با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار نشانه معناشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

10.30473/il.2023.65663.1563

چکیده

پژوهش‌های موجود به مولفه‌های ساختارگرا، زیباشناختی و رمانتیک­گرای شعر بت‌تراش، اثر نادرپور، اشاره کرده‌اند. جایگاه مهم این شعر در رمانتیک­گرایی ایرانی، نیازمند بررسی این شعر از منظر تحلیل گفتمانی است. مسئله اصلی تحقیق حاضر این است که رمانتیک­گرایی چگونه در متن شعر تجلی یافته است. با رویکرد توصیفی-تحلیلی نشانه‌معناشناختی، فرضیه پژوهش این است که رمانتیک­گرایی از رهگذر تجربه زیسته گفته‌پرداز و بر مبنای یک تقابل بنیادین پیشاگفتمانی در متن، جلوه گفتمانی و زبانی یافته است. نتایج تحقیق نشان داد تحولات نشانه­معناشناختی در این متن، از ایده پیشینی گفته‌‌‌پرداز در خصوص تقابل امر ایده‌آل و واقعی (تقابل زیبای آرمانی و زیبایی واقعی) نشأت گرفته است. گفته‌‌‌پرداز طرحی نظری در خصوص نابسندگی زیبایی آرمانی در دنیای واقعی در نظر دارد. گفته‌‌‌پرداز از این که برآورده شدن خواهش او با میانجی‌گری جادوگرانه امر اسطوره‌‌ای در دنیای واقعیت ممکن نیست تحت فشار عاطفی منفی، ابژه زیبا و مخلوق آرمانی­اش را نابود‌‌ می‌کند. او‌‌ می‌خواهد بگوید سوژه زیباگرا به آن میزانی از زیبایی‌های متکثر بیشتری برخوردار خواهد شد که زیبایی‌های متکثر و خرد بیشتری را تجربه کند (اباحه زیباشناختی) اما سرخوشی اسطوره‌‌ای برای همیشه از دسترس خارج شده و  هیچگاه شکاف میان امر آرمانی و واقعی از میان برداشته نخواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

باقی‌نژاد، عباس. (1388). خیره در تصویر خود. ارومیه: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه.
برزویی، رضا. و گراوندی، طهمورث. (1400). «سبک‌‌شناسی لایه‌‌ای سروده‌های نادر نادرپور». فصلنامه زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد سنندج، سال 13، شماره 48، پاییز، صص 101-126.
چندلر، دانیل. (1397). مبانی نشانهشناسی. ترجمه مهدی پارسا. تهران: سوره مهر.
داوودی مقدم، فریده. (1392). تحلیل نشانه- معناشناختی شعر «آرش کمانگیر» و «عقاب» تحول کارکرد تقابلی زبان به فرایند تنشی. جستارهای زبانی. دوره 4، شماره 1، 105-124.
رابرت، سه یر. و میشل، لووی. (1383). رمانتیسم و تفکر اجتماعی. ارغنون. دوره 1، شماره 2، صص 119-174.
روحبخش مبصری، علی. و رضازاده، سهراب. (1397). نقشمندیِ تصویر در غنایِ شعر معاصر با بررسی شعر مهدی اخوان ثالث و نادر نادرپور. فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دوره 14، شماره 15، صص 109-128.
روزبه، محمدرضا. (1381). ادبیات معاصر ایران (شعر)؛ درس‌نامه‌ای دانشگاهی. تهران: روزگار.
زرقانی، سید مهدی. (1383). چشم‌انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
سجودی، فرزان. (1393). نشانه‏شناسی کاربردی. تهران: علم.
سلحشور، یزدان. (1380). در آیینه نقد و بررسی شعر نادرپور. تهران: مروارید.
شریف پور، عنایت الله. و مدبری، فریبا. (1389). شعر و شاعری از دیدگاه نادر نادرپور و ابوالقاسم شابی. نشریه ادبیات تطبیقی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دوره جدید، سال دوم، شماره 3، صص 180-203.
شریفی، فیض. (1391). شعر زمان ما.  تهران: نگاه.
شریفیان، مهدی. (1384). بررسی فرایند نوستالژی در اشعار نادرپور. فصلنامه دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، سال 2، شماره 6، صص 43-60.
ــــــــــــــ. (1389). روانشناسی درد در شعر نادر نادرپور. نثرپژوهی ادب فارسی (ادب و زبان). شماره 27 (پیاپی 24). صص 207-226.
شعیری، حمیدرضا. (1388). از نشانه‏شناسی ساختگرا تا نشانه-معناشناسی گفتمانی. نقد ادبی. س 2، ش 8، صص 33- 51.
ــــــــــــ. (1391). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا. اسماعیلی، عصمت. کنعانی، ابراهیم. (1392). تحلیل نشانه‏معناشناختی شعر «باران». ادب پژوهی. شماره 25، پاییز، 59-89.
شعیری، حمیدرضا و وفایی، ترانه. (1388). راهی به نشانه معناشناسی سیال: با بررسی موردی ققنوس نیما. تهران: علمی فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1387). تاریخ ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت). تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390)  با چراغ و آینه. تهران: سخن.
عیدگاه طرقبه‌ای، وحید. (1388). کهن دیارا. چاپ دوم، تهران: سخن.
فرضی، حمیدرضا. و نوین، رویا. (1395). تحلیل تصویرپردازی در شعر نادر نادرپور. یازدهمین گردهمایی بینالمللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. دانشگاه گیلان، 27 تا 29 شهریور، صص 530-562.
لنگرودی، شمس. (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو. ج 1، تهران: مرکز.
محمدی، علی. کولیوند، فاطمه. (1390). بررسی تحول دید و سبک شعری سایه از رمانتیسم فردی به رمانتیسم اجتماعی. سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). دوره4، شماره1 (پی در پی 11)، صص 203-222.
معین، مرتضی‏بابک. (1383). سیر زایش معنا. در: سجودی، فرزان (مولف). مقالات اولین هم‌‌‌اندیشی نشانهشناسی هنر. تهران: فرهنگستان هنر.
منصور، ثروت. (1382). مکتب رمانتیسم. پیک نور- علوم انسانی. دوره 1، شماره 2، صص 40-58.
میر، محمد. و گلشنی، نرجس. (1395). کارکرد مفهومی و هنری رنگ در شعر نادر نادرپور. یازدهمین گردهمایی بینالمللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. دانشگاه گیلان، 27 تا 29 شهریور، صص 1179- 1205.
نادرپور، نادر. (1356). از آسمان تا ریسمان. تهران: مروارید.
نادرپور، نادر. (1356). شام بازپسین. تهران: مروارید.
نجفی چناری، امیر. (1395). نشانه‌ها و دلایل بروز‌اندیشه‌های کفرآمیز در شعر نادرپور و رحمانی. یازدهمین گردهمایی بینالمللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، 27 الی 19 شهریور، صص1496- 1526.
نظری چروده، احمدرضا. و نظری چروده، معصومه. (1398). بررسی اشعار نادر نادرپور از منظر فرمالیسم روسی. دوفصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، سال دوم،  شماره سوم، صص 143- 180.
نورسیده، علی اکبر. و پوربایرام الوارس، رقیه. (1396). تحلیل نشانه‏معناشناختی هژمونیک گفتمان عاطفی در ادبیات پایداری (پژوهش موردی شعر در امواج سند و ابدالصبّار). نخستین همایش ادبیات مقاومت خراسان شمالی. آخرین بازدید در 20/9/1401 در: https://civilica.com/doc/747048/
Allen, G. (2000). Intertextuality. New York: Routledge.
Fontanille, J. (2004). Practiques sémiotiques, Paris : PUF.
Fontanille, J., & Claude, Z. (1998). Tension et Signification, Belgium: Pierre Mardaga.
Greimas, A. J., & Courtés, J. (1993). Sémiotique dictionnaire raisonné de la théorie du langage. Paris : Hachette.
Jetha, K., Berente, N., & King, J. L. (2017). Digital and analog logics: An analysis of the discourse on property rights and information goods. The Information Society, 33(3)119-132.
Kress, G., & Van Leeuven, T. (2006). Reading images: The grammar of visual design. London and New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Landowski, E. (2005). Les interactions risquées. Nouveaux Acts Semmiotiques. Limoges: Pulim.