با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی

چکیده

ارتباط شهروند به‌عنوان بیمار بالقوه با پزشک همواره از موضوعات موردتوجه محققان حوزه‌های مختلف بوده است. هدف پژوهش حاضر مقایسه رابطه شهروند- پزشک در روایت ایرانی با داستان دشمنان چخوف در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی است. پژوهش با رویکردی کیفی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، بر اساس مدل مربع ایدئولوژیک وندایک(2006c) انجام شده است. بر اساس یافته‌ها، استراتژی مورد استفاده در روایت شهروند ایرانی «تاکید بر مثبت ما» شامل مقوله های استعاره، دیگر نمایی منفی، قطب‌بندی و تعمیم و استراتژی مورد استفاده چخوف در داستان دشمنان « تاکید بر مثبت ما» و « تاکید بر منفی دیگری» شامل مقوله های توصیف کنشگران، استعاره، دیگر نمایی منفی و خودنمایی مثبت  است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که گفتمان حاکم بر هر دو پیکره زبانی با تکیه بر کارکرد ایدئولوژیک زبان اگرچه متاثر از زمینه اجتماعی مشترک، مشابه و در جهت تقویت گفتمان ضد قدرت و سلسله مراتب به منظور اقناع مخاطب بوده است اما در عین حال در مواردی بدلیل سوگیری نه تنها باعث مخدوش شدن حقیقت بلکه باعث ایجاد شکاف بین دو کنشگر اجتماعی (شهروند و پزشک) و تبدیل آنها به دشمنان یکدیگر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آقاگل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
آقاگل‌زاده، فردوس (1386). تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات. ادب پژوهشی. دوره1،ش1،17-27.
آسمانی، امید (1391). نگاهی به مدل‌های ارتباطی پزشک-بیمار و چالش‌های مرتبط با آن. مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره5،ش4. 49-36.
چخوف، آنتوان (1384). دشمنان. در مجموعه بهترین داستان‌های چخوف. ترجمه احمد گلشیری. تهران: انتشارات نگاه. [1]
سلطانی، سید علی‌اصغر (1384). سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. چاپ ششم. تهران: نشر نی.
سلیمانیان، بهار و زینب محمد ابراهیمی و بلقیس روشن و فرهنگ بابا محمودی (1392): «خودمحوری گفتار پزشکان و نقش جنسیت در مکالمه پزشک و بیمار»، دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره 23، شماره2، 129-150.
شریفی، شهلا و فرزانه غنی (1393. بررسی انواع پاسخ‌های بیماران در گفتمان پزشک و بیمار. مجموعه مقالات دومین همایش هم‏اندیشی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. گردآورنده فردوس آقاگل‏زاده، تهران: نشر نویسه پارسی. 155-173
شفعتی، معصومه و محمد جواد زاهدی (1393). تبیین جامعه‌شناختی رابطه پزشک و بیمار. مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره 8،ش1، 105-137.
صالحی، علیرضا و محمد سعید ذکایی و ابراهیم اخلاصی (1398). اقتدار پزشکی، از خشونت تا دگر فهمی؛ مطالعه‌ای قوم‌نگارانه در شهر تهران. فصلنامه علوم اجتماعی. دوره 26، ش2،136-164. 10.22054/QJSS.2019.33750.1868
غفاری‌نسب، اسفندیار، کریمی، خلیل، مساوات، سیدابراهیم، قاسمی‌نژاد، محمدعلی (1396). مطالعه کیفی الگوهای تعامل پزشک و بیمار. مجله اخلاق زیستی، دوره25، ش4، 18-29.
Arafat, S. M. Y., Andalib, A., & Kabir, R. (2017). Progression of doctor-patient relationship model in light of time and culture: A narrative review. International Journal of Perceptions in Public Health,1(2), 107-102.
Chekhov,A.(1887). Enemies. Available in English: https://www.livrosgratis.com.br/ ler-livro-online-107067/enemies.
Hui EC.(2005). The centrality of patient physician relationship to medical professionalism: An ethical evaluation of some contemporary models. Hong Kong Medical Journal, 11(3), 222-223.
Namazi, H., Aramesh, K., & Larijani, B. (2016). The doctor-patient relationship: toward a conceptual re-examination. Journal of Medical Ethics and History of Medicine28, 9(10),1-6.
Chamsi-Pasha, H., & Albar, M. (2016). Doctor-patient relationship. Islamic perspective. Saudi Medical Journal, 37(2), 121–126. doi:10.15537/smj.2016.2.13602
VanDijk, T. A. (2017). Sociocognitive discourse studies. In J. Richardson & J.Flowerdew (Eds.). The Routledge handbook of critical discourse studies (pp. 26-43). Routledge.
Van Dijk, T. A. (2006a). Discourse and manipulation. Discourse & Society, 17(2), 359–383. https://doi.org/ 10.1177/ 0957926506060250.
VAN Dijk, T. A. (2006b). Ideology and discourse analysis. Journal of Political Ideologies, 11(2), 115–140. doi:10.1080/ 13569310600687908
Van Dijk, T. A. (2006c). Politics, ideology, and discourse. In R. Wodak (Ed.), Elsevier encyclopedia of language and linguistics:Language and politics section (pp. 728–740). Elsevier,Amsterdam.
Van Dijk, T. A. (1998). Ideology: A multidisciplinary approach. London,UK: Sage.
Van Dijk, T. A. (1995). Aims of critical discourse analysis. Japanese Discourse, 1(1), 17–27.