فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی

با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

بررسی جایگاه روایی حیوانات در کلیله و دمنه با رویکرد نشانه‌معناشناسی گفتمانیِ گرمس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار زبان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

نشانه‏معناشناسی‏ گفتمانی برآیند نشانه‏شناسی ساختگرا و نظام روایی مطالعات معنایی است. این دیدگاه جریان تولید معنا را با شرایط حسّی-ادراکی پیوند می‏زند. هدف مقاله حاضر بررسی ساختار روایی جایگاه حیوانات در داستان‏های کلیله‏ودمنه از دیدگاه نشانه‏معناشناسی گفتمانی است. مسئله اصلی پژوهش آن است که در اثر مذکور، چگونه استعلای شوشی در روایات جاری می‏گردد و تجلی می‏یابد. روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و داده‏ها شامل ده باب حکایت‏های کلیه‏ودمنه است که به شیوه اِسنادی گردآوری شده و مورد بررسی قرار گرفته‏است. اندیشه‏ی اصلی در تحلیل ساختار مورد نظر، آن است که افراد به طور گسترده به تجارب خود معنا می‏دهند و آن‏ها را در قالب داستان منتقل می‏کنند. نتایج پژوهش نشان می‏دهد که در هر روایت بسته به ماجراها و اتفاقات به‏وجود آمده، نظام‏های گفتمانی متفاوتی قابل مشاهده و تبیین است. این روایت‏ها به‏لحاظ کارکرد نشانه-معنایی به عنوان یک گفتمان معنادار در خدمت القای پیام اخلاقی به مخاطب است و راوی انتزاعی با لایه‏لایه کردن متن غالباً از کنش‏ها به شوش می‏رسد. نتایج حاکی از آن است که در غالب روایات، نظام شوشی بر نظام کنشی غلبه می‏یابد و سپس، نظام‏های گفتمانی دیگر از قبیل نظام‏های تصادف، رخداد و تطبیق را فرا می‏خواند. یافته‏ها مبین این واقعیت است که نظام شوشی به شیوه‏هایی گوناگون، گاه با مقاومت در برابر وضعیت تثبیت شده از طریق کنش‏های انتقام‏جویانه، گاه با نظام محافظه‏کاری گفتمانی و اصل تطبیق و گاه با نظام گفتمانی خطرپذیری تولید معنا کرده و بدین ترتیب، راه ورود به استعلای وجودی روایات حیوانات را در حکایت‏های کلیله‏ودمنه را فراهم نموده و معنا را تحقق بخشیده‏است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
احسانی، زهرا و حمیدرضا شعیری و مرتضی بابک معین (1399)، «تحلیل نظام روایی محافظه‏کاری و خطر‏پذیری»، دو‏فصلنامه‏ی روایت‏شناسی، سال 4،

 
شماره‏ی 7، بهار و تابستان 1399، صص 32-2.
بشیرنژاد، حسن، دادبود، فاطمه و شعیری، حمیدرضا (1400)، تحلیل سیر روایت‏پردازی در داستان هزارویک شب بر مبنای رویکرد نشانه معناشناسی، پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، سال10، شماره 2، صص 42-19.
دادبود، فاطمه، حسن بشیرنژاد، حمیدرضا شعیری (1399)، « تحلیل نشانه‎معناشناسی فرآیند داستان سراییِ هزارویک شب از نظام تقابل تا تطابق»؛ پژوهش‏های ادبی سال هفدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۶۸، صص 89-110.
شادمهر، مینا و کاظمی، فروغ (1400)، «نشانه‏اسطوره‏شناسی و جایگاه روایت‏های اسطوره‏ای در تبلیغات، بازاریابی و برندسازی»، دوفصلنامه روایت‏شناسی، سال5، شماره‏ی 9، صص 257-223.
‏شعیری، حمیدرضا (1388)، «از نشانه‏شناسی ساختارگرا تا نشانه‏معناشناسی گفتمانی»، نقد ادبی، شماره‏ی 8، صص 51-33.
شعیری، حمیدرضا (1391)، مبانی معنا‏شناسی نوین، تهران: سمت.
ـــــــــــــــــــ (1395)، تجزیه و تحلیل نشانه-معنا‏شناختی گفتمان، تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا و وفایی، ترانه (1388)، راهی به نشانه‏معنا‏شناسی سیال با بررسی موردی ققنوس نیما، تهران: علمی و فرهنگی.
شعیری، حمیدرضا (1394)، «مقاومت، ممارست و مماشات گفتمانی»، مجله‏ی جامعه‏شناسی ایران، دوره‏ی شانزدهم، شماره‏ی 1، بهار 94، صص 21-1.
شفیعی، سمیرا و حمیدرضا شعیری (1399)، «تحلیل و بررسی رابطه ساختار روایی و فرایند تولید ارزش در گفتمان (مطالعه موردی: رساله الطیرهای فارسی و عربی)»، ؛ نقد و نظریه ادبی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)، صص 203 - 230 .    
‏ضیمران، محمّد (1383)، درآمدی بر نشانه‏شناسی هنر، تهران: قصه.
عباسی، علی و یارمند، هانیه (1390)، «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی : بررسی نشانه‏معناشناختی - ماهی سیاه کوچولو»، فصلنامة پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی، د 2، ش 3 ( پیاپی 7) پاییز 1390، صص، 147 – 1.
علوی‏پور، ملیحه و شعیری، حمیدرضا (1399)، «تخریب لنگرهای کنشی معنا: تحلیل تلاطم شوشی در گفتمان ادبی»، ادبیات پارسی معاصر، سال یازدهم، شماره‏ی 99، صص 205-181.
لجت، جان (1377)، پنجاه متفکر معاصر از ساختارگرایی تا پسامدرنیته، محسن حکیمی، تهران: خجسته.                   
مشرف، مریم (1384)، نشانه‏شناسی تفسیر عرفانی، تهران: نشر ثالث.
منشی، نصر‏الله (1383)، کلیله‏ودمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیر‏کبیر.
نامور مطلق، بهمن (1382) «هم‏اندیشی نشانه‏شناسی هنر» سایت خبرگزاری مهر، روزنامه آنلاین، هفتم اسفند.
هاتفی، محمد (1400). «نشانه‏معناشناختی شایعه در نظام‏های گفتمانی»، مجله زبان پژوهی، شماره‏ی 40، صص 166-143.
 
Derrida, J. (1976). Of grammatology. (Trans. Chakravorty & G. Baltimore, S. MD). John Hopkins University Press.
Halliday, M., & Hassan, R. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
Landowski, E. (2005). Les interactions risquees. Nouveaux Acts Semmiotiques. 101,102, 103. Limoges Pulim.
‏Lakoff , G. (1993). The contemporary theory of metaphor. In A. Ontoy (Ed.). Metaphore and Thought (2nd ed.) (pp. 257-202). Londin: Combridge University Press.
Lintvelt, J. (2011). Essai de typologie narrative: le “point de vue”: Theorie et analy (Tr. N. Hejazi & A. Abbasi). Tehran: Scientific & Cultural Publishing. [In Persian].
Kazemi, F., & Ghasemi Ateni, N. (2016). A semio-semantic study of Reuters’ (news agency) Photographs, International Journal of Advanced Research, 4(6), 73-77.
Piggott, J. (1983). Mythology. New York: Peter Bedrik Books.
فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی
دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 19
تیر 1401
صفحه 53-65
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار