تحلیل گفتمان
فائزه واعظ زاده؛ مهین پناهی
چکیده
میرزا علی خان ظهیرالدوله با پشتوانه جایگاه سیاسی در دربار قاجار و پایگاه اعتقادی در طریقت صفیعلیشاهی و با ایجاد تشکیلات روشنفکری و آزادیخواهانه، از شخصیتهای تأثیرگذار در جریان مشروطیت به شمار میرود. پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان فرکلاف، به دنبال پاسخ به پرسش های زیر است: نظم گفتمانی ایران عصر قاجاری چگونه در ...
بیشتر
میرزا علی خان ظهیرالدوله با پشتوانه جایگاه سیاسی در دربار قاجار و پایگاه اعتقادی در طریقت صفیعلیشاهی و با ایجاد تشکیلات روشنفکری و آزادیخواهانه، از شخصیتهای تأثیرگذار در جریان مشروطیت به شمار میرود. پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان فرکلاف، به دنبال پاسخ به پرسش های زیر است: نظم گفتمانی ایران عصر قاجاری چگونه در اشعار ظهیرالدوله بازتولید شده است؟ کردارهای گفتمانی اشعار وی بازتاب کدامیک از کردارهای اجتماعی است؟ و راهکار ظهیرالدوله برای برونرفت از گفتمانهای حاکم چیست؟ نتایج نشان داد که کردارهای گفتمانی ظهیرالدوله با کردارهای اجتماعی دوره قاجار ارتباط مستقیم دارد؛ ساختار اجتماعی دوره قاجار در کارکردهای گفتمانی ظهیرالدوله با گزینش نام هایی مبتنی بر ارزشهای بیانی بازتاب یافته و مشارکان در دو گروه دستهبندی شدهاند: 1-گروه «مثبت» شامل خداوند، بزرگان دین و عرفان و شخصیتهای مثبت؛ 2- گروه «منفی» شامل حاکمان ظالم، قدرتمندان زورگو، طبقات ناآگاه و ظلم پذیر جامعه. ظهیرالدوله با همراهی و همدلی با مردم، از جایگاه منتقد و ایده پرداز، تقابل گفتمانی ایجاد کرده است و راه رهایی از گفتمان حاکم را حرکت همگانی به سوی ستم ستیزی و آگاهی میداند.
تحلیل گفتمان
علی رضا احمدی زاده؛ علی اکبر امینی؛ اسماعیل منصوری لاریجانی
چکیده
نوشتار حاضر با هدف درک معانی ضمنی و تعیین و دستهبندی انواع کنشهای گفتاری بهکار رفته در نامة دهم نهجالبلاغه، در کنار ویژگیهای سبکی، ویژگیهای ساختاری آن را بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان سرل (1969) مورد تحلیل قرار داده است. به این منظور ابتدا متن نامه براساس نسخۀ صبحی صالح (2004) به پارهگفتارهایی تقسیم شد و سپس نوع کنش هر پارهگفتار ...
بیشتر
نوشتار حاضر با هدف درک معانی ضمنی و تعیین و دستهبندی انواع کنشهای گفتاری بهکار رفته در نامة دهم نهجالبلاغه، در کنار ویژگیهای سبکی، ویژگیهای ساختاری آن را بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان سرل (1969) مورد تحلیل قرار داده است. به این منظور ابتدا متن نامه براساس نسخۀ صبحی صالح (2004) به پارهگفتارهایی تقسیم شد و سپس نوع کنش هر پارهگفتار مشخص گشت. یافتههای تحقیق نشان میدهدکه از مجموع 22 کنش گفتاری، کنش اظهاری با تعداد 8 مورد و کنش ترغیبی با تعداد 7 مورد و کنش عاطفی با تعداد 6 مورد به ترتیب بیشترین کنشهای به کار رفته در این نامه میباشند. در این نامه 1 مورد کنش اعلامی بهکار رفتهاست و کنش تعهدی به کار نرفته است. فراوانی دو کنش اظهاری و ترغیبی در این نامه نشانگر این است که امام علی (ع) سعی داشت از طریق «هشدار دادن»، «دستور دادن»، و «نصیحت کردن» معاویه را از جنگ باز دارد. در این نامه هر کنش با سبک و ساختار مشخص بیان شده است و نوع کلمات و ساختار جملات هماهنگ با کنش به کار رفته است.
حیدر عبداللهی؛ بهناز علیپور گسکری؛ ایوب مرادی؛ بهناز پیامنی
چکیده
تحلیل گفتمان، از جمله نظریههای نسبتاً جدیدی است که ابتدا در سیاست و علوم اجتماعی مطرح و سپس وارد مباحث ادبی شد و مبنایی برای بررسی و تحلیل مفاهیم ادبی را فراهم کرد. تحلیل گفتمان، مسیرهای سهگانۀ ساختگرا، نقشگرا و انتقادی را طی کرد تا سرانجام لاکلا و موف با تلفیق نظریههای پیشین و افزودن مفاهیمی تازه به آن ابعاد دیگری بخشیدند. در ...
بیشتر
تحلیل گفتمان، از جمله نظریههای نسبتاً جدیدی است که ابتدا در سیاست و علوم اجتماعی مطرح و سپس وارد مباحث ادبی شد و مبنایی برای بررسی و تحلیل مفاهیم ادبی را فراهم کرد. تحلیل گفتمان، مسیرهای سهگانۀ ساختگرا، نقشگرا و انتقادی را طی کرد تا سرانجام لاکلا و موف با تلفیق نظریههای پیشین و افزودن مفاهیمی تازه به آن ابعاد دیگری بخشیدند. در این پژوهش، اندیشههای اجتماعی-سیاسی در اشعار شیرکو بیکس و مهدی اخوان ثالث بر مبنای تحلیل گفتمان لاکلا و موف بررسی شده است و تفاوتها و شباهتهای دیدگاه-های دو شاعر در زمینۀ دال مرکزی (میهنپرستی) و دالهایهای شناور پیرامون آن مانندِ آزادی، عدالت، عشق و انسان تشریح شده است. یافتههای پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس شیوۀ کتابخانهای و اسنادی صورت گرفته، نشان میدهد هر دو شاعر دارای اشتراکات بسیار و در برخی موارد تفاوت-های اندکی در زمینۀ اندیشۀ اجتماعی- سیاسی هستند و این به علت اشتراکات اجتماعی و فرهنگی در ادب فارسی و کُردی و همچنین شرایط خاص دورۀ دو شاعر بوده است.
زبان و فرهنگ
شهرزاد بهمنی؛ ایوب مرادی؛ علی اصغر شهریاری
چکیده
تحلیل زبانشناختی بخشی از روشهای تحلیل گفتمان برای شناخت ویژگیهای زبانی است که در سطح خُرد توصیف میشود. هدف پژوهش حاضر، رمزگشایی خصوصیات صوری و زبانی گفتمان اساطیری در شاهنامۀ فردوسی در چارچوب نظری فرکلاف است. بر اساس مطالعات زبانی، سازماندهیِ واژگان در سه دورۀ متناوب، با پیشدانستههای گوینده مرتبط است که نقش زبان را بر ...
بیشتر
تحلیل زبانشناختی بخشی از روشهای تحلیل گفتمان برای شناخت ویژگیهای زبانی است که در سطح خُرد توصیف میشود. هدف پژوهش حاضر، رمزگشایی خصوصیات صوری و زبانی گفتمان اساطیری در شاهنامۀ فردوسی در چارچوب نظری فرکلاف است. بر اساس مطالعات زبانی، سازماندهیِ واژگان در سه دورۀ متناوب، با پیشدانستههای گوینده مرتبط است که نقش زبان را بر ساختار جهانبینی تولیدکنندۀ گفتمان از ایدئولوژی و نقش نخستین انسان، ارزشهای بیانی واژگان و روابط اجتماعی هویتهای متنبازنمایی میکنند و طرحی منسجم به شکلگیری گفتمان و داستانها میبخشند. بر مبنای متغیرهای واژگانی، دورۀ سوم به لحاظِ بیشترین کمیت انواع روابط معنایی، در کانون تکرار بنمایۀ ایدئولوژیک اساطیری قراردارد. مشخصههای دستوری مندرج در جدولها، نقش اندیشگانی، رابطهای و بیانی زبان را درگزینش نام شخصیتها و شکلدهی به ژانر حماسی گفتمان مینمایانند. سبک نقل قول آزاد غیرمستقیم در شیوۀگزارش اطلاعات، منبع اقتدار گوینده و ساختمندی اجتماعی متن را در تعامل با زمینۀ نژادی مشترک نشان میدهد. همچنین، ضمایر ارجاع منسجمترین عامل پیوند زبانی در ساخت گزارههای خبری با مرجع هویتهای کهنه(شناختهشده)محسوب میشوند.
زبان و ارتباطات
شادی انصاریان؛ نگار داوری اردکانی؛ پارسا بامشادی
چکیده
در برهۀ کنونی تریبون سازمان ملل به ابزاری برای پیشبرد اهداف دیپلماسی عمومی کشورها تبدیل شده و رهبران کشورها با بهرهگیریاز این فرصت مغتنم میکوشند با رسانههای داخلی و بینالمللی و نیز مسئولان و مقامات کشورهای دیگر ارتباط برقرار کرده و برای تبیین مواضع کشور خود با آنها گفتگو کنند. پژوهشحاضر سعی دارد سخنرانی حسن روحانی در مجمع ...
بیشتر
در برهۀ کنونی تریبون سازمان ملل به ابزاری برای پیشبرد اهداف دیپلماسی عمومی کشورها تبدیل شده و رهبران کشورها با بهرهگیریاز این فرصت مغتنم میکوشند با رسانههای داخلی و بینالمللی و نیز مسئولان و مقامات کشورهای دیگر ارتباط برقرار کرده و برای تبیین مواضع کشور خود با آنها گفتگو کنند. پژوهشحاضر سعی دارد سخنرانی حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1396(2017 میلادی)را با رویکرد تحلیل گفتمان جیمز پل جی (2014، 2018) تحلیل کند. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که گفتمان روحانی بر هشت محور اصلی متمرکز بوده است: (1) دموکراسی و حقوق بشر؛ (2) اعتدال؛ (3) تنوع فرهنگی و مذهبی؛ (4) برجام و پاسخ به نقض آن؛ (5) تعامل و مذاکره؛ (6) توان موشکی ایران؛ (7) تروریسمپروری آمریکا؛ (8) ظرفیت اقتصادی ایران. علت برجستهسازی و پرداختن به این هشت مورد تأثیرپذیری از منازعات غالب جهان و رابطۀ بینامتنیت با گفتمان رییسجمهور آمریکا بوده است.این یافتهها همچنین بیانگر آن است که برجستهترین هویتها در سخنرانی روحانی،«ایران» و «ملت ایران» بوده ومهمترین پیوندی که در گفتمان روحانی وجود دارد،پیوند میان صلح و امنیت با توسعه و پیشرفت کشورها است. همچنین میتوان نظام نشانهای غالب در گفتمان روحانی را نظام نشانهای حقوقی دانست.
زهرا براتی؛ شهلا یعقوبی
دوره 1، شماره 3 ، تیر 1397، ، صفحه 65-76
چکیده
این پژوهش کوشیده است با رویکردی جامعهشناختی و گفتمانی به تحلیل روایت یک گزارشگر ورزشی واحد در دو دورة تاریخی بپردازد. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر فضای اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه بر نحوة روایت یک گزارشگر است تا میزان تأثیر و تأثر یک روایت ورزشی از ساختار هویت ملی آشکار گردد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و دادههای پژوهش برگرفته ...
بیشتر
این پژوهش کوشیده است با رویکردی جامعهشناختی و گفتمانی به تحلیل روایت یک گزارشگر ورزشی واحد در دو دورة تاریخی بپردازد. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر فضای اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه بر نحوة روایت یک گزارشگر است تا میزان تأثیر و تأثر یک روایت ورزشی از ساختار هویت ملی آشکار گردد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و دادههای پژوهش برگرفته از گزارش دو بازی جام جهانی فوتبال ایران-استرالیا (1998) و ایران-اسپانیا (2018) است. نمونههای زبانی مورد بررسی، جملات گزارشگر در لحظات هیجانی بازی است که در سه بخش «کنشگرهای اجتماعی»، «کنش» و «واکنش» شرکتکنندگان به کنشها مورد تحلیل قرار گرفتهاند. سپس با استفاده از رویکرد هویتدهی ون لیوون (1996) کیفیت و کمیت برجستهسازی هویت فردی و ملی در این نمونهها مطالعه شد. در این پژوهش، متغیر انسانی -گزارشگر– به عنوان متغیر ثابت و مقتضیات اجتماعی و سیاسی دو مقطع زمانی مختلف، به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. نتایج حاکی از آن است که تحت تأثیر شرایط اجتماعی-سیاسی، رویکرد گفتمانی یک گزارش ورزشی میتواند از برجستهسازی هویت فردی به سمت برجستهسازی هویت ملی میل کند. همچنین، نشان داده شد که با بهرهگیری از هویتدهی طبقهای و نسبتی بهجای نامدهی واسطورهسازی، میتوان هویتهای فردی را به نفع هویت ملی به حاشیه راند.
زبان و ارتباطات
شادی داوری؛ محسن قاسمی؛ بهناز کوکبی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1396، ، صفحه 9-16
چکیده
هاینه (2013) نقش اصلی گفتماننماها را برقراری ارتباط میان گفتار و موقعیت گفتمان، یعنی تعامل میان گوینده و شنونده، بیان عقاید گوینده و سازماندهی متن میداند. این عناصر به لحاظ ساخت نحوی مستقل از محیط نحوی جمله هستند. از آنجا که واحدهای مذکور، بهعنوان ابزارهای ویژۀ کاربرد زبان و انتقال مؤثرتر پیام، در ارتباطات اجتماعی نقش برجستهای ...
بیشتر
هاینه (2013) نقش اصلی گفتماننماها را برقراری ارتباط میان گفتار و موقعیت گفتمان، یعنی تعامل میان گوینده و شنونده، بیان عقاید گوینده و سازماندهی متن میداند. این عناصر به لحاظ ساخت نحوی مستقل از محیط نحوی جمله هستند. از آنجا که واحدهای مذکور، بهعنوان ابزارهای ویژۀ کاربرد زبان و انتقال مؤثرتر پیام، در ارتباطات اجتماعی نقش برجستهای بر عهده دارند، بخشی از مطالعات زبانشناسی اجتماعی را تشکیل میدهند. در این مختصر به بررسی دستهای از گفتماننماها در فارسی میپردازیم که نقش و تا حدود زیادی ساخت نحوی ثابت و مشخصی دارند (مانند «حقیقت این است که ...»). این عبارات را بهخاطر نقش آنها در آمادهسازی روند گفتگو و شخص مخاطب برای افشای حقایق، گفتماننماهای «افشا» نامیدهایم. دادههای پژوهش از میان متون مکتوب فارسی امروز و نیز گفتار فارسیزبانان گردآوری شدهاست. مبنای نظری پژوهش دو انگارۀ دستورشناختی و دستوریشدگی اِیجمر (2007) است. تحلیل دادهها نشان میدهد که گفتماننماهای افشا در زبان فارسی تصویری دستوریشده از بند پایه را به نمایش میگذارند چراکه دیگر حامل مفهوم اصلی جمله نیستند. تصویر حاصل لزوم بازنگری در مفاهیم نحوی بند پایه و بند پیرو را از رهگذر حضور عناصر گفتمانی در جمله تقویت میکند.
زبان و ارتباطات
سید علی اصغر سلطانی؛ زهرا کرمی
دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 9-20
چکیده
زبانشناسی اجتماعی حوزهای میانرشتهای است که میتواند منظری زبانشناختی از حوزة گستردة اجتماع و فرهنگ را به تصویر بکشد. یکی از حوزههای مهم فرهنگ عامه ترانههای مردمپسند است که تا کنون، در ایران، از این چشمانداز مورد مطالعة جدی قرار نگرفته است. اشعار غنایی موجود در این ترانهها انعکاسی از فرهنگ عمومی هر جامعه است که ...
بیشتر
زبانشناسی اجتماعی حوزهای میانرشتهای است که میتواند منظری زبانشناختی از حوزة گستردة اجتماع و فرهنگ را به تصویر بکشد. یکی از حوزههای مهم فرهنگ عامه ترانههای مردمپسند است که تا کنون، در ایران، از این چشمانداز مورد مطالعة جدی قرار نگرفته است. اشعار غنایی موجود در این ترانهها انعکاسی از فرهنگ عمومی هر جامعه است که این نکته مطالعة آنها را ارزشمند میسازد. اگرچه ترانههای مردمپسند دارای مضامین مختلفی هستند اما، همواره، «عشق» از مفاهیم کلیدی و تکرارشونده در آنهاست. پژوهش حاضر به بررسی این نکته میپردازد که در هر برهة تاریخی، این مفهوم چگونه در ترانههای بیانشده انعکاس یافته است. همچنین در پی آن است که از دریچة نظریه و روشِ تحلیل گفتمان و با تمرکز بر نظریة گفتمان پساساختگرای لاکلا و موف، چگونگی تعریف مفهوم عشق و بهویژه شگردهای گفتمانی استفادهشده برای تثبیت معنای پیشنهادی ترانه از این مفهوم، و نیز زنجیرههای همارزی و تفاوت شکلگرفته حول آن را بررسی کند. نمونۀ مورد تحلیل 16 ترانة عاشقانة ایرانی را شامل میشود که از میان ترانههای اجراشده توسط خوانندگان مرد و زن، در فاصلة سالهای 1350 تا 1357 ش، به روش نمونهگیری اتفاقی انتخاب شده است. نتایج نشان میدهد که ترانههای بررسیشده از «حضور طبیعت»، «ارجاع به گذشته»، «جاودانهسازی» و توسل به «نظم گفتمانهای حاضر»، بهخصوص «نظم گفتمانهای دینی و سیاسی»، برای تثبیت معنا بهره بردهاند.