نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران
10.30473/il.2023.58680.1457
چکیده
ضرب المثل های فارسی افکار خردمندانۀ نسل های پیشین ایرانیان است که معمولاً در قالب زبانی کوتاه، آهنگین و ادبی به ویژه شعری هستند. اغلب این ضرب المثل ها معانی و ساختاری ساده دارند که به آسانی می توان آن ها را به خاطر سپرد و در ارتباط های شفاهی و نوشتاری به کار برد. مقاله های بسیاری ضرب المثل های فارسی را از منظرهای متفاوتی بررسی نموده اند؛ اما به اهمیت این ضرب المثل ها در افزایش سواد فرهنگی-اجتماعی و توانش زبان شناسی اجتماعی و کاربردشناختی به عنوان بخشی از توانش ارتباطی فارسی آموزان توجهی نشده است. در این مقاله با روش اسنادی، به نقش ضرب المثل ها در بازنمایی و یادگیری بعضی از مؤلفه های فرهنگی-اجتماعی زبان فارسی (ادب، تعارفات، جمع گرایی، و ...) پرداخته می شود. سپس طبقه بندی ای از ضرب المثل ها از آسان به سخت پیشنهاد و الگوی اصلاح شدۀ ریچموند (1987) برای مقایسۀ شباهت ها و تفاوت های ضرب المثل های فارسی با ضرب المثل های زبان مادری فارسی آموزان ارائه می گردد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
اکبری، فاطمه. (1382). بررسی جامعه‌شناختی ضرب‌المثل‌ها و انتخاب آنها برای آموزش فارسی به غیرفارسیزبانان. نامۀ پارسی، سال هشتم، شمارۀ سوم، 25-50.
پارسا، احمد. (1384). جلوههای طنز در ضرب‌المثل‌های فارسی. مجلۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شمارۀ 73، 74-77.
چراغی، مونا. و ابراهیمی، مریم. (1397). تحلیل روان‌شناختی رابطۀ والد-فرزندی در ضرب‌المثل‌های ایرانی: یک پژوهش کیفی. فصل‌نامۀ خانواده‌پژوهی، سال چهاردهم، شمارۀ 55، 383-410.
ذوالفقاری، حسن. (1386، الف). بازتاب مسائل اجتماعی در ضرب‌المثل‌های فارسی. نجوای فرهنگ، شمارۀ 3، 15-24.
ذوالفقاری، حسن. (1386، ب). هویت ایرانی و دینی در ضرب‌المثل‌های فارسی. فصل‌نامۀ مطالعات ملی، سال هشتم، شمارۀ 2، 27-52.
ذوالفقاری، حسن. (1388، الف). بررسی ضرب‌المثل‌های فارسی در دو سطح واژگانی و نحوی. مجلۀ فنون ادبی، سال اول، شمارۀ 1، 57-80.
ذوالفقاری، حسن. (1388، ب). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. تهران: معین.
ذوالفقاری، حسن. (1389). زیباییشناسی ضرب‌المثل‌های فارسی.مجلۀشعرپژوهی/بوستانادب(علوم اجتماعی و انسانی سابق)، دورۀ دوم، شمارۀ 2، 51-82.
ذوالفقاری، حسن. (1391). خانواده و روابط خانوادگی در ضرب‌المثل‌های فارسی. فصل‌نامۀ فرهنگ مردم ایران، شمارۀ 31، 137-154.
ذوالفقاری، حسن. و باقری، بهادر. (1396). تحلیل جامعه‌شناختی ضرب‌المثل‌ها در افسانههای پهلوانی فارسی. فصل‌نامۀ زبان‌شناسی اجتماعی، سال اول، شمارۀ 2، 17-27.
زاهدی، کیوان. و شمس، محمدعلی. (1388). خویشاوندی و جنسیت در خانواده و بازتاب آنها در زبان. فصل‌نامۀ خانواده‌پژوهی، سال پنجم، شمارۀ 19، 281-309.
زرکوب، منصوره. و امینی، فرهاد. (1393). تحلیل مقابلهای امثال در فارسی و عربی از نظر معنا، واژگان و سبک (بررسی موردی بیست و یک مَثَل). دوفصلنامۀ پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی. سال چهارم، شمارۀ 10، 119-139.
زندی، بهمن.، بحرینی، مسعود.، سبزواری، مهدی. و مهدی بیرقدار، راضیه. (1397). بررسی اجتماعی -شناختی تابو و حسن تعبیر در ساختارهای عبارات، اصطلاحات و ضرب‌المثل های فارسی و انگلیسی. دوماهنامۀ جستارهای زبانی، دورۀ نهم، شمارۀ 6، 317-334.
زندی، بهمن. و عباسی، بیستون. (1395). بازتاب روابط خویشاوندی در ضرب‌المثل‌های فارسی. فرهنگ و ادبیات عامه، سال چهارم، شمارۀ 9، 23-60.
شکورزاده بلوری، ابراهیم. (1380). دوازده هزار مثل فارسی و سی هزار معادل آنها. مشهد: به نشر.
صادقی فسایی، سهیلا. و عرفانمنش، ایمان. (1394). مبانی روششناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی، مورد مطالعه: تأثیرات مدرن شدن بر خانوادۀ ایرانی. مجلۀ راهبرد فرهنگ، شمارۀ 29، 61-91.
صادقیمنش، علی.، علویمقدم، مهیار. و استاجی، ابراهیم. (1396). بررسی همسنج جایگاه زن در ضرب‌المثل‌های امثال و حکم و فرهنگ ضرب‌المثل‌های آکسفُرد بر بنیاد دیدگاههای روان‌شناختی آلفرد آدلر و اریک برن. فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم، شمارۀ 17، 47-69.
صادقیمنش، علی.، علویمقدم، مهیار. و استاجی، ابراهیم. (1398). بررسی تطبیقی «جایگاه زن» در ضرب المثل های فارسی و عربی بر بنیاد دیدگاه های آدلر و برن (مطالعۀ موردی: امثال و حکم دهخدا و مَجمَع الأمثال میدانی). نشریۀ ادبیات تطبیقی، سال یازدهم، شمارۀ 20، 123-144.
صداقت، الهام. (1392). ادب در گفتار فارسیآموزان خارجی: مطالعۀ موردی در بیان تقاضا. پایاننامۀ کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی. دانشگاه پیام نور تهران.
غلامی، فاطمه. و احمدی، فاطمه. (1398). سخن و شایست و نشایستهای آن در آیینۀ ضرب‌المثل‌ها. پژوهش‌نامۀ ادبیات تعلیمی، سال دهم، شمارۀ 41، 87 -130.
فاطمی، جمیله. (1390). بررسی و تحلیل منطقی لغزشهای فکری خرد عامه در ضرب‌المثل‌های فارسی. کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال دوم، شمارۀ 1، 87-99.
فرصتی جویباری، رضا. و نبئی، مینا. (1392). بررسی جایگاه زنان در امثال و حکم فارسی با رویکرد جامعه‌شناسی. فصل‌نامۀ تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورۀ پنجم، شمارۀ 16، 176-145.
متقیزاده، عیسی. و نیکوبخت، الهام. (1393). مقایسۀ ضرب‌المثل‌های فارسی و عربی با موضوع سخن از لحاظ واژگانی، نحوی، بلاغی و معناشناسی. ادبیات تطبیقی، سال ششم، شمارۀ 10، 295-321.
محمدحسینزاده، عبدالرضا. و بصیری، محمد. (1388). بررسی جنسیت در ضرب‌المثل‌ها با توجّه به آیات و احادیث. فصل‌نامۀ مطالعات اجتماعی-روان‌شناختی زنان (مطالعات زنان)، دورۀ هفتم، شمارۀ 4، 7-31.
مقیمی، نرجس. (1384). تحلیل و بررسی ضرب‌المثل‌های ایرانی از دیدگاه جامعه‌شناسی. پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره).
وانگ زن رونگ (1393). حیوانات در ضرب‌المثل‌های چینی و فارسی. مجلۀ مطالعات انتقادی ادبیات، سال اول، شمارۀ 2، 11-30.
همایی، جلالالدین. (1388). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.
یوسفی، غلامحسین. (1363). کاغذ زر. تهران: یزدان.
Ajoke, A.R., Hasan, Md. K., & Suleiman, Y. (2015). Examining the use of proverbs in teaching English as second language: An implication for secondary school principals in Nigeria. International E-Journal for Research in ELT. 1(3), 14-28.
Akbari, Z. (2002). The realization of politeness principles in Persian. Karen's linguistics Issues.
Akbarian, I. (2010). A spice of classroom: Incorporating proverbial expressions in EFL classes. The Journal of Asia TEFL. 7(1), 221-238.
Bachman, L. F. (1990). Fundamental considerations in language testing. Oxford: Oxford University Press.
Baharian, E., & Rezai, M.J. (2014). The effect of proverbs on learning vocabulary through visual organizers. International Journal of English Language Teaching. 2(4), 16-32.
Brown, P., & Levinson, S. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge University Press.
Canale, M., & Swain, M. (1980). Theoretical bases of communicative approaches to second language teaching and testing. Applied Linguistics, 1(1), 1-47.
Hadissi, K. (2010). A socio-historical approach to poetic origins of Persian proverbs. Iranian Studies, 43(5), 599-605.
Hanzén, M. (2007). “When in Rome, do as the Romans do” proverbs as a part of EFL teaching. Högskolan För Larande Och Kommunikation (HLK), 36, 1-27.
Hymes, D. (1972). On communicative competence. In Pride, J.B. & Holmes, J. (Eds.). Sociolinguistics. Harmondsworth, UK: Penguin Books.
Karami, F., Seifollahi, S., & Navabakhsh, M. (2020). Iranian folklore, proverbs and aspiration for development. International Journal of Social Sciences (IJSS), 10(2), 19-33.
Koutlaki, S. A. (2002). Offers and expressions of thanks as face enhancing acts: Tæ'arof in Persian. Journal of Pragmatics. 34(12), 1733-1756.
Krikmann, A. (2009). Proverb semantics: Studies in structure, logic, and metaphor. Burlington, Vermont: Queen City Printers Inc.
Meier, A. J. (1997). Teaching the universals of politeness. ELT Journal, 51(1), 21-28.
Mieder, W. (1993). Proverbs are never out of season. Popular wisdom in the modern age. New York: Oxford University Press.
Mieder, W. (2004). Proverbs: A handbook. Westport, CT: Greenwood Press.
Mirhosseini, S. A. (2017). Early metaphorical communication: Farsi-speaking children beginning to learn proverbs. Online Journal of Communication and Media Technologies, 7(1), 71–86.
Richards, J. & Richards, S. (2002). Dictionary of language teaching & applied linguistics. London: Longman Group, Ltd.
Richmond, E. B. (1987). Utilizing proverbs as a focal point to cultural awareness and communicative competence: Illustrations from Africa. Foreign Language Annals, 20(3), 213-216.
Rong, H. (2013). Proverbs reveal culture diversity. Cross-Cultural Communication, 9(2), 31-35.
Zaid, A. (2016). Using proverbs as a lead-in activity in teaching English as a foreign language. International Journal on Studies in English Language and Literature (IJSELL). 4(10), 1-5.
Zandi, B., Bahreyni, M., Sabzevari, M., & Mahdi Beyraghdar, R. (2019). Socio-cognitive analysis of taboo and euphemism in expressions, idioms and proverbs structures, of Persian and English. LRR. 9(6), 317-334.
Zarkob, M. & Amini, F. (2014). Confronting analysis of proverbs in Persian and Arabic (Case study of 21 proverbs in their meaning, vocabulary and style). Translation Researches in the Arabic Language and Literature. 4(10), 119-139.
Zolfaghari, H., & Ameri. H. (2012). Persian proverbs: Definitions and characteristics. Journal of Islamic and Human Advanced Research, 2, 93-108.
Yousofi, N., Ebadi, S., & Pursiah, F. (2016). An exploratory emic investigation into politeness in Persian. Teaching English Language, 10(1), 63-86.
)