با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز

2 دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز

3 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز

4 دانشیار علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

پژوهش پیش رو می‌کوشد تا با استفاده از رهیافت تحلیل نقادانه- شناختی گفتمان، به تحلیل متن اولین سخنرانی سه تن از رؤسای‌ متأخر جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متحد بپردازد. سعی بر آن است تا با اتکاء بر روابط مجازآفرین، چگونگی خصومت‌سازی‌ها در گفتمان هر یک از رؤسای‌ جمهور به تصویر کشیده شود. پرسش اصلی این است که مسئلة هویت و به تبع آن غیریت در بافت سخنرانی رؤسای‌ جمهوری اسلامی ایران چگونه در مجمع عمومی مفصل‌بندی شده و براساس چه مؤلفه‌ها و نشانه‌هایی در سطح روابط مجازآفرین قابل ‌بازنمایی است. مبنای نظری این پژوهش عبارت است از رویکرد هارت (2011) در قبال تحلیل گفتمان که مبتنی بر زبان‌شناسی شناختی است، نظریة گفتمان لاکلا و موف (2001) و نظام مفهوم‌سازی مجاز با تأکید بر چارچوب نظری ردن و کووچش (1999). یافته‌ها بیانگر آن است که هریک از رؤسای جمهور ایران با کاربست روابط مجازآفرین محمل‌هایی را پیش‌زمینه‌سازی‌ می‌کنند که هم جنبه‌هایی از هویت برون‌گروه را به صورت منفی برجسته‌سازی می‌کنند و هم از خصومت‌سازی آشکار با دگرها اجتناب می‌کنند. همچنین، هر سه گفتمان روابط مجازآفرین نسبتاً مشابهی را برای خصومت‌سازی به‌کار می‌برند که این امر بیانگر ریشه‌های مشترک این گفتمان‌ها به‌مثابة خرده‌گفتمان‌هایی از ابرگفتمان انقلاب اسلامی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

انصاریان، شادی، نگار داوری اردکانی و پارسا بامشادی (1398). واکاوی سخنرانی حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال1396با رویکرد تحلیل گفتمان پل جی. فصلنامۀ زبان‌شناسی اجتماعی، سال دوم، شمارۀ 4، 69-83.
پورابراهیم، شیرین (1398). تحلیل انتقادی شناختی مجاز در سرخط‌های انتخاباتی روزنامه‌های ایران. پژوهش‌های زبان‌شناسی، دورۀ 11، شمارۀ 2، 81-96.
پهلوان‌نژاد، محمدرضا و لیدا اصطهباناتی (1387). بررسی کنش‌های گفتار در سخنرانی های رؤسای جمهور ایران و آمریکا شهریور 1385، سازمان ملل. پژوهش زبان‌های خارجی، دورۀ 51، شمارۀ 208، 1-24.
تاجیک، محمدرضا (1384). روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان. تهران: فرهنگ گفتمان.
جعفری، امید (۱۳۹۸). بررسی ایدئولوژیکی ترجمۀ شفاهی سخنرانی رئیس جمهور ایران در سازمان ملل: ترجمۀ انگلیسی شبکه‌های پرس تی‌وی ایران و فرانس ۲۴ فرانسه. زبان‌پژوهی، دورۀ ۱۱، شمارۀ ۳۳، ۷-۲۱. 
رضائی‌پناه، امیر و سمیه شوکتی‌مقرب (1394). هویت، گفتمان و انتخابات در ایران (مبانی ایدئولوژیک انتخابات 1392). تهران: نویسه.
رضائی‌پناه، امیر و سمیه شوکتی‌مقرب (1397). تحلیل مدارهای هویت و دیگری در اظهارات باراک اوباما و دونالد ترامپ پیرامون برجام. در مجموعه مقالات دهمین همایش بین‌المللی زبان‌شناسی ایران، به کوشش مجتبی منشی‌زاده، گلناز مدرسی قوامی و همه‌ناز تفنگدار (صص 333-351). تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
سلیمی، حسین و روح‌الله حاج زرگرباشی (1392). الگوی سخنرانی رؤسای جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متحد. سیاست جهانی، دورۀ 2، شمارۀ 4، 35-71.
شوکتی‌‌مقرب، سمیه و جلال رحیمیان (1399). بازنمایی هویت و غیریت در نخستین سخنرانی رؤسای جمهور پس از انتخابات: مطالعۀ موردی انتخابات ایران، آمریکا، فرانسه. زبان‌پژوهی، دورۀ 12، شمارۀ 34، 81-107.
ظهوری عین‌الدین، عباس و سعید پورعلی (1398). تحلیل محتوای کیفی سخنرانی‌های رئیس دولت یازدهم (حسن روحانی) در سازمان ملل با رویکرد استقرایی. پژوهش سیاست نظری، دورۀ جدید، شمارۀ 26، 35-58.
 
Charteris-Black, J. (2019). Metaphors of Brexit: No cherries on the cake? Cham: Palgrave Macmillan.
Evans, V., & Green, M. (2006). Cognitive linguistics: An introduction. London/ New York: Routledge.
Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. London: Longman.
Fairclough, N. (1996). Language and power (10th ed.). Essex: Longman Group UK Limited.
Hart, C. (2010). Critical discourse analysis and cognitive science: New perspectives on immigration discourse. New York: Palgrave Macmillan.
Hart, C. (2011). Moving beyond metaphor in the cognitive linguistic approach to CDA: Construal operations in immigration discourse. In C. Hart (Ed.), Critical discourse studies in context and cognition (pp. 171-193). Amsterdam: John Benjamins Publishing.
Jørgensen, M. W., & Phillips, L. J. (2002). Discourse analysis as theory and method. London: Sage Publications.
Laclau, E. (1990). New reflections on the revolution in our time. London: Verso.
Laclau, E., & Mouffe, C. (2001). Hegemony and socialist strategy: Towards a radical democratic politics. London: Verso.
Lakoff, G. (1987). Women, fire, and dangerous things. Chicago: University of Chicago press.
Langacker, R. (1987). Foundations of cognitive grammar, Volume I. Stanford, CA: Stanford University Press.
Littlemore, J. (2015). Metonymy: Hidden shortcuts in language, thought and communication. Cambridge: Cambridge University Press.
Norval, A. J. (1996). Thinking identities: Against a theory of ethnicity. In E. N. Wilmsen, & P. McAllister (Eds.), The politics of difference: Ethnic premises in a world of power (pp. 59-70). Chicago: University of Chicago Press.
Radden, G., & Kövecses, Z. (1999). Towards a theory of metonymy, In K.-U. Panther and G. Radden (Eds.), Metonymy in language and thought (pp. 17-59). Amsterdam: John Benjamins.
Reisigl, M., & Wodak, R. (2001). Discourse and discrimination: Rhetorics of racism and anti-Semitism. London: Routledge.
Zhang, Q. (2014). Ideology in critical metonymy analysis. International Journal of English Linguistics, 4(3), 67-73.