با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

تغییرات اجتماعی و فرهنگی موجب تغییر رویکرد مردم به نامگذاری فرزندان می‌شود و تأثیر رسانه‌ها بر افکار عمومی آشکار است. در ایران نیز بسیاری از مجموعه‌های تلویزیونی بر روند نام‌گذاری فرزندان تأثیرگذارده‌اند؛ به اذعان مسئولان ثبت احوال، مجموعه‌هایی چون ستایش، مختارنامه، شهریار، و نرگس بر نامگذاری فرزندان اثر داشته‌اند. در این مقاله تلاش شده است با رویکرد توصیفی-تحلیلی نام‌های اشخاص در مجموعه‌های تلویزیونی شاخص رسانۀ ملّی در دو دهۀ 80 و 90  شمسی به دو سبک طنز و اجتماعی بررسی شود. به این منظور، چهل مجموعه به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد. نام‌ها در این مقاله به پنج دستۀ ملّی، مذهبی، عربی خنثی، قومی و فراملّی تقسیم شدند. تحلیل داده‌ها نشان داد میزان کاربرد اسامی مذهبی و عربی خنثی در مجموعه‌های اجتماعی بیش از مجموعه‌های طنز است. در عین حال، گرایش به انتخاب اسامی ملّی در هر دو سبک در حال افزایش است. همچنین رویکرد متفاوتی بین انتخاب اسامی زنان و مردان مشاهده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اشرف نظری، علی؛ حسن‏پور، علی؛ و حسن‏پور، محسن (1391). «فرهنگ، سیاست نام‏گذاری و بازنمایی هویّت: بررسی مجموعه‏های طنز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در دهۀ 1380 ه.ش». تحقیقات فرهنگی. دوره 5. شماره 20. صص. 1-22.
ایمانی، منیژه (1364). نام‏گذاری در ایرانی‏ها نام افراد نام جای‏ها براساس یک بررسی اجمالی بر روی شهر تهران. پایان‌نامۀ دکتری. تهران: گروه زبان‏شناسی دانشگاه تهران.
 
آنی‌زاده، علی؛ و چهری، بهروز (1392). «نقش مجموعه‌های تلویزیونی در فرهنگ نام‌گزینی». فرهنگ مردم ایران. سال 10. دوره سوم. شماره 34، صص. 8-18.
بهنیا، عبدالکریم (1360). پژوهشی در نام‌های ایرانیان معاصر. ناشر: مؤلف.
جمشید‌ی‌ها، غلامرضا و فولادیان، مجید (1390). «بررسی تحوّلات فرهنگی عمومی در ایران براساس تحلیل نام‌گذاری». فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات. دوره 7. شماره 24 (پاییز). صص. 39-64.
زندی، بهمن؛ و بهزاد، احمدی (1395). «نام‌شناسی اجتماعی- شناختی؛ حوزه نوین مطالعات میان‌رشته‌ای». مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. دوره 9. شماره 1. صص. 127-99.
زندی، بهمن؛ و واثق، الهه (1399). «گرایش‌های نام‌گذاری زنان و مردان چهار نسل ایران از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی».مطالعات زبان و ترجمه  زمستان 1399. شماره 43. صص. ۱-۳۱.
طیب، محمدتقی؛ و علی‏نژاد، بتول (1382). «بررسی گرایش‏های جدید نام‌گذاری در اصفهان از دیدگاه زبان‏شناسی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دوره 2. شماره 32 و 33. صص 32-58.
عظیمی‌فرد، فاطمه (1395). «بازنمایی عناصر فرهنگ مردم در مجموعه های تلویزیونی سیما». مردم و فرهنگ. دوره ۱. شماره 4. صص. 39-58.
عظیمی‌فرد،  فاطمه (1397). «بررسی نام‌های اشخاص در

چهار دهۀ سریال‌سازی رسانه ملّی از منظر زبان‌شناسی اجتماعی- شناختی». مجموعه مقالات دهمین همایش بین‌المللی زبان‌شناسی ایران. صص 495-509.
قمری، محمدرضا و حسن‌زاده، محمد (۱۳۸۹). «نقش زبان در هویت ملی». دو فصلنامه علمی-پژوهشی زبان‌پژوهی. دانشگاه الزهرا. دوره 2. شماره ۳. پاییز و زمستان. صص. ۱۵۳-۱۷۲.
کردی، ناهید؛ و براتچیان، طاهر (1394). «پخش سریال‌های تلویزیونی ماهواره‌ای و فرهنگ نام‌گذاری مردم». رسانه. دوره 26. شماره 1. پیاپی 98. صص. 73-90.
نجاتی حسینی، سیدمحمود؛ و افشار، سمیه (1388). «تحوّل نام‌گذاری فرزندان در شهر تهران». پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه (جوان و مناسبات نسلی). سال 2. دوره 1. شماره 3. صص. 158-141.
نرسسیانس، امیلیا (1390). مردم‏شناسی جنسیّت. تهران: افکار.
یحیی، مدرسی (۱۳۶۸). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 
Abu Hatab, W. (2015). Postcolonial anthroponyms in Jordan. International Conference on Onomastics (in 1–3 September 2015) Romania.
Aksholakova, A. (2014). Proper name as clue symbol of identity. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 112, 465-471.
Algeo, J., & Algeo, K. (2000). Onomastics as an interdisciplinary study. Names. 48(3/4), 265-274.
Burns, A. (2015). Field-names of North-East Scotland: A socio-onomastic study (Unpublished doctoral dissertation). University of Glasgow.
Dancy, M. (2016). Understanding media semiotics (G. Mirani, & B. Doran, Trans.). Scientific and Cultural Publication.
Joseph, J. E. (2004). Language and identity: National, ethnic, religious. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Kehl, F. (1971). Chinese nicknaming behavior: A sociolinguistic pilot study, Journal of Oriental Studies, 9, 149-172.
Lieberson, S. (1984). What’s in a name? Some sociolinguistic possibilities. International Journal of the Sociology of Language, 45, 77-87.
Mphande, L. (2006). Naming and linguistic Africanisms in African American culture. In: J. Mugane, and J. P. Hutchison, and Dee A.
Worman (Eds.), Selected Proceedings of the 35th Annual Conference on African Linguistics. (pp. 104-113). Somerville, MA: Cascadilla
Tirosh, Y. (2010). A name of One’s own: Gender and symbolic legal personhood in the European court of human rights. Harvard Journal of Law & Gender, 33, 247-307.
Valentine, T., Brenan, T., & Brédart, S. (1996). The cognitive psychology of proper names, On the importance of being ernest. London: Routledge.