با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه پیام ‌نور، تهران، ایران.

2 استاد زبان‏شناسی، دانشگاه پیام ‌نور، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر بنیادی و از نوع تحلیل محتواست و سعی دارد در چارچوب زبان‏شناسی اجتماعی- شناختی به بررسی برخی عناصر شناختی و اجتماعیِ متون موجود در آموزش زبان فارسی به فارسی (کتاب ششم) (مرکز آموزش زبان و معارف اسلامی، 1395) ویژة غیرفارسی‏زبانان بپردازد که در دانشگاه جامعة‌‏‌المصطفی ‌‏العالمیه آموزش داده ‏می‏شود. واحد تحلیل ”جمله“ و داده‏ها به‏شیوة اسنادی و تمام‌شماری استخراج شده است. به این منظور، از میان 1150 جملة موجود در این کتاب، جملات حاوی طرح‏واره‏های تصوری پیشنهادی جانسون (1987)، 430 جمله استخراج شد. سپس، از این میان جملات حاوی متغیرهای اجتماعی (400 عدد) مشخص و چگونگی تعامل ‏طرح‏واره‏ها و متغیرهای اجتماعی و همگرایی و تلفیق آنها بازنمایی گردید. نتایج نشان دادند که طرح‏واره‏های تصوری «حرکت»، «نیرو»، «مجموعه» و «حجم» بیشترین درک استعاری را مفهوم‏سازی می‏کنند و طرح‏واره‏هایی چون «ارتباط»، «اتحاد» و «جذب» کمترین سهم را دارند. همچنین، متغیرهای اجتماعی «مذهب»، «قدرت»، «نزاکت»، «همبستگی» و «منزلت» بیشترین مشارکت را در ایجاد نظام‏های استعاری دارند. تأثیرپذیری محتوای کتاب از نوع مخاطب، هدف از یادگیری زبان فارسی و سبک و نگرش نویسندگان از دیگر دستاوردهای این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اوانز، ویویان و ملانی گرین (1398). الف-ب زبان‏شناسی شناختی (ج. 1). مترجم: جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
بنیادی، حمیده (1394). تحلیل طرح‏واره‏های تصوری در کتاب فارسی پایه هشتم با رویکرد معناشناسی شناختی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی، دانشگاه پیام‏نور بوشهر.
پورابراهیم، شیرین (1397). نقش استعاره در تولید و درک نظام اجتماعی گفتمان نهج‏البلاغه: مطالعة موردی استعاره‌های حیوان بر مبنای نظریة زبان‏شناسی اجتماعی-شناختی. فصلنامة زبان‏شناسی اجتماعی، دورۀ 2، شمارۀ 1، 88-98.
دبیرمقدم، محمد، فاطمه یوسفی‏راد، ویدا شقاقی و سید محمود متشرعی (1397). زبان‏شناسی شناختی-اجتماعی: رویکردی نوین به معنا و تنوعات زبانی. فصلنامة زبان‏شناسی اجتماعی، دورۀ 2، شمارۀ 2، 20-29.
روشن، بلقیس و لیلا اردبیلی (1391). مقدمه‏ایبرمعناشناسیشناختی. تهران: نشر علم.
زندی، بهمن و بهزاد احمدی (1397)، نام‏‏شناسی اجتماعی-شناختی؛ حوزۀ نوین مطالعات میا‏ن‏رشته‏ای. فصلنامة مطالعاتمیان‏رشته‏ایدرعلومانسانی، دورۀ 9، شمارۀ 1 (پیاپی 33)، 99-127.
زندی، بهمن، بلقیس روشن، حسین قاسم‏پورمقدم و زهرا
 
 
باباسالاری (1394). تحلیل محتوای شناختی استعارۀ کارکردی در کتاب‏های درسی فارسی دورة ابتدایی. فصلنامة نوآوری‏های آموزشی، سال پانزدهم، شمارۀ 57، 7-22.
سبزواری، مهدی و فاطمه محمدی (1393). نقد زبان‏شناختی کتاب زبان فارسی مقطع متوسطه و مسائل آموزشی آن. علم زبان، دورۀ 2، شمارۀ 3، 61-86.
صفوی، کورش (1390). درآمدی بر معنی‏شناسی.چاپ چهارم. تهران: انتشارات سورة مهر.
کوچش، زولتن (1393). مقدمه‏ای کاربردی بر استعاره. مترجم: شیرین پورابراهیم. تهران: سمت.
مدرسی، یحیی (1391). درآمدی بر جامعه‏شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مدرسی، یحیی و مظفری، شراره (1397). تأثیر نگرش گویشوران و کاربرد تنوعات گونه‏ای زبان فارسی در استان فارس: پژوهشی اجتماعی- شناختی. فصلنامة زبان‏شناسی اجتماعی. دورۀ 2، شمارۀ 1، 22-50.
مرکز آموزش زبان و معارف اسلامی (1395). آموزش زبان فارسی به فارسی (کتاب ششم). اشراف و نظارت علمی: سید محمود حسینی، قم.
وارداف، رونالد (1393). درآمدی بر جامعه‏شناسی زبان. مترجم: رضا امینی. تهران: بوی کاغذ.
 
Ahmed, F., & Narcy-Combes, M. F. (2011). An analysis of textbooks from cultural point of view. TESOL Journal, 5, 21-37.
Croft, W. (2009). Toward a social cognitive linguistics. In:V. Evans, & S. Pourcel (Eds.), New directions in cognitive linguistics (pp. 395-420). Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Geeraerts, D., Kristiansen, G., & Peirsman, Y. (Eds.) (2010). Advances in cognitive sociolinguistics. Berlin:Mouton de Gruyte.
Heylen, K., Tummers, J., & Geeraerts, D. (2008). Methodological issues in corpus-based cognitive linguistics. In: G. Kristiansen & R. Dirven (Eds.), Cognitive sociolinguistics: Language variation, cultural models, social systems (pp. 91-128). Berlin, New York: Mouton de Gruyter.
Johnson, M. (1987). The body in the mind: The bodily basis of meaning, imagination and reason. Chicago: University of Chicago Press.
Koller, V. (2008). Corporate brands as socio-cognitive representation. In: D. Geeraerts, G. Kristiansen, & J. A. Robinson (Eds.),Advances in cognitive sociolinguistics (pp. 389-418). Berlin: Mouton de Gruyter.
Kristiansen, G., & Dirven, R. (Eds.) (2008). Cognitive sociolinguistics: Language variation, cultural models, social systems. Berlin, New York: Mouton de Gruyter.
Lakoff, G., & Jonson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago Press.
Langacker, R. W. (1999). Grammar and conceptualization. Berlin, New York: Mouton deGruyter.
Lee, J. F. K. (2014). A hidden curriculum in Japanese EFL textbooks: Gender representation. Linguistics and Education, 27(1), 39-53.
Pires de Oliveira, R. (2001). Language and ideology: An interview with George Lakoff. In:R. Dirven, B. Hawkins, & E. Sandikcioglu (Eds.), Language and ideology. V. (1): Theoretical cognitive linguistic approaches, (pp. 23-48). Amsterdam, Philadelphia: Benjamins.
Putz, M., Robinson, J. A., & Reif, M. (Eds) (2012). Cognitive sociolinguistics; Social and cultural variation in cognition and language use. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamin’s.
Robinson, J. (2010). Awesome insights into semantic variation. In: D. Geeraerts, G. Kristiansen, & J. A. Robinson (Eds.),Advances in cognitive sociolinguistics (pp. 85-109). Berlin: Mouton de Gruyter.