با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پژوهش زبانشناسی‌اجتماعی حاضر بر مبنای این فرض که کاربردهای گوناگون واژه‌ها برانگیخته هستند، به گردآوری و تحلیل عبارات حاوی واژۀ گوشت در پیکرۀ بی‌جن‌خان و 18 فرهنگ‌ لغت و کتب اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های فارسی پرداخته است و با تجزیه و تحلیل معانی مختلف گوشت، تلاش کرده است انگیزش‌های معناساز کاربردهای گوناگون این واژه را استخراج و دسته‌بندی نماید. بر این اساس، ابتدا 28 کاربرد مختلف واژۀ گوشت از جمله ماهیچه، چیز باارزش، اخلاق، حجم توپُر، اعصاب، حلال، زخم، و جز این شناسایی شد. سپس، انگیزش‌های مجموع این کاربردها در هفت دستۀ مقدار، کیفیت، تعامل، شکل، مکان، مالکیت و ارزش مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که دایرۀ انگیزش‌های معناساز این مفهوم، محدود به امکانات محیطی، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی جامعۀ زبانی است. این یافته در راستای نتایج تحقیقات قبلی قرار می‌گیرد و به همراه آنها سرنخی است برای یافتن الگوی کلی مفهوم‌سازی نظام زبانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

افراشی، آزیتا و صامت جوکندان، سید سجاد (1393). چندمعنایی نظام‌مند با رویکردی شناختی تحلیل چندمعنایی فعلِ حسی شنیدن در زبان فارسی. ادب پژوهی، 8 (30)، 59-29.
افراشی، آزیتا؛ حسامی، تورج و سالاس، بئاتریس (1391). بررسی تطبیقی استعاره‌های مفهومیِ جهتی در زبان‌های اسپانیایی و فارسی. جستارهای زبانی، 3 (4)، 23-1.
افراشی، آزیتا؛ عاصی، سید مصطفی و جولایی، کامیار (1394). استعاره‌های مفهومی در زبان فارسی؛ تحلیل شناختی و پیکره‌مدار. زبان‌شناخت، 6 (2)، 61-39.
امینی، امیرقلی (1369). فرهنگ عوام. چاپ دوم. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
انوری، حسن (1381).  فرهنگ بزرگ سخن. تهران: انتشارات سخن.
پادشاه، محمد (1363). فرهنگ آنندراج. تهران: انتشارات کتابخانۀ خیام.
جمال‌زاده، محمدعلی (1341). فرهنگ لغت عامیانه. تهران: فرهنگ ایران‌زمین.
جمشیدی‌پور، یوسف (1347). فرهنگ امثال فارسی: شامل امثال، ضرب‌المثل‌ها، حکم، خرافات و فولکلورهای رایج و منسوخ. تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
حسابی، اکبر (1395). قالب‌های معنایی «خوردن» از منظر معناشناسی قالبی. زبان و زبان‌شناسی، 6 (7)، 236-219.
حضرتی، یوسف؛ یوسفی راد؛ فاطمه؛ روشن، بلقیس و احمدخانی، محمدرضا (1394). بررسی چندمعنایی در زبان ترکی آذربایجانی در چارچوب معنی‌شناسی شناختی: فعل دیداری/gormek/ (دیدن). پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، 5 (2)، 267-243.
خدایار، امیرمسعود (1364). اندرز‌های و مثال‌های مصطلح در زبان فارسی. چاپ اول. تهران: انتشارات خورشید.
خدایار، امیرمسعود (1370). امثال و حکم در زبان فارسی. چاپ دوم. تهران: انتشارات خورشید.
داعی‌الاسلام، محمدعلی (1318). فرهنگ نظام. حیدرآباد: مشین پرس.
دبیرمقدم، محمد؛ یوسفی‌راد، فاطمه؛ شقاقی، ویدا و متشرعی، سیدمحمود (1397). زبان‌شناسی شناختی اجتماعی: رویکردی نوین به معنا و تنوعات زبانی. زبان‌شناسی اجتماعی، 2 (2)، 29-20.
دلارامی‌فر، منصوره؛ یوسفیان، پاکزاد؛ اله‌بخش، محمد و آهنگر، عباس‌علی (1396). روابط معنایی فعل «گرفتن» در زبان فارسی: رویکرد معنی‌شناسی قالب‌بنیاد فیلمور. پژوهش‌های زبانی، 8 (1)، 98-79.
دهخدا، علی‌اکبر (1361). امثال و حکم. چاپ پنجم. تهران: نشر تیراژه.
دهخدا، علی‌اکبر (1361). لغت‌نامۀ دهخدا. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (1397). لغت‌نامۀ دهخدا. برگرفته از https://www.vajehyab.com.
راسخ‌مهند، محمد و رنجبر ضرابی، نفیسه (1392). بررسی شبکۀ معنایی حروف اضافۀ در و سر. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 3 (5)، 111-95.
رضایی، حدائق و رفیعی، عادل (1395). بررسی شبکۀ معنایی پسوند مکان‌ساز «-گاه» با رویکرد شناختی. زبان‌پژوهی، 8 (18)، 123-107.
زاهدی، کیوان و محمدی زیارتی، عاطفه (1390). شبکۀ معنایی حرف اضافۀ فارسی از در چارچوب معنی‌شناسی شناختی. تازه‌های علوم شناختی، 3 (1)، 80-67.
زعفرانچی، مسعود و آموزگار، حبیب‌الله (1370). فرهنگ فارسی به فارسی دانش. چاپ اول. تهران: انتشارات صفار.
شکورزادۀ بلوری، ابراهیم (1372). ده هزار مثل فارسی و بیست و پنج هزار معادل آن‌ها. چاپ اول. مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
صدری افشار، غلام‌حسین (1369). فرهنگ زبان فارسی امروز. چاپ اول. تهران: چاپ کلمه.
صدری افشار، غلام‌حسین؛ حکمی، نسرین و حکمی، نسترن (1383). فرهنگ معاصر فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
صراحی، محمدامین (1393). رویکردی شناختی به استعاره‌های مربوط به رنگ در زبان فارسی. زبان‌پژوهی، 6 (11)، 118-97.
عباسی، بیستون؛ روشن، بلقیس؛ صبوری، نرجس‌بانو و سبزواری، مهدی (1397). بررسیِ تغییرات معناییِ واژۀ «دولت» در زبان فارسی براساس نظریۀ پیش‌نمونه. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، 6 (21)، 97-77.
عبداللهی‌نژاد، علی، ایزانلو، علی و استاجی، اعظم (1397). انگیزش‌های معناسازِ معانیِ مختلف نان. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 9 (17)، 174-153.
عچرش، خیریه و جهرمی کهن‌دل، مرضیه (1394). رسم شبکۀ معنایی فتنه و مترادفات آن در قرآن. مطالعات قرآنی، 6 (24)، 52-29.
قریب، محمد (1367). واژه‌نامۀ نوین. چاپ چهارم. تهران: انتشارات بنیاد.
قوام، ابوالقاسم و اسپرغم، ثمین (1394). بررسی استعاره‌های «عشق» و «معشوق» در دوبیتی‌های عامیانۀ منطقۀ خراسان بر بنیاد نظری استعارۀ شناختی. کهن‌نامۀ ادب پارسی، 6 (3)، 26-1.
گلشائی، رامین؛ گلفام، ارسلان؛ عاصی، سیدمصطفی و آقاگل‌زاده، فردوس (1393). ارزیابی پیکره‌بنیاد مفروضات نظریۀ استعارۀ مفهومی: بررسی موردی استعارۀ «بحث به مثابۀ جنگ» در زبان فارسی. جستارهای زبانی، 5 (1)، 247-223.
مجد، محمدقلی (1378). قحطی بزرگ. (محمد کریمی، مترجم). چاپ اول. تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
مختاری، شهره و رضایی، حدائق (1392). بررسی شناختی شبکۀ معنایی حرف اضافۀ با در زبان فارسی. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 5 (9)، 94-73.
مشیری، مهشید (1388). فرهنگ زبان فارسی. چاپ پنجم. تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما).
معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
موسوی، سیدحمزه؛ عموزاده، محمد و رضایی، والی (1394). بررسی واژۀ «دیدن» براساس معناشناسی قالبی. جستارهای زبانی، 6 (7)، 236-219.
مؤذنی، علی‌محمد و خنجری، شهروز (1393). تحلیل برخی استعاره‌های مفهومی فارسی با استفاده از الگوی شبکه‌ای ادغام. ادب فارسی، 4 (1)، 16-1.
نصیب، فهیمه و ایزانلو، علی (1395). بررسی معناشناختی فعل خوردن براساس معنای پایۀ پذیرا. زبان‌پژوهی، 8 (20)، 142-125.
نفیسی، علی‌اکبر (1343). فرهنگ نفیسی. تهران: انتشارات خیام.
Anderson, M. L. (2003). Embodied cognition: A field guide. Artificial Intelligence, 149(1), 91–130.
Bickhard, M. H. (2008). Is embodiment necessary? In P. Calvo & A. Gomila (Eds.), Handbook of cognitive science, (pp. 29-40). USA: Elsevier Ltd.
Deignan, A., & Potter, L. (2004). A corpus study of metaphors and metonyms in English and Italian. Journal of Pragmatics, 36(7), 1231-1252.
Evans, V. & Green, M. (2006). Cognitive linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.
Evans, V. (2014). A unified account of polysemy within LCCM theory. Lingua, 157, 100-123.
Fillmore, C. J. (1982). Frame semantics. In Linguistic Society of Korea (Ed.), Linguistics in the morning calm (pp. 111-138). Seoul: Hanshin Publishing Co.
Gibbs, R. (2003). Embodied experience and linguistic meaning. Brain and Language, 84(1), 1-15.
Gibbs, R., Beitel, D., Harrington, M., & Sanders, D. (1994). Taking a stand on the meanings of stand: Bodily experience as motivation for polysemy. Journal of Semantics, 11(4), 231–251.
Graf, E. (2011). Adolescents' use of spatial time metaphors: A matter of cognition or socio-communicative practice? Journal of Pragmatics, 43(3), 723-734.
Hirose, N. (2002). An ecological approach to embodiment and cognition. Cognitive Systems Research, 3(3), 289-299.
Ibañez-Moreno, A. (2005). An analysis of the cognitive dimension of proverbs in English and Spanish: The conceptual power of language reflecting popular believes. SKASE Journal of Theoretical Linguistics, 2(1), 42-54.
Johnson, M. (2007). The meaning of the body: Aesthetics of human understanding. Chicago: University of Chicago Press.
Palmer, G. B. (1996). Toward a theory of cultural linguistics. Austin: University of Texas Press.
Rabagliati, H., Marcus, G. F., & Pylkkanen, L. (2011). Rules, radical pragmatics and restrictions on regular polysemy. Journal of Semantic, 28(4), 485– 512.
Seargeant, Ph. (2009). Metaphors of possession in the conceptualization of language. Language and Communication, 29(4), 383-393.
Sharifian, F. (2017). Advances in cultural linguistics. Singapore: Springer.
Talmy, L. (1983). How language structures space. In H. Pick & L. Acredolo (Eds.), Spatial orientation: theory, research, and application (pp. 225–282). New York: Plenum Press.
Talmy, L. (2000). Toward a cognitive semantics: Typology and process in concept structuring (Vol. II). Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
Windridge, D. & Thill, S. (2018). Representational fluidity in embodied cognition. Bio Systems, 172, 9-17.