledge.
Chimbwete-Phiri, R., & Schnurr, S. (2017). Negotiating knowledge and creating solidarity: Humor in antenatal counselling sessions at a rural hospital in Malawi. Lingua, 197, 68-82.
Chovanes, J. (2011). Humor in quasi-conversations: constructing fun in on line sports journalism. In M. Dynel (ed). The pragmatic of humour across discourse domains (pp. 243-264). Am steydam and Philadelphia: John Benjamins.
Chovanes, J. (2017). Interactional humor and spontaneity in TV documentaries. Lingua, 197, 34-49.
Coser, R. L. (1960). Laughter among colleagues. Psychiatry, 23, 81–95.
Culpeper, J. (2005). Impoliteness and entertainment in the television quiz show: the weakest link. Journal of Politeness Research, 1, 35–72.
Davies, C. E. (2003). How English-learners joke with native speakers: An interactional sociolinguistic perspective on humor as collaborative discourse across cultures. Journal of Pragmatics, 35, 1361–1385.
Dynel, M. (2008). No aggression, only teasing: The pragmatics of teasing and banter. Lodz papers in Pragmatic 4.2: 241-261.
Dynel, M. (2009). Beyond a joke: Types of conversational humor. Language and Linguistics Compass 3, 5, 1284–1299
Dynel, M. (2011). Joker in the pack: Towards determining the status of humorous framing in conversations. In M. Dynel (ed.). The pragmatics of humor across discourse domains. pragmatics and beyond new series (pp. 217–41). Amsterdam: John Benjamins.
Dynel, M. (2012). Garden paths, red lights and crossroads: On finding our way to understanding the cognitive mechanisms underlying jokes. Israeli Journal of Humor Research, 1(1), 6-28
Dynel, M. (2017a). Introduction: On the linguistics of humor theoretically. Lingua, 197, 1-4,
Dynel, M. (2017b). But seriously: On conversational humor and (un)truthfulness. Lingua, 197, 83-102.
Farhangi, A., & Farnia, M. (2017). Analysis of conversational humor in the comedy show Khandevaneh. Paper presented at the fourth international conference on Language, Pragmatics, and Discourse (LDP), January 25-27, 2017, ShahidChamran University of Ahvaz, Iran.
Farnia, M., Farhangi, A., & Saeedi, M. (2020). Cross-cultural study of perception of humor by English native speakers and Iranian EFL learners. Asian Journal of University Education, 16(2), 166-182
Farnia, M., & Mohammadi, S. (2021). Exploring EFL teachers' and learners' perception of L2 humor: A case study of Iranian English language institutes. Eurasian Journal of Applied Linguistics, 7(1),151-168
Haugh, M. (2017). Teasing. In S. Attardo (Ed.). The Routledge handbook of language and humor (pp. 204-218). New York: Routledge Taylor and Francis Group.
Hay, J. (2000). Functions of humor in the conversations of men and women. Journal of Pragmatics, 32, 709–742.
Hay, J. (2001(. The pragmatics of humor support. Humor, 14(1), 55–82.
Holmes, J. (2000). Politeness, power and provocation: How humor functions in the workplace. Discourse Studies, 2(2), 159–185.
Holmes, J. (2006). Sharing a laugh: Pragmatic aspects of humor and gender in the workplace. Journal of Pragmatics, 38, 26–50.
Kasulis, T. P. (1989). Introduction. Philosophy: East and West, 39(3), 239-241.
Keltner, D., Capps, L., Kring, A., Young, R., & Heerey, E. (2001). Just teasing: A conceptual analysis and empirical review. Psychology Bulletin, 127(2), 229-248.
Kotthoff, H. (2006). Pragmatics of performance and the analysis of conversational humor. Humor, 19(3), 271–304.
Kotthoff, H. (2007). Oral genres of humor: On the dialectic of genre knowledge and creative authoring. Pragmatics, 17(2), 263-296.
Jeder, D. (2015). Implications of using humor in the classroom. Procedia of the 6th International Conference Edu World 2014 “Education Facing Contemporary World Issues”, 7th - 9th November 2014. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042815015645
Lampert, M. D., & Ervin-Tripp, S. M. (2006). Risky laughter: Teasing and self-directed joking among male and female friends. Journal of Pragmatics, 38, 51-72.
Leech, G. (1983). Principles of pragmatics. London: Longman.
Long, D., & Graesser, A. (1988). Wit and humor in discourse processing. Discourse Processes, 11, 35–60.
Masaeli, B., & Heidari-Shahreza, M. A. (2016). A linguistic analysis of Persian online jokes in light of general theory of verbal humor. Journal of Applied Linguistics and Language Research, 3(7), 230-239.
Martin, R., (2007). The psychology of humor: An integrative approach. Elsevier Inc.
Morreall, J. (1983) Taking laughter seriously. State University of New York
Morreall, J. (2016) Philosophy of humor. In: Z. Edward N. (Ed.), The Stanford encyclopedia of philosophy (Winter2016Edition). https://plato. stanford. edu/archives/ win2016/ entries/humor/
Mullan, K., & Béal, C. (2018). Conversational humor: Forms, functions and practices across cultures. Intercultural Pragmatics, 15(4), 451-456.
Nilsen, A. P., & Nilsen, D. L.F. (2019). The language of humor: An introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Norrick, N. R. (1993). Conversational joking: Humor in everyday talk. Bloomington: Indiana.
Norrick, N. R. (2003). Issues in conversational joking. Journal of Pragmatics, 35,1333–1359.
Norrick, N.R., & Chiaro, D. (Eds.) (2009). Humor in interaction. John Benjamins, Amsterdam.
Sinkeviciute, V., & Dynel, M. (2017). Approaching conversational humour culturally: A survey of the emerging area of investigation. Language & Communication, 55, 1-9.
Sinkeviciute, V. (2019). Conversational humor and (im)politeness: A pragmatic analysis of social interaction. John Benjamin.
Terrion, L. J., & Blake E. A. (2002). From ‘I’ to ‘we’: the role of putdown humor and identity in the development of a temporary group. Human Relations, 55, 55–88.
Zajdman, A. (1995). Humorous face-threatening acts: Humor as strategy. Journal of Pragmatics, 23, 325–39.
Zare, J. (2016). Self-mockery: A study of Persian multi-party interactions. Text & Talk, 36(6), 789-812.
)