با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری زبان‏شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 استاد زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی

3 دانشیار زبان‏شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

4 استاد زبان‏شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

رفتار زبانیِ گویندگان تحت‏تأثیر متغیرهای اجتماعیِ سن، جنسیت، تحصیلات و شهر محل سکونت در برابرِ کاربرد تنوعات گونه‏ای (محلی، شیرازی و معیار)، واکنش‏های مساعد و نامساعدی را به‏دنبال دارد که منجر به شکل‏گیری مقوله‏بندی‏های اجتماعی از دیدگاه شناختی می‏شود. این پژوهشِ میدانی به توصیف همبستگی بین لایه‏های اجتماعی و صورت‏های زبانی ازمنظر دیدگاه کاربردبنیان در استان فارس می‏پردازد. داده‏ها ازطریق شیوۀ پیمایشی توسط 490 گویشور از شهرهای شیراز، مرودشت، کازرون، فسا، جهرم و چند شهر اطراف شیراز گردآوری شده است. نتایج به‏دست‏آمده از شهرهای مورد مطالعه نشان می‏دهد که ازلحاظ متغیر سن، گروه سنی 15 تا 30 سال بیش از گروه‏های سنی دیگر و از لحاظ جنسیت، زن‏ها بیشتر از مردها و ازلحاظ میزان تحصیلات، گروه‏های تحصیلی بالاتر کاربرد گونۀ معیار را در حوزه‏های اجتماعی مورد مطالعه (خانواده، آموزش، کار، کوچه و بازار، رسانه و در گفتار افراد تحصیل‏کرده) بر گونه‏های شیرازی و محلی شهرشان ترجیح می‏دهند. آن‏ها این گونه‏های زبانی را برای ابراز وفاداری و هویت بومی در محیط‏های اجتماعی غیررسمی و در کنار خانواده و آشنایان به‏کار می‏برند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

بشیرنژاد، حسن (1397). تحلیلی اجتماعی‏ـ شناختی بر جایگاه و کاربرد مازندرانی و فارسی در استان مازندران. فصلنامۀ زبان‏پژوهی. دورۀ 10، شمارۀ 27: 119-145.
دبیرمقدم، محمد، فاطمه یوسفی‏راد، ویدا شقاقی و سید محمود متشرعی (1397). زبان‏شناسی شناختی‏اجتماعی: رویکردی نوین به معنا و تنوعات زبانی. فصلنامۀ زبان‏شناسی اجتماعی. دورۀ دوم، شمارۀ دوم: 20-29.
مدرسی، یحیی (1387). درآمدی بر جامعه‏شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مدرسی، یحیی و شراره مظفری (1379). تأثیر نگرش گویشوران بر کاربرد تنوعات گونه‏ای زبان فارسی در استان فارس: پژوهشی اجتماعی‏ـ‏ شناختی. فصلنامة زبانشناسی اجتماعی. دورۀ دوم، شمارۀ اول: 22-50.
زندی، بهمن و بهزاد احمدی (1395). نام‏شناسی اجتماعی‏ـ‏ شناختی: حوزۀ نوین مطالعات میان‏رشته‏ای. فصلنامة مطالعات میانرشته‏ای در علوم انسانی. دورۀ نهم، شمارۀ 1: 99-127.
زندی، بهمن، مسعود بحرینی، مهدی سبزواری و راضیه مهدی‏ بیرقدار (1397). بررسی اجتماعی‏ـ شناختی تابو و حسن تعبیر در ساختارهای عبارات، اصطلاحات و ضرب‏المثل‏های فارسی و انگلیسی. جستارهای زبانی. دورۀ 9، شمارۀ 6: 317-334.
Berthele, R. (2010). Investigations into the Folk’s Mental Models of Linguistic Varieties, In: D. Geeraerts & J. R. Taylor (Eds.) Advances in Cognitive Sociolinguistics: Cognitive Linguistics Research. pp. 265-290. The Gruyter Mouton.
Chambers, J. K. (2003). Sociolinguistic Theory: Linguistic Variation and its Social Significance. 2nd edn. Oxford: Blackwell.
Coulmass, Florian. (2005). Sociolinguistics: The study of speakers’ choices. Cambridge: Cambridge Univesity Press.
Eckert, P. (2012). Three Waves of Variation Study: The Emergence of Meaning in the Study of Sociolinguistic Variation. Annual Review of Anthropology. 41: 87–100.
Fishman, J. (1972a). Language in Sociocultural Change. Essays by Joshua A. Fishman. Stanford: Stanford University Press.
Geeraerts, D. (2001). On Measuring Lexical Convergence. In Augusto Soares da Silva (ed.), Linguagem e Cognicao (pp. 51-61). Braga: Associacao Portuguesa de Linguistica.
Geeraerts, D. and G. Kristiansen. (2014). Cognitive Linguistics and Language Variation. In: Jeannette Littlemore & John Taylor, Companion to Cognitive Linguistics (pp. 202-217). Bloomsbury Publishing.
Halliday, M. A. K. (1978). Language as a Social Semiotic: The Social Interpretation of Language and Meaning. Baltimore, MA: University Park Press.
Holmes, J. (1992). Introduction to Sociolinguistics. London: Longman.
Hudson, R. A. (.1996). Sociolinguistics (2nd edn). Cambridge: Cambridge University
Kristiansen, G. (2003). How to do things with allophones: Linguistic stereotypes as cognitive reference points in social cognition. In: Cognitive Models in Language and Thought, CLR 24, René Dirven, Roslyn M. Frank, and Martin Pütz (eds.). (pp. 69-120). Berlin /New York: Mouton de Gruyter.
Kristiansen, Gitte. (2008). Style-shifting and Shifting Styles; a Sociocognitive approach to lectal variation. In Cognitive Sociolinguistics: Language Variation, Cultural Models, Social Systems. CLR 39. Gitte Kristiansen and Rene Dirven (eds.) (pp. 45-88). Berlin / New York: Mouton de Gruyter.
Labov, W. (1966). The social stratification of English in New York City. Washington, DC: Centre for Applied Linguistics.
Labov, W. (1984). Field Method of the Project on Linguistic Change and Variation. In: J. Baugh & J. Sherzer (ed.s), Language in Use. Englewood Cliffs: Prentice ttall.
Labov, W. (2010). Principles of Linguistic Change III: Cognitive and Cultural Factor. Wiley- Blackwell.
Langacker, R. W. (1999). A dynamic usage-based model. In: Ronald W. Langacker, Grammar and Conceptualization. (pp. 91-145). Berlin /New York: Mouton de Gruyter.
Meyerhoff, M. (2006). Introducing Sociolinguistics. London: Routledge.
Romaine, Suzanne. (2003). Language Anthropology: Laguage and Gender. Encyclopedia of Life Support System (ELOSS).
Trudgill, P. (1974). The Social Differentiation of English in Norwich. Cambridge: Cambridge University Press.
Trudgill, P. (1983). On Dialect. Social and Geographical Perspective. Oxford