با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبانشناسی ، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

2 گروه زبانشناسی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استادیار گروه زبانشناسی ، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

10.30473/il.2024.66993.1586

چکیده

ایجاد یک ارتباط زبانی مؤثر مستلزم تسلط بر مهارت‏های کلامی و غیرکلامی است. یکی از این مهارت‏های کلامی رعایت ادب در تعاملات اجتماعی است. تحقیق حاضر شیوه‏های رعایت ادب در گفتگوهای کلاس درس را بر اساس نظریۀ ادب براون و لوینسون (1987) مورد بررسی قرار داده است. داده‏های پژوهش حاضر طی جلسات متعددی که در برخی مؤسسات آموزشی در شهر بوشهر از جمله دانشگاه‏های آزاد و پیام نور برگزار گردید جمع‏آوری شده‏اند. نتایج حاکی از آن است که در مجموع، راهبرد‏های ادب سلبی تقریباً دو برابر راهبرد‏های ادب ایجابی به‌کار رفته‏اند و در برخی موارد راهبردهای ادب ایجابی همراه با ادب سلبی بوده‏اند. بیشترین بسامد ادب سلبی متعلق به چهار راهبرد «بیان غیرمستقیم متعارف»، «سؤال/نشانگر احتیاط»، «احترام گذاشتن» و «عذرخواهی» بود و «توجه به علایق، خواسته‏ها و نیازهای مخاطب»، «اغراق»، «جستن توافق» و «ارائه دلیل» بیشترین بسامد ادب ایجابی را داشتند. بررسی مؤلفه‏های ادب‏مندی در کلاس درس در شناساندن گفتمان کلاسی به عنوان گفتمانی دانشگاهی مؤثر است. بعلاوه، این یافته‏ها می‌توانند در آموزش زبان‏های خارجی نیز، که مستلزم مقایسه تطبیقی فرهنگ‏ها و سنت‏ها است، مورد استفاده واقع شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آذرپرند، سهراب (1398). تغییرات راهبرد زبانی خطاب بر اساس نظریۀ ادب براون و لوینسون بین استادان و دانشجویان ایرانی. فصلنامه زبانشناسی اجتماعی، دوره 2، شماره 4، 83-98.
آهنگر، عباسعلی. مجاهدی، ستاره. اسفندیارپور، فریبا (1399). بررسی تأثیر قدرت مخاطب بر گزینش راهبردهای ادب در کنش گفتاری نصیحت کردن در زبان فارسی. فصلنامه زبانشناسی اجتماعی، دوره سوم، شماره 2، 101-85.
ایزدی، احمد (1398). کاوشی در وجهه در تعارف ایرانی، پژوهش‏های زبان‏شناسی، 10، 2(19)، 67-82.
باغبانی، غزل وکرمپور، فاطمه (1396). بررسی چگونگی رابطه بین شاخص قدرت و پدیده‏ی ادب زبانی در روند بازجویی به لحاظ زبانشناختی: رویکرد گفتمانی و حقوقی. پژوهشهای زبانی، 20-1.
خمیجانی فراهانی، علیاکبر. برزآبادی فراهانی، داود  و بازارمج حقی، عشرتالسادات (1400). بررسی راهبردهای کلان و خرد ادب در کتابهای زبان انگلیسی دوران اول و دوم متوسطه مدارس ایران. پژوهشهای زبانشناختی در زبان‌های خارجی، پژوهش زبانهای خارجی، دوره:11شماره:4 صفحات :655-681.
جاوید، سحر و رحیمیان، جلال (1398). بررسی غیبت رسانهای بینافردی با استفاده از نظریههای ادب و بیادبی در نظرات کاربران ایرانی اینستاگرام. فصلنامه زبانشناسی اجتماعی، دوره سوم، شماره 2، 24-11.
حسینی، سید محمد (1388). ادب و قدرت: نشانگرهای زبانی مخالفت در جلسات دفاع از پایان‏نامه. پژوهش‏های زبان‏شناسی، 1 (1)، 100-79.
دانش، ابراهیم و طوسی نصرآبادی، محمدرضا (1400). بررسی مؤلفه‏های ادب زبانی در قابوسنامه با استفاده از نظریه ادب براون و لوینسون. دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، سال 29، شماره 91، 129-153.
رحمانی، حسین. مدرسی، یحیی. غیاثیان، مریم سادات. زندی، بهمن (1394). ادب و بی‏ادبی در رمان‏های نوجوانان فارسی‏زبان. دوماهنامه جستارهای زبانی، شماره 5، 67-90.
شاکری، سپیده سادات (1392). بازنمایی و توصیف مبانی و راهبردهای رعایت ادب بر اساس متغیر جنسیت در داستان‏های کوتاه فارسی معاصر از دیدگاه کاربردشناسی زبان.  وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده علوم انسانی.
مسیب‏زاده مقدم، کتایون. خوشبخت، طیبه. گوهری، حبیب. ولیدی، شهرام (1398). بررسی فرمول واره‏های بیان مؤدبانه تقاضا در گویش گیلکی رشت  با تأکید بر نقش نشانگرهای ادب. فصلنامه زبانشناسی اجتماعی، دوره سوم شماره 1، 102-89.
Afghari, A (2007). A sociopragmatic study of apology speech act realization patterns in Persian. Speech Communication. 49, 177-185.
Aliakbari, M., & Moalemi, R. (2015). Variation of politeness strategies among the Iranian students. Theory and Practice in Language Studies, 5(5), 981-988.
Amany, F., Davoudi, M., & Jaghi, M. O. (2014). A corpus-based study on the translation of politeness strategies with emphasis on address terms. International Journal of Language Learning and Applied Linguistics Words, 5(1), 502-522.
Bachman, L. F (1990). Fundamental considerations in language testing. Oxford University Press. Oxford.
Beeman, W. (1986). Language, status and power in Iran. Bloomingtion: Indiana University Press.
Brown, P., & Levinson, S. C. (1978). Universals in language usage: Politeness phenomena. In E. Goody (Ed.). Questions and Politeness (pp. 56-311). Cambridge: Cambridge University Press.
Brown, P., & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge University Press.
 Brown, P. (2015). Politeness and Language. International Encylopedia of the Social and Behavioral Sciences, 18, http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.53072-4
Chomsky, N. (1980).  Rules and representation. Oxford:  Blackwell.
Culpepper, J. (1996). Towards an anatomy of impoliteness. Journal of Pragmatics 25, 349-367.
Goffman, E. (1967). On face-work: An analysis of ritual elements of social interaction. Psychiatr: Interpersonal & Biological Processes, 18(3), 213-231.
Grice, H. P. (1989). Studies in the way of words. Cambridge: Harvard University Press.
Hymes, D, H. (1967). Models of the Interaction of language and social setting. Journal of social Issues, 23(2), 8-38.
Izadi, A. (2013). Politeness in spoken review genre: Viva voce context. Pertanika Journal of Social Sciences and Humanities, 21(4), 1327-1346.
Izadi, A. (2015). Persian honorifics and im/politeness as social practice. Journal of Pragmatics, 85, 81-91.
Izadi, A. (2016). Over-politeness in Persian professional interactions. Journal of pragmatics, 102, 13-23.
Izadi, A. (2018). Mixed messages in criticisms in Iranian PhD dissertation defences. Journal of Applied Linguistics and Professional Practice, 270-291.
Kádár, D. Z., & Haugh, M. (2013). Understanding Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.
Keshavarz, M. H. (2001). The role of social context, intimacy, and distance in the choice of forms of address, International Journal of the Sociology of Language, 2001, (148), 5-18.
Khodaei Moghaddam, M., Elyasi, M., & Sharifi, S. (2017). Describing and analysing some polite words in Persian based on Brown and Levinson’s politeness theory. Journal of Language Research (Zabanpazhuhi) 10 (22), 25-52.
Lakoff, R. (1973). The logic of politeness; papers from the Ninth Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society. Chicago: Chicago Linguistic Society. 292-305.
Lakoff, R. (1975). Language and woman’s place. New York: Harper and Row.
Leech, G. (1983). Principles of Pragmatics. London: Longman.
Locher, M. and Watts, R. J. (2005). Politeness theory and relational work, Journal of Politeness Research, 1, (1), 9-33.
Sadeghoghli, H., & Niroomand, M. (2016). Theories on politeness by focusing on Brown and Levinson’s politeness theory. International Journal of Educational Investigations, 3(2), 26-39.
Sahragard, R. (2000). Politeness in Persian: A cultural pragmatic analysis. Unpublished PhD. Dissertation. Leicester University.
Salmani-Nodoushan, M. A. (2008). Iranian complainees’ use of conversational strategies: A politeness study, Iranian Journal of Language Studies, 2(2), 187-214.
 Searl, J, R. (1975). Indirect speech acts. In P. Cole, & J. Morgan (Eds.), Syntax and semantics 3: Speech acts, (pp. 59-82), New York: Academic Press.
Terkourafi, M. (2011). From politeness 1 to politeness 2: Tracking norms of im/ politeness across time and space. Journal of Politeness Research, 7(2), 159-182.
Yarmohammadi, N. (2003). Politeness strategies in English and Persian in contrast. Unpublished PhD Dissertation: Allameh Tabataba’i University.
Yule, G. (1947). Pragmatics. Oxford University Press. Oxford.