با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

2 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

3 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل انتقادی اولین گفتمان ترامپ و حسن روحانی دربارة برنامة جامع مشترک (برجام) در تاریخ ۱۳ اکتبر ۲۰۱۳ از دیدگاه دستور نظام‌مند (مایکل هلیدی، 1985) انجام شده است. در این راستا، متون اولین سخنرانی‌های رؤسای جمهور ایران و آمریکا بررسی شد. در انجام این پژوهش علاوه بر تحلیل کیفی، از بررسی کمّی، شامل محاسبۀ فراوانی و آزمون‌های آماری من‌ویتنی نیز استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش نشان می‌دهد سخنرانی هر دو رئیس‏جمهور خالی از ایدئولوژی نیست و آمریکاستیزی در گفتمان روحانی و ایران‏هراسی در گفتمان ترامپ نمایان است. در سخنان هر دو رئیس‏جمهور برجستگی نکات مثبت خودی و نکات منفی دیگری مشهود است و هر دو درصدد بودند یکدیگر را مقصر اوضاع نابسامان منطقه نشان دهند. روحانی بر وحدت ملی، نقش سپاه پاسداران در یاری رساندن به مردم مظلوم منطقه، و نقش حکومت ایران در ایجاد صلح و آرامش در منطقه تأکید داشت درحالی‏که ترامپ به جاه‏طلبی ایران در توسعۀ انرژی هسته‌ای و نقش مخرب سپاه در برافروختن آتش درگیری و بی‌ثباتی در منطقه اشاره می‏کند. دستور نقش‌گرایی به‏تنهایی می‌تواند از پس تحلیل انتقادی گفتمان‌های سیاسی برآید. همچنین این مدل زبانی با کمک سه فرانقش تجربی، بینافردی و متنی می‌تواند سخنان هر دو رئیس‏جمهور را تحلیل و براساس عناصر موجود در هر یک از فرانقش‏ها از قبیل کاربرد ضمیر، زمان، افعال وجهی، فرایندها و آغازگرهای به‏کاررفته در هر دو متن، ایدئولوژی نهفته در پس هر یک را شناسایی و اهدافشان را مشخص کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

سلطانی، علی‏اصغر (۱۳۸۴). قدرت، گفتمان و زبان. تهران: نشر نی.
فرکلاف، نورمن (1390). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمة پیران و همکاران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‏ها.
یارمحمدی، لطف‏الله (۱۳۸۳). گفتمان‏شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
 
Däubler, T., Benoit, K., Mikhaylov , S., & Laver, M. (2012). Natural sentences as valid units for codes political texts. British Journal of Political Science, 42 (4), 937 ­ 951.
Fairclough, N. (1988). Language and power. London: Longman Group UK Limited.
Halliday, M. A. K (1985). An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold Publishers Ltd. 
Halliday, M. A. K., & Matthiessen, C. M. I. M. (2004). An introduction to functional grammar. London: Edward Arnold.
Hyland, K. (2005). Stance and engagement: A model of interaction in academic discourse. Discourse Studies, 6(2), 173-192.
Jorgensen, M.W., & Philips, L.J. (2002). Discourse analysis as theory and method. London: Sage publication
Kress, G. (1985). Linguistic processes in sociocultural practices. Victoria: Deakin University Press.
O’Halloran, K. A. (2003). Critical discourse analysis and language cognition. London: Routledge.
Quirk, R., Greenbaum, S., Leech, G. & Svartvik, J. (1985). A comprehensive grammar of the English language. Harlow: Longman.
Scotto di Carlo, G. (2014). The role of proximity in online popularizations: The case of TED talks. Discourse Studies, 16 (5), 591-606.
Sharifi far, M., & Rahimi, E. (2015). Critical discourse analysis of political speeches: A case study of Obama's and Rouhani's speeches at UN. Theory and Practice in Language Studies, 5(2), 343-349.
Wang J. (2010). A critical discourse analysis of Barack Obama's speeches. Journal of Language Teaching and Research, 1(3), 254-261.