با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

در منابع مختلفی با رویکرد‌ غیر‏رده‌شناختی، بدون توجه دقیق به اجتماع متراکم و متکثر گویشوران غرب کشور، گونة زبانی دوبیتی‌ها‌ی باباطاهر، غالباً لری، کردی و لکی دانسته‌ شده‌است؛ یعنی خانواده‌ای از زبان‌ها‌ی ایرانیِ غربی، که خود به دو شاخۀ شمال غربی و جنوب غربی تقسیم شده‌اند و دربارة وجوه اشتراک و افتراق آنها اختلافاتی هست. در این جُستار، پس از نگاهی به پیشینة بحث، زبان‌ها‌ی مورد مناقشه از منظر رده‌شناسی تفکیک می‌شوند و سپس با نگاهی سبک‌شناسانه به بسامد برخی عناصر یا مؤلفه‌‌ها‌ی زبانی، از قبیل ساختار کنایی، تمایز افعال و... امکانِ تعلق دوبیتی‌ها‌ی باباطاهر به یکی از این گونه‌‌ها‌ی کهن زبان‌‌ها‌ی ایرانی بررسی می‌شود. نتایج این بررسی‌‌ها‌ قرابت بیشتر این اشعار به زبان لکی را نشان می‌دهد که از زبان‌‌ها‌ی رایج در میان بخشی از ساکنان استان‌های همدان، لرستان ‌و کرمانشاه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ارانسکی، یوسیف میخائیلوویچ (1386). زبان‌ها‌ی ایرانی. مترجم: علی اشرف صادقی. تهران: سخن.
امان‌اللهی بهاروند، سکندر (1393). قوم لر: پژوهشی دربار‌ة پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران. تهران: آگه.
ایزدپناه، حمید (1381). فرهنگ لری. تهران: اساطیر.
باقری، مالک و حامد رفعت‌جو (1397). تحلیل زیباشناسی واژگانی-دستوری در دوبیتی‌‌ها‌ی باباطاهر. مجلة زیبایی‌شناسی ادبی، دانشگاه آزاد اراک، شماره 35، 195-209.
بلو، جویس (1393). کردی. در رودیگر اشمیت (ویراستار)، راهنمای زبان‌های ایرانی (صص. 541-544). ترجمۀ فارسی زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: ققنوس.
پورجوادی، نصرالله (1394). باباطاهر: شرح احوال و نگاهی به آثار ابومحمدطاهر جصاص همدانی. تهران: فرهنگ معاصر.
تفکری رضایی، شجاع و عباس امیدی (1393). پسوندهای فعلی در گویش لکی: ساخت کنایی، مطابقة فاعلی یا ضمیر پیوسته؟ پژوهش‌های ایرانشناسی، سال 4، شمارة 1، 37-55.
حسن دوست، محمد (1389). فرهنگ تطبیقی-موضوعی زبان‌ها‌ و گویش‌‌ها‌ی ایرانی نو. تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
حسینی آب‏باریکی، سید آرمان (1392). بررسی ویژگی‌‌ها‌ی زبانی و دستوری دوبیتی‏‌ها‌ی باباطاهر همدانی. پیام بهارستان، سال پنجم، شمارۀ 20، 39-61.
حصوری، علی (1342). گزارش گویش‌ها‌ی لری. تهران: کتابخانه طهوری.
دبیرمقدم، محمد (1392) رده‌شناسی زبان‌ها‌ی ایرانی. تهران: سمت.
زرین جویی، مهرداد و فریبا درفشان (بی‌تا). اطلس گویش‌‌ها‌ی محلی استان لرستان. خرم آباد: معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان.
 
 
زرین‏کوب، عبدالحسین (1388). شعر بیدروغ، شعر بینقاب. چاپ دهم. تهران: انتشارات علمی.
سپه‏وند، عزت‏الله (1395). بررسی تراکم و تفکیک گونه‌های زبانی زاگرس. جُنگ جُستارها (مجموعه مقالات نخستین همایش ملی زبان‌های بومی زاگرس). دانشگاه پیام‏نور. خرم‏آباد. 13-25.
شرفکندی، عبدالرحمن (1392). فرهنگ کردی-فارسی هه‌ژار. تهران: سروش.
شمس قیس رازی (1388). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تصحیح سیروس شمیسا. ‌تهران: نشر علم.
شمیسا، سیروس (1381). انواع ادبی. چاپ نهم. ویرایش سوم. تهران: اتشارات فردوس.
شمیسا، سیروس (الف1378). سبکشناسی شعر. چاپ چهارم. تهران: انتشارات فردوس.
شمیسا، سیروس (ب1378). کلیات سبک‌شناسی.‌ چاپ پنجم. تهران: انتشارات فردوس.
طاهری، اسفندیار(1396). واژه‏‌ها‌ و ساخت‌ها‌ی گویشی در دوبیتی‌ها‌ی باباطاهر. پژوهش‌ها‌ی زبان‌شناسی تطبیقی، سال هفتم، شمارۀ 41، 23- 42.
عنصری (1363). دیوان عنصری. به تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران: انتشارات کتابخانة سنایی.
فرخی سیستانی (1335). دیوان فرخی سیستانی. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: انتشارات اقبال.
کریمی،‌ یادگار (1391). مطابقه در نظام کنایی (ارگتیو) زبان‌های ایرانی: رقابت واژه‌بست و وند. مجلة پژوهش‌های زبان‌شناسی، سال چهارم، شمارۀ دوم، 1-8.
کلباسی، ایران (1376). ارگتیو در گویش‌ها و زبان‌های ایرانی. زبان‌شناسی، سال 5، شمارۀ 2، 70-87.
کوچکی، رشید (1387). از هگمتانه تا شوش: تحقیقی پیرامون تاریخ، فرهنگ، زبان، ادبیات و موسیقی در قوم کهن لک از عصر حجر تاکنون. خرم آباد: افلاک.
لکوک، پیر (1393). گویش‌های جنوب غرب ایران. در رودیگر اشمیت (ویراستار)، راهنمای زبان‌های ایرانی (صص. 563-576). ترجمۀ فارسی زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: ققنوس.
محمدی، علی و مریم ترکاشوند (1388). ویژگی‌‌ها‌ی زبان‌شناختی و سبک‌شناختی در شعر باباطاهر عریان. مجلة پژوهش علوم انسانی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا، سال دهم. شمارة 25، 19-57.
مقصود، جواد (1354). شرح و احوال و آثار دوبیتی‌ها‌ی باباطاهر عریان بانضمام شرح و ترجمة کلمات قصار وی منسوب به عین القضات همدانی. تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی.
موسوی، سید حشمت الله و محمود فضیلت (1389). جستاری در شعر باباطاهر. کتاب ماه ادبیات، سال چهارم، شمارة 47، 25-29.
واله داغستانی، علیقلی (1384). تذکرة ریاض‌الشعرا. تصحیح محسن ناجی نصرآبادی. تهران: انتشارات اساطیر.
ویندفور، گرنوت ل. و ان آربور (1393). گویش‌های ایرانی غربی. در رودیگر اشمیت (ویراستار)، راهنمای زبان‌ها‌ی ایرانی (صص 485-487). ترجمۀ فارسی زیر نظرحسن رضایی باغ بیدی. تهران: ققنوس.
 
 
Moradi, S. (2015). Laki verbal morphosytax. Theses and Dissertations Linguistics, University of Kentucky.
Seely, j. (1997). An ergative historiography. Historiographia Linguistica, 4(2), 191-206.
 
Taghipour, S., & Kahnemuypour, A. (2020). Agreement with deficient pronouns in Laki: A syntactic repair to a clitic cluster restriction. In WCCFL38, university of British Colombia.