با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‏آموخته دکتری زبان‏شناسی، مدرس مدعو دانشگاه پیام‌‏نور

2 دانشیار زبان‏شناسی، دانشگاه پیام‏ نور

3 دانشیار زبان‏شناسی، دانشگاه پیام‏نور

4 دانشیار زبان‏شناسی، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران

چکیده

یکدستی اصطلاحات تخصصی علوم و روشن بودن مفاهیم علمی برای ایجاد زبان مشترک میان رشته‏ها امری ضروری در حوزۀ برنامه‏ریزی زبانی است. در این پژوهش، به بررسی تطبیقی اصول و سیاست‏گذاری‏های واژه‏گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، از سال 1368 تا کنون، و اینفوترم ‏پرداخته‏ایم و به‏منظور دستیابی به چگونگی کارکرد این اصول و سیاستگذاری‏ها در امر واژه‏گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، واژه‏های علمی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی را مورد بررسی قرارداده‏ایم. این مقاله، از نظرهدف از نوع پژوهش‏های نظری است. روش تحقیق این پژوهش،  به‏صورت تحلیل محتوا بوده وداده‏های پژوهش،40 واژۀ علمی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی از دفتر اول تا سیزدهم (1395-1376)را دربرمی‏گیرد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‏دهد که اصول و ضوابط واژه‏گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اصول و سیاست‏گذاری‏های اینفوترم همگام است، اما ترادف و چندگانگی واژگانی و مفهومی در حوزه‏های مختلف علوم در واژه‏های علمی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی دیده می‏شود که این امر موجب نابسامانی و سردرگمی متخصصان و کارشناسان رشته‏های علمی می‏شود و بهتر است در دستور کار فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اتقیایی، فرهاد (1390). ضریب نفوذ واژه‏های عمومی فرهنگستان در روزنامه‏های رسمی و وبلاگ‏های شخصی: رویکردی پیکره‏ای محاسباتی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه‏ طباطبایی.
افراشی، آزیتا (1378). نگاهی به هم‌معنایی مطلق در سطح واژگان. نامۀ فرهنگستان. شمارۀ 34، صص 171-166.
ایزو 1087 (1997). واژه‌شناسی- واژگان. ترجمه: ملیحه تفسیری،  1376. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ایزو 704.1 (2003). اصول و روش‌های اصطلاح‌شناسی. ترجمه: جمیله حسن‌زاده، 1382. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
باقرالهاشمی، زهرا (1390). بررسی معناشناختی واژه‏های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در حوزۀ حمل‌ونقل درون‌شهری از دیدگاه فلبر. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.
پالمر، فرانک. ر. (1376). نگاهی به معنی‌شناسی. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: کتاب ماه.
 
 
تاجیک، پونه (1388). بررسی فراوانی واژه‏های مصوب فرهنگستان در حوزه زیست‏شناسی دورۀ پیش‏دانشگاهی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جمالی، مریم (1390). بررسی میزان مقبولیت واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در حوزۀ علوم پزشکی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان.
حسینی بهشتی، ملوک‌السادات (1382). کاربرد اصطلاح‌شناسی و واژه‌گزینی در نمایه‌سازی ماشینی و بازیابی اطلاعات. پژوهشنامۀ پردازش و اطلاعات. دورۀ 18، شمارۀ 1و 2، صص 44-31.
حق‌شناس، محمدعلی (1379). واژه‌سازی درون‌متنی علاج قطعی. نشر دانش، شمارۀ 1، صص 31-27.
داوری اردکانی، نگار (1382). مجموعه مقالات دومین هم‌اندیشی واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی. به کوشش علی کافی. تهران: نشر آثار.
درخشان، شیرین (1392). بررسی و ارزیابی فعالیت‌های واژه‌گزینی فرهنگستان سوم زبان و ادب فارسی از نظر بخشی از دانشگاهیان دانشگاه شیراز. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
رپکو، آلن. (2012). پژوهش میان‌رشته‌ای: نظریه و فرآیند. ترجمۀ محسن علوی‌پور و دیگران، 1394. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سمائی، فرشید (1382). مکاتب اصطلاح‌شناسی و گرایش‌های فرهنگستان سوم. مجموعه مقالات دومین هم‌اندیشی واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی. به کوشش علی کافی. تهران: نشر آثار.
سمائی، مهدی (1389). سرواژه‌سازی در زبان فارسی و سرواژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی. نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 12، صص 133-128.
شاقول، یوسف و عموزاده، محمد (1386). میان‌رشته‌ای‌ها: تعاریف و ضرورت‌ها‌. رهیافت، شمارۀ 40، صص 34-25.
شاملو، احمد (1385). نام‌ها و نشانه‌ها در دستور زبان فارسی. تهران: نشر مروارید.
شرفی، سیما (1395). بررسی میزان کاربرد اصطلاح‏های تخصصی حوزه روان‏شناسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در متون نوشتاری. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.
صادقی، علی‌اشرف (1378). راه‌های فعال‌ کردن واژه‌سازی در زبان فارسی. مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی. به کوشش علی کافی. تهران: نشر آثار.
صفوی، کورش (1387). نوشته‌های پراکنده، دفتر اول: معنی‌شناسی. تهران: نشر علمی.
طباطبایی، علاءالدین (1388). ساختمان واژه و مقولۀ دستوری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1378)، مجموعه مقالات نخستین هم‏اندیشی مسائل واژه‏گزینی، تهران: مرکز نشر انتشارات.
___________________ (1387). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان 1376- 1385. تهران: نشر آثار.
___________________(1387). فرهنگ واژه‌های
 
مصوب فرهنگستان، دفتر پنجم. تهران: نشر آثار.
___________________(1388). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر ششم. تهران: نشر  آثار.
___________________(1389). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر هفتم. تهران: نشر آثار.
___________________(1390). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر هشتم. تهران: نشر آثار.
_________________‏‏‏__(1391). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر نهم. تهران: نشر آثار.
___________________(1392). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر دهم. تهران: نشر آثار.
___________________(1393). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر یازدهم. تهران: نشر آثار.
___________________(1394). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر دوازدهم. تهران: نشر آثار.
___________________(1395). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر سیزدهم. تهران: نشر آثار.
کشاورز، پریسا (1388). بررسی میزان کاربرد واژه‏های سیاسی مصوب فرهنگستان زبان در بخش سیاسی مطبوعات، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
گالینسکی، کریستین (1999). حرکتی به سوی دقت و صراحت. ترجمۀ علی مصریان، 1377. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
گروه واژه‏گزینی (1388). اصول و ضوابط واژه‏گزینی همراه با شرح و توضیحات. تهران: انتشارات فرهنگستان.
مجد، امید (1387). نقد چهل لغت ترجمه‌شدۀ فرهنگستان زبان فارسی. پژوهش زبان و ادب فارسی، شمارۀ 13، صص 106-87.
مدرسی، یحیی (1387). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مهاجری‌زاده، غزال (1388). نقد واژه‌های مصوب فرهنگستان (دفتر پنجم). کتاب ماه و ادبیات. شمارۀ 29، صص 74-65.
 
Carrol, T. (2001). Language planning and language change in Japan Richmond and Surrey: Curzon Press.
Coulmas, F. (1989). Language adaption. Cambridge University Press.
Cooper, R. L. (1989). Language Planning and Social Change. Cambridge University Press.
Cruse, A. (2004). Meaning in Language. 2nd Edition. Oxford: Oxford University press.
Felber, H. (1984). Terminology manual. Paris: UNESCO
Galinski, C. (1999). “The role of terminology infrastructures in the multimedia age”. In Sandrini, p. (ed.) Terminology and Knowledge Engineering. 793-807. Vienna: TemNet.
Goyvaerts, D.L. (1975). Present day historical &comparative linguistics: an introduction duide to theory and method, story scientica.
Infoterm (2005). Guidences for Terminology: Formulating and implementing terminology policy in language communities. Paris: UNESCO.
Lyons, J. (1995). Introduction to Theoretical Linguistics, Vol I, Cambridge University Press.
Temmerman, R. (2000). Toward New Ways of Terminology Description. Amesterdam: John Benjamins.