با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبانشناسی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.30473/il.2023.63398.1527

چکیده

 تکّدی­گری آسیبی اجتماعی است که عوامل مختلفی مانند بیکاری، فقر مادی، پیری و ازکارافتادگی، تنبلی، اعتیاد، معلولیت و بیماری، مسائل خانوادگی در پیدایش آن دخالت دارند. در این تحقیق، تلاش شده است تا نحوه­ی بازنمایی و کاربرد فنون اقناع در درخواست­های متکدیان از منظر تحلیل گفتمان انتقادی تحلیل گردد. بخشی از داده­های تحقیق  مستخرج از سلیمی (1398) است که گفتمان 20 متکدی در شهر بیرجند را جمع­آوری نموده و بدون تحلیل زبانی درخوری ارائه داده است. بخش دیگر نیز برگرفته از گفتار 15 متکدی دیگر در شهر قاین است که توسط نگارنده مشاهده و ضبط گردیده است. لازم به­ذکر است که شهرهای بیرجند و قاین مجاور بوده و مشابهت­های فرهنگی زیادی دارند. درخواست­های موجود در داده­ها و شگردهای اقناع در گفتمان متکدیان در ارتباط بینامتنی با دو گفتمان مرتبط دیگر یعنی گفتمان صدقه و گفتمان کار در جامعه­ی تحقیق بررسی شد. نتایج نشان داد که متکدیان با آگاهی از اعتقادات مذهبی افراد مخصوصاً اهمیت صدقه در دفع بلایا و مریضی­ها و نیز از طرفی با آگاهی از اهمیت کار و ارزش آن نزد مردم، از انواع و اقسام شگردهای اقناع مخاطب برای تحریک احساسات و ترحم­­انگیزی استفاده می­کنند. این شیوه­ها که صادقانه یا مکارانه به­کار می­روند، یا زبانی هستند مثل کاربرد دعا، شعر، قسم، نفرین و داستان­سرایی که به­صورت موزون­خوانی با لحن غمگین و مؤثر بیان می­شوند و یا غیر­زبانی هستند مانند صحنه­سازی، ظاهرسازی، موقعیت­مداری (زمانی و مکانی) و کاربرد مؤثر زبان بدن برای ایجاد ترحم در مخاطب. در پایان نیز انگاره­ی پیشنهادی تحقیق حاضر مرتبط با شیوه­های اقناع در گفتمان متکدیان ارائه می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

احمدی، محمد. (1393). شیوه‏های اقناع مخاطب در متون فارسی براساس کلیله و دمنه، منطق الطیر، گلستان و بوستان. پایان‏نامه‏ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.
ادهمی، جمال. ترکمان، مهدی. دارابی، خدایار. (1389). عوامل مؤثر بر تمایل متکّدیان شهر تهران به ترک تکّدی‏گری. پژوهش نامه علوم اجتماعی، 4 (1): 123-144.  
اسلامی، شعیب. امیر کاوه، سعید. (1395). روش‏های اقناع مخاطب در نهج البلاغه.  فصلنامه پژوهش های اجتماعی اسلامی، 22 (3): 175-214.
برزگر، زهرا. پورنجف، حیران. جوادی فر، شراره. مصلح‏پور، فرح (1394). تجارب متکدیان از تکدی‏گری و راه‏های کاهش و درمان آن در جامعه. کنفرانس بین المللی اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی، https://civilica.com/doc/388115
بینگر، اتولر. (1376). ارتباطات اقناعی. ترجمه‏ی علی رستمی. تهران: مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‏های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
دهخدا، علی اکبر. (1364). لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خالدی، حامد. (1392). اقناع و متقاعدسازی چه تفاوتی با هم دارند و در چه مواردی بکار می‌روند؟ http://hamed157.blogfa.com/post/10   
سراج زاده، سیدحسین. آقایاری هیر، توکل. خضری، نشمین. (1396). تبریز، شهر بدون گدا: مطالعه جامعه‏شناختی مواجهه شهروندان با پدیده تکدی‏گری، مسائل اجتماعی ایران (دانشگاه خوارزمی)، 8 (1): 27-47. 
سلیمی، زهرا. (1398). بررسی گفتمان متکدیان در زبان فارسی. پایان‏نامه‏ی کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه پیام نور.
شکوری، علی. معتمدی، حمید. (1391). مطالعه علل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر پدیده تکّدی‏گری؛ مطالعه موردی در شهر  مشهد، مجله مطالعات توسعه اجتماعی– فرهنگی، 1 (3): 39-70.
صدری، سید محمد. امیرپور، حیدر. علی پور، حسن. (1398). تکدی در آموزه‏های عرفانی و فقه. عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، 15 (60): 174-191.  
صمصام، حمید. معینی زاده، مهدیه. (1395). شگرد و روش اقناع آن در مثنوی، کنگره بین المللی زبان و ادبیات، مشهد.https://civilica.com/doc/581945  
عزیزی، سیروس. مؤمنی، نگار. (1389). زبان‌شناسی حقوقی؛ رویکردی برای شناسایی و تحلیل زبان مخفی. فصلنامه علمی ترویجی کارآگاه، 12: 138-152.
ضیایی، ثریا. نوری، سولماز. رادفر، حمیدرضا. (1399). نظریة اقناع رسانه‏ای و بازنمایی آن در عملکرد اطلاعاتی کتابخانه‏ها. رسانه و فرهنگ. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،10(1): 79-100.  
فتحی، شاهین. (1380). بررسی ویژگی‌های متکّدیان شهر تهران. وزارت کشور، استانداری تهران، معاونت سیاسی- امنیتی.
فیجانی، معصومه. فلاحی، محمدهادی (1394). اقناع مخاطب: رمز موفقیت یک سخنرانی (بررسی شیوه‏های اقناع در سخنرانی برخی از سخنرانان مشهور). مجموعه مقالات سومین همایش ملی زبان‏شناسی و آموزش زبان فارسی؛ چشم‏انداز پژوهش‏های زبانی در قرن 21، 1 (8): 265-283.
کامکار، مهدیس. (1382). سیاست اجتماعی چیست؟. فصلنامه‏‏ رفاه اجتماعی، 2 (10): 11-30.
مجد، امید. غلامی شعبانی، شفق. (1398). روش های اقناع مخاطب در گلستان سـعدی. زبـان و ادبیـات فارسی (دانشگاه  خوارزمی)، 27 (31): 179-193.  
میرآزادی، شیوا. (1392). بررسی شیوه های اقناع مخاطب و روش‏های استدلال‏آوری در آثار سعدی. پایان‏نامه‏ی کارشناسی ارشد، دانشگاه لرستان.
نصرتی نژاد، فرهاد. اخوان بهبهانی، علی. دیهول، منصور. (1391). تکّدی‏گری در ایران: رویه‌ها، روندها و علت‌ها. مجله مطالعات ناتوانی، 2(2): 45-54.
Adriaenssens, S., & Hendrickx, J. (2011). Stree- level informal economic activities: estimating  the yield of begging in Brussel. Urban Studies, 48(1), 23-40.
Bloor, M., & Bloor, T. (2007), The practice of critical discourse analysis: An Introduction. London: Hodder Arnold.
Darma, D., Malawat, M., & Ridwane, M. (2021). Delineating subjective experiences in the Mardika Market: Self- management of beggars’ identities in Moluccas, Indonesia. Technium Social Sciences Journal, 26, 607-615.
Fairclough, N. (1992). Intertextuality in critical discourse analysis. Linguistic and Education, 4, 269-293.
Fairclough, N. (2000). Language and neo- liberalism. Discourse and Society, 11 (2): 147-148.
Fairclough, N. (2003). Analyzing discourse, textual analysis for social research.  Rutledge: Taylor Francis group.
Firth, J. R. (1934) Personality and Language in Society. in Papers in Linguistics. Fourth Printing. 1964. Oxford: Oxford University Press.
Halliday, M. A. K., & Mathiessen, C. M. I.  (2004). An introduction to functional grammar (2nd Ed.). London: Edward Arnold.
Hayati, A. M., & Maniati, M. (2010). Beggars are somethimes the choosers!. Discourse and Society, 21(1), 41-57.
Khan, J. H. (2013). Problem of beggars: A case study. International Journal of Management and Social Sciences Research, 2, 120-174.
McGregor, S. I.T. (2004). A critical discourse analysis- A primer. http://www.kon.org/archives/forum/15 1/mcgregorcda.html
Martin, J.  R., & Wodak, R. (2003). Re/reading the past: Critical and functional perspectives on time and value.  Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Matiza, V. (2021). A discursive analysis of begging discourse by the visually Impaired   in Zimbabwe. Available at: https://www.researchgate.net/publication/348972299.
Olaosun Ibrahim E. (2009). Panhandlers as rhetors: Discourse practices of peripatetic beggars in southwestern Nigeria. California Linguistic Notes, XXXIV(2), 1-18.
Thomas, I., Wareing, S., Singh, I. J., Peccei, S., Thornborrow, J., & Jones, J. (2004).  Language, society and power (2nd Ed.).  London: Routledge publication.
Van Dijk, T. (2008b). Critical discourse analysis and nominalization: Problem or Pseudo- problem?  Discourse & Society, 19(6), 821-328.
Van Dijk, T. (2008c). Discourse and power. New York: Palgrave Macmillan.
Willmsen, R. (2020). A critical discourse analysis of discursive representations of begging and homelessness on the London overground. European Journal of Homelessness, 14(2), 297-281.
Wodak, R., & Van. Leeuwen, T. (1999). Legitimizing immigration control: A discourse-historical analysis. Discourse Studies, 1(1):83-118.