زبان‌شناسی اجتماعی
پرنوش پژوهش؛ رحیمه گرجیان داردکاشتی؛ شهین اوجاقعلی زاده
چکیده
یکی از رویکردهای نوین تحلیل متون در حوزه‌های نشانه‌شناسی، نشانه‌شناسی اجتماعی است که کارکردی میان‌رشته‌ای دارد. از نظریه‌های مهم در بحث نشانه‌شناسی اجتماعی که به بررسی جایگاه و کارکرد نشانه‌ها در جامعه می‌پردازد، دیدگاه پی‌یر گیرو است که به دو مسئله اصلی هویت و آداب معاشرت طبقه‌بندی می‌شود. نشانه‌های هویت نمایانگر تمایز ...
بیشتر
یکی از رویکردهای نوین تحلیل متون در حوزه‌های نشانه‌شناسی، نشانه‌شناسی اجتماعی است که کارکردی میان‌رشته‌ای دارد. از نظریه‌های مهم در بحث نشانه‌شناسی اجتماعی که به بررسی جایگاه و کارکرد نشانه‌ها در جامعه می‌پردازد، دیدگاه پی‌یر گیرو است که به دو مسئله اصلی هویت و آداب معاشرت طبقه‌بندی می‌شود. نشانه‌های هویت نمایانگر تمایز فرد از دیگر افراد جامعه است که سازمان‌بندی اجتماع و روابط میان افراد و گروه‌ها را می‌نمایاند و باتوجه به جو مسلط جامعه در سرشت انسان شکل می‌گیرد. هدف پژوهش حاضر یافتن نشانه‌های اجتماعی هویت، براساس نظریه پی‌یرگیر و در مخزن‌الاسرار است که از جمله متون کلاسیک ادبی برای مطالعۀ اجتماعیات، اخلاقیات وتاثیر آنها بر هویت انسان است. این جستار با استفاده از روش توصیفی–تحلیلی، نشانه‌های اجتماعی هویت را از حکایات مخزن‌الاسرار استخراج کرده و پس از دسته‌بندی، احصا و تحلیل هر یک از داده‌ها، دریافت که نظامی، به ترتیب بسامد کاربرد، از نشانه‌های هویتی گروه، نام والقاب، شغل و دین به منظور تمایز انواع کارکرد انسان نسبت به افراد جامعه و حتی دیگر موجودات هستی استفاده کرده و تاثیر متقابل هویت و اجتماع را بر یکدیگر نشان داده که در شکل رذایل و فضایل اخلاقی در رفتار افراد جامعۀ آرمانی یا معاصر او انعکاس یافته است.
تحلیل گفتمان
نگار داوری اردکانی؛ احسان حاجیانی؛ فرشته صابر لتباری
چکیده
استفاده از راهبردهای کلامی مناسب در توفیق ارتباطی و بالطبع در رقم زدن مطلوب جهان برای همگان و به ویژه برای سیاست‌مداران خصوصاً در روزگار بحران مؤثر است. این مقاله با هدف کشف راهبردهای کلامی رهبران سیاسی (روبین و جیگلیوتی، ۲۰۱۶)، کلیشه‌های جنسیتی-زبانی (لیکاف، ۱۹۷۵ و لویس و لوپیان، ۲۰۲۰) و هویت‌های فعال شده (جی، ۲۰۱۸) به تحلیل گفتمان ...
بیشتر
استفاده از راهبردهای کلامی مناسب در توفیق ارتباطی و بالطبع در رقم زدن مطلوب جهان برای همگان و به ویژه برای سیاست‌مداران خصوصاً در روزگار بحران مؤثر است. این مقاله با هدف کشف راهبردهای کلامی رهبران سیاسی (روبین و جیگلیوتی، ۲۰۱۶)، کلیشه‌های جنسیتی-زبانی (لیکاف، ۱۹۷۵ و لویس و لوپیان، ۲۰۲۰) و هویت‌های فعال شده (جی، ۲۰۱۸) به تحلیل گفتمان نخست‌وزیران نیوزلند و بریتانیا و صدراعظم آلمان در اعلام قرنطینۀ موج اول همه‌گیری کرونا در مارس ۲۰۲۰ می‌پردازد و نشان میدهد که تنها معدودی از کلیشه‌های جنسیتی یعنی همدلی و وحدتجویی زنان و رقابتجویی مردان صادق هستند. به علاوه، جهتدهیهای آردرن و مرکل عمدتاً تعلیمی و از آن جانسون، در مواردی برتریجویانه است. «ما»ی شامل در سخن آردرن و «ما»ی غیرشامل در سخن جانسون غالب بوده و مرکل از این منظر در میان دو نخستوزیر دیگر قرار دارد. این مطالعه شکلگیری گفتمان رهبری مؤثر و نوی را گمانهزنی می‌کند که کارآمدی گفتمان سیاسی کلیشهای به اصطلاح «مردانه» را تا حدی زیر سوال میبرد. برنامهریزی راهبردهای کلامی رهبران میتواند بلاغت سیاسی را به پایگاه تأثیرگذارتری برکشد.
زبان‌شناسی اجتماعی
فرزانه خدابنده؛ سمیرا شریفی
چکیده
در راستای اهمیت نام و تأثیر آن بر روابط اجتماعی، هدف از پژوهش حاضر بررسی نام رستوران‌ها برای شناسایی گرایش صاحبان آنها به عوامل نامشناختی ـ اجتماعی نظیر هویت‌های ملی، بین‌المللی و مذهبی در نام‌گذاری رستوران‌ها در دو منطقه از شهر شیراز با وضعیت اجتماعی ـ اقتصادی برخوردار و کمتربرخوردار بوده است. نمونۀ مورد مطالعه با استفاده ...
بیشتر
در راستای اهمیت نام و تأثیر آن بر روابط اجتماعی، هدف از پژوهش حاضر بررسی نام رستوران‌ها برای شناسایی گرایش صاحبان آنها به عوامل نامشناختی ـ اجتماعی نظیر هویت‌های ملی، بین‌المللی و مذهبی در نام‌گذاری رستوران‌ها در دو منطقه از شهر شیراز با وضعیت اجتماعی ـ اقتصادی برخوردار و کمتربرخوردار بوده است. نمونۀ مورد مطالعه با استفاده از نظرسنجی از ۶۰ صاحب رستوران در دو منطقه از شهر شیراز جمع‌آوری شده است. برای جمع‌آوری داده از پرسشنامة طراحیشده در حسین، نوفال و منصور (2015) استفاده شد. نتایج نشان داد گرایش صاحبان رستوران‌ها در مناطقی از شهر با موقعیت اجتماعی _ اقتصادی بهتر با گرایش صاحبان رستوران‌ها در مناطق کمتربرخوردار شهر متفاوت بوده است. این گروه بیشتر به نام‌های خارجی گرایش داشته، معتقد بودند اینگونه نام‌ها به جذب درآمد بیشتر و موفقیت تجاری منجر شده، جذاب، منحصربهفرد و آبرومندند. در مقابل، صاحبان رستوران‌ها در مناطقی از شهر با موقعیت اجتماعی - اقتصادی پایین‌تر بیشتر به نام‌های مذهبی گرایش داشته، این نام‌ها را منحصربهفرد و آبرومند می‌دانستند. نتایج این پژوهش کاربرد‌های ارزشمندی در حوزۀ مطالعات نام‌شناسی اجتماعی برای زبان‌شناسان، اساتید و دانشجویان به همراه دارد.
رحمان باقری؛ اسفندیار غفاری نسب؛ حبیب احمدی؛ محمدتقی عباسی شوازی
چکیده
مهاجرت، زمینههای مهمی برای ایجاد تغییرات هویتی فراهم میسازد. هدف مقالۀ حاضر، مطالعۀ هویت زبانی مهاجرین قوم لک ساکن محلۀ نامجو (گرگان) تهران از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی است؛ لذا با رویکرد کیفی، داده‌ها از طریق مشاهده، مصاحبه نیمهساختیافته و عمیق با 23 نقر که با نمونهگیری گلولهبرفی انتخاب شده بودند، جمع‌آوری شد. ...
بیشتر
مهاجرت، زمینههای مهمی برای ایجاد تغییرات هویتی فراهم میسازد. هدف مقالۀ حاضر، مطالعۀ هویت زبانی مهاجرین قوم لک ساکن محلۀ نامجو (گرگان) تهران از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی است؛ لذا با رویکرد کیفی، داده‌ها از طریق مشاهده، مصاحبه نیمهساختیافته و عمیق با 23 نقر که با نمونهگیری گلولهبرفی انتخاب شده بودند، جمع‌آوری شد. مصاحبهها ضبط و نوشته شده و با روش تماتیک، تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد که برحسب عامل جنس و نسل، هویت‌یابی بهواسطۀ زبان در بین مهاجرین متفاوت است. تسلط زنانِ نسل دوم به زبان لکی اندکی کمتر از مردان است؛ ولی تمایلشان به همانندسازی زبان خود به زبان معیار، بیشتر از مردان است. مهارت نسل اول در فهم زبان لکی و تکلم به آن از نسل دوم بیشتر است و برخلاف نسل دوم، با کاربرد آن برای تعامل با لکزبانان در محیطهای خصوصی و عمومی، به مقاومت در برابر شرایط همگونساز می‌پردازد؛ اما نسل دوم بهدلیل تجربۀ زیستۀ متفاوت، در کاربرد زبان مادری انعطافپذیری بیشتری دارد. برخلاف زبان لکی، زبان فارسی (زبان رسمی) دارای نظام نوشتاری جامع، کارایی، ارزش و تأیید اجتماعی است؛ که پذیرش آنرا تسهیل می‌کند. بدینسان زبان لکی، نهتنها از سوی مهاجران در جامعۀ میزبان، بلکه بهعلت نداشتن نظام نوشتاری نیز در معرض تهدید است.
سمیه شوکتی مقرب؛ مهرزاد منصوری؛ حکیمه ایوبیان
چکیده
با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، منطق هویت و غیریت در گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و امریکا متحول گشته و این دو بازیگر از متحد استراتژیک به نیروهایی متخاصم بدل شدند. از این لحظۀ تاریخی، روابط ایران و امریکا و به تبع آن ایران و غرب، در دایرهای از اگونیسم تا آنتاگویسم بازنمایی گردید. این موضوع در سطوح ذهنی و عینی ...
بیشتر
با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، منطق هویت و غیریت در گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و امریکا متحول گشته و این دو بازیگر از متحد استراتژیک به نیروهایی متخاصم بدل شدند. از این لحظۀ تاریخی، روابط ایران و امریکا و به تبع آن ایران و غرب، در دایرهای از اگونیسم تا آنتاگویسم بازنمایی گردید. این موضوع در سطوح ذهنی و عینی قابل‌توجه بوده و مسالۀ تحریم‌ها علیه ایران یکی از کانونهای اصلی این موضوع بهشمار میرود. نوشتار پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که «با کانون قراردادن خبرهای منتشرشده در پیکرۀ به‌روزشوندۀ NOW در باب مسالۀ تحریم‌های اعمالی بر ایران (از سال 2010 همگام با فعال‌شدن پیکره تا سال 2019)، گفتمان پنهان نهفته در پس این پیکره، چه نشانه‌ها و مفاهیمی را برجسته‌سازی کرده و یا به حاشیه می‌راند؟». این پژوهش با طراحی یک سامانۀ روششناختی چندسطحی، در دو سطح خرد و کلان به تحلیل داده‌ها می‌پردازد. در سطح خرد با استفاده از پیکرۀ به‌روزشوندۀ NOW موارد ناظر بر «تحریم‌ها علیه ایران» را با توجه به مقوله‌های معنایی و نشانه‌شناختی دسته‌بندی کرده و در سطح کلان چگونگی بازنمایی مسالۀ تحریم‌ها علیه ایران با تکیه بر داده‌های حاصل از سطح خرد، واکاوی می‌شود. در سطح کلانِ پژوهش از نظریۀ تحلیل گفتمان (انتقادی) با تاکید بر دیدگاه «گفتمان پنهان» فرکلاف، از دیدگاه‌های لاکلا و موف و تئون فن‌دیک بهره گرفته می‌شود. برمبنای یافته‌ها، در پیکرۀ پژوهش، مسائل بازگشت دگربارۀ تحریم‌ها، نقض آن از سوی برخی کشورها، معافیت برخی دیگر در نتیجۀ همراهی با ایالات متحده، نوع اعمال قانونی آن و مکان‌ها و اشخاص برجسته‌سازی می‌شود. پربسامدترین رخدادهای پیکره بیانگر نگرشی یک‌سویه از منظر ایالات متحده است و از واکنش‌های ایران چشم‌پوشی می‌کند.
زبان‌شناسی اجتماعی
حمیدرضا شعیری
چکیده
هویت و مٌد در درون یک نظام گفتمانی قرار می‌گیرند و همانند یک فرایند جریان معناسازی را دنبال می‌کنند. مٌد در تلاش است تا با پیوند بین آنچه که خود دارد، اما به عادت تبدیل شده است و آنچه که دیگری دارد و عادت نیست، به حضوری آرمانی دست یابد که نتیجۀ آن آشتی با خود است. پس گفتمان مٌد در راستای بازسازی هویت حرکت می‌کند. در واقع، گفتمان مٌد قادر ...
بیشتر
هویت و مٌد در درون یک نظام گفتمانی قرار می‌گیرند و همانند یک فرایند جریان معناسازی را دنبال می‌کنند. مٌد در تلاش است تا با پیوند بین آنچه که خود دارد، اما به عادت تبدیل شده است و آنچه که دیگری دارد و عادت نیست، به حضوری آرمانی دست یابد که نتیجۀ آن آشتی با خود است. پس گفتمان مٌد در راستای بازسازی هویت حرکت می‌کند. در واقع، گفتمان مٌد قادر است تنِ آرمانی را ایجاد کند؛ چرا که همواره تصویری از دیگری ارایه می‌کند که همانندی با آن سبب فاصله از تن- عادت میگردد. به همین دلیل مٌد در درون یک تناقض که دو وجه سلبی و ایجابی دارد حرکت می‌کند. هدف از مطالعۀ نشانه- معناشناختی مٌد این است که ببینیم چگونه مٌد به شیوهای فرآیندی و در چارچوب عقل‌محوری از مرز ساختار و عادت عبور نموده و به گفتمان آشوب و آرمان‌گرایی درون نظام اجتماعی جهت بازسازی هویت روی میآورد. در این تحقیق نشان خواهیم داد چگونه یک سوی مد با عقلگرایی و سوی دیگر آن با آرمانطلبی در جامعه مرتبط است.
زبان و فرهنگ
زهرا عباسی؛ محبوبه باقری
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تغییرات در نگرشهای هویت قومی-فرهنگی و تأثیر زبان (فارسی یا عربی) بر دیگر مؤلفه‌های هویت قومی-فرهنگی در بین سه نسل از ایرانیان مهاجر در بحرین، با استفاده از پرسش‌نامۀ استاندارد ارتباطات متقابل بینفرهنگی در جوامع متکثر (MIRIPS) انجام شد. زبان در حال کاربرد، نگرش نسبت به زبان فارسی دربرابر ...
بیشتر
این پژوهش با هدف بررسی تغییرات در نگرشهای هویت قومی-فرهنگی و تأثیر زبان (فارسی یا عربی) بر دیگر مؤلفه‌های هویت قومی-فرهنگی در بین سه نسل از ایرانیان مهاجر در بحرین، با استفاده از پرسش‌نامۀ استاندارد ارتباطات متقابل بینفرهنگی در جوامع متکثر (MIRIPS) انجام شد. زبان در حال کاربرد، نگرش نسبت به زبان فارسی دربرابر زبان عربی، حفظ سنتهای ایرانی در برابر سنتهای عربی، نگرش نسبت به فعالیتهای اجتماعی، ارتباطات اجتماعی و دوستان و حس تعلق به فرهنگ ایرانی دربرابر فرهنگ عربی، به عنوان مؤلفه‌های موردنظر این پژوهش انتخاب شدند. بررسی یافته‌ها نشان داد از لحاظ نگرش نسبت به این مؤلفهها تفاوت معناداری میان سه نسل وجود دارد و نسل اول مهاجران احساس تعلق خاطر بیشتر و بهتری به گروه هویتی اولیۀ خود، یعنی هویت قومی-فرهنگی ایرانی، نسبت به بقیه گروه‌ها دارند و این وابستگی فرهنگی و حس تعلق در نسلهای دیگر به تدریج کم شده است. این نکته در همۀ مؤلفه‌های هویت قومی-فرهنگی قابل مشاهده است. همچنین، براساس یافته‌ها، نمیتوان فاصلۀ مشخصی میان نسلها قائل شد، بلکه باید هویت قومی-فرهنگی را در میان نسلهای مختلف به صورت پیوستاری تلقی کرد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نیز نشان داد که زبان بر تمامی مؤلفه‌های هویت قومی-فرهنگی تأثیرگذار است و با آنها رابطهای مثبت و معنادار دارد.
زبان و فرهنگ
بهمن زندی؛ بلقیس روشن؛ مریم امیری‌خواه
چکیده
پژوهش حاضر بر مبنای نام‌شناسی اجتماعی و با هدف مقایسة نام‌گذاری قهوهخانهها با کافیشاپهای شهر تهران از دیدگاه هویت‌های چندگانه انجام شده است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی، با بررسی نام 232 قهوهخانه و 296 کافیشاپ شهر تهران انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که هویت فردی در نام‌گذاری ...
بیشتر
پژوهش حاضر بر مبنای نام‌شناسی اجتماعی و با هدف مقایسة نام‌گذاری قهوهخانهها با کافیشاپهای شهر تهران از دیدگاه هویت‌های چندگانه انجام شده است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی، با بررسی نام 232 قهوهخانه و 296 کافیشاپ شهر تهران انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که هویت فردی در نام‌گذاری قهوهخانهها بسیار بیشتر از کافیشاپها تجلی یافته است. به لحاظ هویت جنسیتی، نام‌های مردانۀ ایرانی در قهوهخانهها رواج بیشتری از کافیشاپها دارد؛ حال آنکه در نام‌گذاری کافیشاپها تمایز جنسیتی بارزی به چشم نمیخورد. سهم هویت قومی در نام‌گذاری هر دو مکان تقریباً یکسان و قابل‌توجه است. از سوی دیگر، نام‌های ملی و مذهبی در نام‌گذاری قهوهخانهها نقش بیشتری دارند، در حالی که صاحبان کافیشاپها به نام‌های ملی توجه بیشتری دارند. همچنین، هویت فراملی حضور معناداری در نام‌گذاری کافیشاپهای تهران دارد.
