با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان‏شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 دانش‏آموختة دکتری زبان‏شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 دانش‏آموختة کارشناسی ارشد زبان‏شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

سینما به بازنمایی واقعیت‏های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی میپردازد. تحلیل گفتمان انتقادی نیز با تکیه بر مؤلفه‌هایی چون ایدئولوژی، اجتماع، فرهنگ و سیاست، واقعیت‏های متن زبانی را بازنمایی می‏کند. هدف پژوهش حاضر بررسی گفتمان‏های اجتماعی فیلم گاو بر اساس ابزارهای گفتمانی لاکلا و موف (2001) است. بدین منظور، ابتدا متن کامل مکالمه‏های فیلم گاو بررسی شد. سپس همة داده‏های فیلم با استفاده از مؤلفه‌های گفتمانی مطرح‌شده در نظریة گفتمان لاکلا و موف (2001) توصیف و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد گفتمان فیلم گاو با تکیه بر دال مرکزی «مرگ گاو» و دال‏های شناوری از قبیل «فقر»، «مذهبی بودن»، «بیکاری»، «جامعة بسته»، «دروغگویی»، «وابستگی به گاو»، «اتحاد»، «ناآگاهی» و «مسخ‌شدگی» مفصل‌بندی شده‏اند. به علاوه، گفتمان‏های غالب در این فیلم گفتمان‏های مذهبی، سنتی و جمع‌گرا است. در ادامه، با بررسی مؤلفه‌های برجسته‏سازی و حاشیه‏رانی در شخصیت‏های بازیگران فیلم گاو، مشخص شد دال‏های «دروغگویی»، «مسخ‌شدگی» و «فقر» در این فیلم برجسته شده و دال شناور «مذهبی بودن» به حاشیه کشیده شده‌ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

بهرام‏پور، شعبانعلی (۱۳۷۹). مقدمه تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‏ها، چاپ اول.
خادم‏الفقرایی، مهوش و مسعود کیانپور (۱۳۹۵). تحلیل گفتمان فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو با تمرکز بر داغ ننگ ناشی از تقابل سنت و مدرنیته. علوم اجتماعی. زن در فرهنگ و هنر، شمارۀ ۴، ۴۴۳-۴۵۲.
دیندار، مرتضی (۱۳۹۱). تحلیل گفتمانی خانواده مبتنی بر

جهانی ‌شدن و دین‌مداری (مدرنیته و سنت) (با تحلیل فیلم‌های پرمخاطب سینمای خانواده دو دهۀ اخیر). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.
راودراد، اعظم و مجید سلیمانی (۱۳۸۹). بازنمایی گفتمان سنت اسلامی از تجربة دینی در سینمای ایران؛ تحلیل گفتمان فیلم زیر نور ماه. مجلة جهانی رسانه، دورة پنجم، شماره ۱۰، ۱-۱۶.
راودراد، اعظم، سیلمانی، جید و رؤیا حکیمی (۱۳۹۰). تحلیل بازنمایی گفتمان‏های دینی در سینمای ایران: مطالعة موردی فیلم کتاب قانون. مطالعات و تحقیقات اجتماعی، شمارۀ ۱، ۷۱-۸۸.
ساعی، منصور (۱۳۸۹). بازنمایی ابعاد تاریخی و سیاسی هویت ملی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران (مطالعة موردی زنجیره‌های تلویزیونی تاریخی درجه الف در سه دهه پس از انقلاب اسلامی ایران). دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی سیاست (۷)، ۱۱۳-۱۴۲.
سلطانی، علی‌اصغر (۱۳۸۴). قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر نی.
سلطانی، علی‌اصغر (۱۳۹۳). نشانه‌شناسی گفتمانی یک جدایی. مطالعات جامعه‌شناختی، شمارۀ ۲، ۴۳-۷۲.
سوسور، فردینان دو (۱۳۸۲). دورۀ زبانشناسی عمومی. ترجمة کوروش صفوی. تهران: هرمس.
غلامعلی، اسدالله و علی شیخ مهدی (۱۳۹۱). تأثیر روایت مدرن بر موج نوی سینمای ایران (موردکاوی: فیلم‏های گاو و شازدهاحتجاب). هنرهای زیبا؛ هنرهای نمایشی و موسیقی، شمارۀ ۲، ۲۵-۳۴.
هوراث، دیوید (۱۳۷۷). نظریة گفتمان. ترجمة علی‏اصغر سلطانی، فصلنامة ‏علوم ‏سیاسی، شماره ۲، ۱۵۶-۱۸۲
یارمحمدی، لطف‌الله (۱۳۸۳). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
یارمحمدی، لطف‌الله (۱۳۹۱). درآمدی به گفتمان‌شناسی. تهران: هرمس.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (۱۳۸۹). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
 
 
Bakhtin, M. (1929). Problems of dostoevsky’s Poetics. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Fairclough, N. (1992). Discourse and social change (Vol. 10). Cambridge: Polity press.
Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis. London: Longman.
Hall, S.(1997).The work of representation. In S. Hall (Ed.), Representation: Cultural representations and signifying practices (pp.15-64). London: SAGE Publications

in association with The Open University.
Laclau, E., & Mouffe, C. (2001). Hegemony and socialist strategy: Towards a radical ddemocratic politics. (2nd. Ed). London: Verso.
Saussure, F. D. (1983). Course in general linguistics, Ed. C. Bally. Sechehaye, with coll of A. Riedlinger, trans., annotated R. Harris. Duckworth.
Wodak, R. Meyer, M. (2001) Methods of critical discourse analysis, London: SAGE Publications.