با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبانشناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.30473/il.2023.64672.1548

چکیده

اصطلاحات خویشاوندی‌ از ویژگی‌های جهانی زبان‌ها هستند و علاوه‌‌بر اینکه شاخص مناسبی درمطالعات جامعه‌شناختی‌اند، به لحاظ معنایی و ساختار واژگانی موردتوجه زبانشناسان هستند. شناخت ویژگی‌های زیست‌محیطی و رده‌شناختی روابط خویشاوندی زبان‌ها می‌تواند ما را با ساختار اجتماعی آن‌ها از گذشته تاکنون آشنا سازد. در این پژوهش، اصطلاحات خویشاوندی دوگونه فارسی‌تهرانی و ‌انگلیسی‌سالت‌لیک سیتی براساس زبان‌شناسی زیست‌محیطی و رده‌شناسی موردبررسی قرارگرفت. زبان‌شناسی زیست‌‌محیطی رویکردی‌ کاربردی است که به رابطه میان زبان و محیط‌زیست می‌پردازد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها به دو شیوه کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده است. داده‌های کتابخانه‌ای از سایت آکادمیا و واژه‌نامه اصطلاحات عامیانه تهران و داده‌های میدانی از طریق مصاحبه با آزمودنی‌ها (برای هر گونه زبانی9 نفر) جمع‌آوری شد. یافته‌ها نشان‌می‌دهد که اصطلاحات خویشاوندی در این دو گونه‌زبانی، از منظر صرف زیست‌محیطی تحت ‌تأثیر محیط‌زیست‌ وعوامل پیرامونی‌از جمله عوامل جغرافیایی، فرهنگی‌ و عوامل جامعه‌شناختی محیط (اعم از جنسیت و سوی‌خویشاوندی) است. نتایج نشان‌می‌دهد که بود و نبود و یا تنوّع در اصطلاحات خویشاوندی به عوامل فوق وابسته‌است و وقتی اهل زبانِ زیست‌بوم‌های مختلف، این اصطلاحات را از منظرهای جنستی، قومیتی و غیره متمایز می‌کنند،‌ تنوّع ایجاد می‌شود. یافته‌ها از نظر رده‌شناسی حاکی ‌از آن است که  این اصطلاحات در کل پیکره، عمدتاً دارای استراتژی‌ صرفی چینشی اعم از وندافزایی و ترکیب‌اند به شکلی که در هر دو گونه زبانی، ساختار صرفیِ ترکیب بیشتر از ساده و ساده نیز بیشتر از وندافزایی است. ازنظر ساخت ‌اضافی، هم‌نهی قابل‌مشاهده است، اما امتزاج دیده نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آبرامز، مایرهوارد. (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. ترجمه سعید سبزیا، تهران: نشررهنما.
احمدی‌پور، طاهره (1390). درآمدی بر زبان‌شناسی زیست‌محیطی. فصل‌نامه انسان و محیط‌زیست، سال نهم شماره 2 (پیاپی 17)، صص 11.
استاجی، اعظم. (1394). بررسی اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان. دانشگاه فردوسی مشهد، شمارة پیاپی 3، صص 19-1.
استیب، آرن. (1395). زبان شناسی زیست محیطی، ترجمه گروه مترجمان زیر نظر فردوس آقاگلزاده، تهران: نشر نویسه پارسی.
باطنی، محمدرضا. (1370). مسائل زبان‌شناسی نوین، تهران: آگاه.
باطنی، محمدرضا. (1378). زبان و تفکر. تهران: آبان گاه.
بیتس، دانیل. و پلاگ، فرد. (1375).انسان‌شناسی فرهنگ. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
ترادگیل، پیتر. (1376). زبان‌شناسی اجتماعی. ترجمه محمد طباطبایی. تهران: آگه
حسنوند عموزاده، ابوذر. (1393). نسبیت زبانی در واژگان خویشاوندی گویش لکی دره شهر (یک بررسی تطبیقی با زبان‌ فارسی). فرهنگ ایلام. دوره 15، شماره 44 و 45.
رضایی، والی. و بهرامی، فاطمه. (1394). مبانی رده‌شناسی زبان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. مرکز چاپ و انتشارات.
رضایی، والی. و خیرخواه، محمد. (1394) رده شناسی ترتیب واژه در گویش لری بویر احمدی. فصلنامه ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، دوره 5، شماره 4، صص 58-41.
زاهدی، کیوان. و شمس، محمدعلی. (1388). خویشاوندی و جنسیت در خانواده و بازتاب آن‌ها در زبان، خانواده پژوهی، سال 19، صص309-282.
ستوده، منوچهر. (1342). فرهنگ سمنانی، سرخ های، لاسگردی، سنگسری، شهمیرزاد. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طالبی دستنایی، مهناز. و قطره، فریبا. (1395). بررسی صفت‌ها در گویش لری بختیاری در چارچوب صرف زیست‌محیطی، سومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی(گذشته و حال). دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تهران.
طالبی دستنایی، مهناز. و قطره، فریبا. (1398). کاربرد نام جانوران در صورت‌های خطاب در گویش بوشهری و شهرکردی: تحلیلی در زبان‌شناسی زیست‌محیطی. دو ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال 7، شماره 29، صص 184-157.
قطره، فریبا. پشتوان، حمیده و طالبی دستنایی، مهناز. (1394). رویکرد زیست‌محیطی در پژوهش‌های زبان. زبان‌شناخت، دوره 6، شماره 11، پیاپی 11، صص 243-231.
قطره، فریبا. و طالبی دستنایی، مهناز. (1390). صرف‌شناختی و گسترة آن. مجموعه مقالات سومین هم‌اندیشی صرف. انجمن زبان‌شناسی ایران.
سایت‌های اینترنتی: https://www.academia.edu
Al-Sahlani, Q. A., & Al-Husseini, H.A. (2010). Kinship terms in English and Arabic: A contrastive study, Journal of University of Babylon for Humanities, 18(3), 709-726.
Bang, J. C., & Trampe, W. (2014). Aspects of an ecological theory of language. Language Sciences, 41, 83–92.
Bang, J. C., & Door, J. (2007). Language, ecology and society: A dialectical approach. London: Continuum International Publishing Group Ltd.
Burling, R. (1970).  Mans many voices: Language in its cultural setting. New York: Hol.
Croft, W. (2003). Typology and universals (2nd Ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Couto, H. H. (2014). Ecological approaches in linguistics: A historical overview. Language Sciences, 41 122-128.
Derni, A. (2008). The Ecolinguistic paradigm: An integrationist trend in language study. The International Journal of Language and Culture. 24, 21-30.
Döring, M., & Zunino, F. (2014). Nature Cultures in old and new worlds: Steps towards an ecolinguistic perspective on framing a ‘new’ continent. Language Sciences, 41, (Part A). 34 -40.
Fischer, M. (2010). Representing anthropological knowledge: Calculating kinship. In: http://www. era.anthropology.ac.uk/EraResources /Era/Kinship /index. html & handle =sosig1136990860-16750
Haugen, E. (1996). Dialect, language, nation. American anthropologist, 68 (4), 50-55.
Humboldt, W. Von. (2010). ‘Theory of Bildung’ (trans. by Gillian Horton-Krüger), in I. Westbury, S. Hopmann, & K.  Riquart (Eds.). Teaching as a reflective practice: The German Didaktik Tradition (pp. 57-62). New York & London: Routledge.
Jonsson, N. (2001). Kin terms in grammar: Language typology and universals. New York: Walter de Gruyter.
Lupyan, G., & Dale, R. (2010). Language structure is partly determined by social structure. PLOS One, 5(1), 110-115.
Mliless, M., & Larouz, M. (2018). An ecolinguistic analysis of environment texts in Moroccan English language teaching textbooks. International Journal of Environmental Studies, 5, 103-116.
Morgan, L.H. (1871). Systems of consanguinity and affinity of the human family. Washington: Smithsonian Institution.
Muhlhausler, P. (2003). Language of environment, environment of language: A course in ecolinguistics. London: Battle Bridge.
Nettle, D. (1998). Explaining global patterns of language diversity. United Kingdom: Merton College.
O'Neil, D. (2008). Kinship: An Introduction to descent systems and family organization. Sans Marcos: Palomar College. In: http://anthro.palomar. edu/kinship/default.htm.
Read, D. (2001). What is kinship? In the cultural analysis of kinship. R. Feinberg, & M. Ottenheimer (eds.), The legacy of David Schneider and its implications for anthropological relativism (pp. 1-63). Urbana: University of Illinois Press.
Sapir, E. (1912). Language and environment. American Anthropologist, 13(2), 250-282.
Sapir, E. (1884). Language. London: Harcourt Brace and World.
Steffensen, S. V. (2007). Language, ecology and society: An introduction to dialectical linguistics. In J. C. Bang, J. Døør, S. V. Steffensen, & G. Nash (eds.). Language ecology and society: A dialectical approach (pp. 3-31) Bloomsbury Academic.
Steffensen, S.V., & Fill, A. (2013). Ecolinguistics: The state of the art and future horizons. Language Sciences. 41, 6–25.
Talebi-Dastenaei, M. (2019). A critical review of ecolinguistic studies in Iran. Language & Ecology, 1-10.
Wardhagh, R. (1990). An introduction to linguistics (7th ed.), Cambridge: Basil, Blackwell Ltd.
Whorf, B. L. (1956, 1979). Language, Thought and reality: Selected writings of Benjamin LeeWhorf. Im J. B. Carroll (ed.). Language, thought and reality (pp. 50-60). Cambridge and New York: MlT-Wiley.
Yuen, K., Thai, V., & Wong, Y. (2017). Corporate social responsibility and classical competitive strategies of maritime transport firms: From a transition economy in Sub-Saharan. African Journal of Business Research. 61 (4), 346–354.