مقاله پژوهشی
زبان‌شناسی اجتماعی
مریم شاهرخی شهرکی
چکیده
ادبیات با امکانات گونه‌گون با مداخلۀ تجربه و حواس و از همه مهم‌تر با درگیر کردن ذهن پویای مخاطب بالقوه به ساخت و روایت داستان‌های خلاقانه می‌پردازد و ازاین‌جهت نویسندگان و هنرمندان را با گزینه‌های فراوانی در چگونگی آفرینش هنری روبه‌رو می‌کند. هدف از این پژوهش تحلیل شناختی مبناسازی در گفتمان داستان بر پایۀ شبکه‌های آمیختگی مفهومی ...
بیشتر
ادبیات با امکانات گونه‌گون با مداخلۀ تجربه و حواس و از همه مهم‌تر با درگیر کردن ذهن پویای مخاطب بالقوه به ساخت و روایت داستان‌های خلاقانه می‌پردازد و ازاین‌جهت نویسندگان و هنرمندان را با گزینه‌های فراوانی در چگونگی آفرینش هنری روبه‌رو می‌کند. هدف از این پژوهش تحلیل شناختی مبناسازی در گفتمان داستان بر پایۀ شبکه‌های آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر است. مطالعۀ حاضر با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد توصیفی-تفسیری، شیوههای انطباق و عناصر سازندۀ شبکۀ مفهومی آمیختۀ داستان پرندۀ من از فریبا وفی را ازنظر میگذراند. نظریۀ آمیختگی مفهومی نظامی از شناخت پشتصحنه را نشان می‌دهد که دربرگیرندۀ مقولهبندی، نگاشتها، فرافکنیهای ساختاری و محرکهای ذهنی پویا است. وجود فضاهای درونداد متعدد، روابط حیاتی مختلف چون هویت، تغییر، زمان و بازنمایی ازجمله مواردی است که به پرندۀ یک ساختار آمیختۀ مفهومی می‌دهد نتایج این مطالعه بر ضرورت توجه به ذهن در مطالعات گفتمانی تأکید می‌کند و نشان می‌دهد گسترش کاربرد نظریۀ آمیختگی مفهومی به واکاوی گفتمان رمان میتواند در تبیین شیوههای مبناسازی متون ادبی مؤثر باشد.
مقاله پژوهشی
زبان‌شناسی اجتماعی
محمدباقر علیزاده اقدم؛ محمد حریری اکبری؛ محمدعلی موسی زاده؛ ابراهیم زال
چکیده
دورة صفوی یکی از دورههای مهم تاریخ ایران است که زبان‌های فارسی و ترکی در این دوره با یکدیگر در تعامل بودند. این مقاله، در چارچوب نظریۀ بازار زبانشناختی بوردیو، به بررسی کارکرد زبان‌های فارسی، ترکی و عربی در ایران دورة صفوی و همچنین قرضگیری واژگانی زبان‌های فارسی و ترکی از یکدیگر می‌پردازد. به این منظور، وامواژههای ...
بیشتر
دورة صفوی یکی از دورههای مهم تاریخ ایران است که زبان‌های فارسی و ترکی در این دوره با یکدیگر در تعامل بودند. این مقاله، در چارچوب نظریۀ بازار زبانشناختی بوردیو، به بررسی کارکرد زبان‌های فارسی، ترکی و عربی در ایران دورة صفوی و همچنین قرضگیری واژگانی زبان‌های فارسی و ترکی از یکدیگر می‌پردازد. به این منظور، وامواژههای زبان‌های فارسی و ترکی به روش تحلیل محتوا گردآوری و از منظر بازار زبانشناختی بوردیو تحلیل شدهاند. نتایج نشان می‌دهد در دورة صفوی سه زبان عربی، فارسی و ترکی با همدیگر همزیستی داشتهاند. عربی زبان دین و علم بود و لغات و اصطلاحات مذهبی و علمی از آن زبان به زبان‌های فارسی و ترکی راه یافته است. فارسی زبان شعر و ادب بود و در محافل ادبی مشروعیت داشت، واژهها و اصطلاحات شعری و ادبی را به زبان ترکی قرض داده است و ترکی به عنوان زبان شاهان و ارتش، در حوزۀ قشون و دربار کاربرد داشت و لغات و عبارات نظامی و دیوانی را به فارسی عاریه میداد. بنابراین، تسلط هر یک از سه زبان فوق در عرصة اجتماعی معین، ناشی از ذات آن زبان نبود بلکه از اقتدار و شایستگی گویشوران آن زبان در همان عرصه تأثیر میپذیرفت.
مقاله پژوهشی
تحلیل گفتمان
معصومه اسداله شریفی؛ زهره صفوی زاده سهی؛ فاطمه عظیمی فرد؛ مرجان طاهری اسکویی
چکیده
نگارندگان در این پژوهش سعی داشته اند تا با رویکرد چهارچوب تحلیل گفتمان انتقادی «نورمن فرکلاف» به بررسی روابط متنی و بینامتنی گفتمان زنانه و مردانه مترجم در برگردان متون ادبی بپردازند و شیوۀ بیان ترجمه‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. در این پژوهش یک کتاب انگلیسی با نام «And the mountains echoed» به نویسندگی «خالد حسینی» ، ...
بیشتر
نگارندگان در این پژوهش سعی داشته اند تا با رویکرد چهارچوب تحلیل گفتمان انتقادی «نورمن فرکلاف» به بررسی روابط متنی و بینامتنی گفتمان زنانه و مردانه مترجم در برگردان متون ادبی بپردازند و شیوۀ بیان ترجمه‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. در این پژوهش یک کتاب انگلیسی با نام «And the mountains echoed» به نویسندگی «خالد حسینی» ، و دو ترجمه با نامهای، «و کوهستان به طنین آمد» ترجمۀ «نسترن ظهیری» و «ندای کوهستان» ترجمۀ «مهدی غبرائی» و کتاب انگلیسی دیگر با نام «The handmaid’s tale» به نویسندگی «مارگرت آتوود» و دو ترجمه با عنوان «سرگذشت ندیمه» ترجمۀ «سهیل سمی» و «منیره ژیان» مورد بررسی قرار گرفتند. روش نمونه گیری به صورت انتخاب هدفمند متون بود. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که حذف گزارهها و گسترش معنایی در متنهای مقصد، توسط مترجمان زن و استفاده از دشواژه و گفتمان قدرت در گزارههای برگردان شده توسطه مترجمان مرد از بسامد بیشتری برخوردار بودند. بسامد استفاده از دیگر عوامل متنی و بینامتنی در بین گزارههای بررسی شده نشان داد که تفاوت چشمگیری بین گفتمان زنانه و مردانه در برگردان گزارهها وجود نداشت.
مقاله پژوهشی
تحلیل گفتمان
مصطفی گرجی؛ آناهیتا گودرزی؛ بهناز پیامنی؛ نرگس محمدی بدر
چکیده
داستان جمشید و ضحاک سنگ بنای اولیۀ تمایز ایران و هویت ایرانی از سایر هویت‌‌هاست. نخستین بار در این داستان به غیریت سازی اشاره شده و هویت، جغرافیای مستقل ایرانی و همچنین مؤلفه‌‌هایِ منحصر به فردِ ایران و شاهان ایرانی بازنمایی میشود. فارغ از دوگانه‌‌هایی مانند فرّ کیانی شاهان ایرانی و خوی اهریمنی ضحاک، به‌‌مثابه خط اصلی تمایز ...
بیشتر
داستان جمشید و ضحاک سنگ بنای اولیۀ تمایز ایران و هویت ایرانی از سایر هویت‌‌هاست. نخستین بار در این داستان به غیریت سازی اشاره شده و هویت، جغرافیای مستقل ایرانی و همچنین مؤلفه‌‌هایِ منحصر به فردِ ایران و شاهان ایرانی بازنمایی میشود. فارغ از دوگانه‌‌هایی مانند فرّ کیانی شاهان ایرانی و خوی اهریمنی ضحاک، به‌‌مثابه خط اصلی تمایز و غیریت سازی هویت ایرانی؛ این تمایز بهویژه در بستر جغرافیا و هویت سرزمینی نیز خود را نشان می‌دهد. مانند تمایز ایران از سرزمینهایی همچون سرزمین تازیان یا هندوستان. نظر به اهمیت داستان در شکلدهی به رخدادها و روایتهای بعدی شاهنامه، هدف این مقاله تبیین و بازنمایی مؤلفه‌های هویت سرزمینی ایران در داستان جمشید و ضحاک از رهگذر کاربستِ روش تحلیل گفتمان ون دایک است. از این منظر با کاربست روش یاد شده، ابیات منتخب از داستان با استفاده از راهبردهای گفتمانی تبیین شدهاند. بر این اساس، نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهندۀ آن است که ابیات منتخب از داستان جمشید و ضحاک هویت ایرانی در برابر هویت غیرایرانی را منطبق بر سرزمین و تمایز سرزمینی قرار داده که میتوان آنرا بخشی از فرایند هویت یابی ایرانیان دانست.
مقاله پژوهشی
زبان‌شناسی اجتماعی
زهرا کازرونی مجرد؛ جلال رحیمیان؛ امیرسعید مولودی؛ علیرضا خرمایی
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر جنسیت، سن و تحصیلات دوزبانه‌های عربی – فارسی شهر نخل تقی بر میزان کاربرد انواع رمزگردانی (بین‌جمله‌ای، درون‌جمله‌ای و ضمیمه‌ای) در گفتار آنهاست. برای دستیابی به این هدف، 80 دوزبانه‌ی عربی – فارسی شهر نخل تقی که در دو گروه جنسیتی زن و مرد و در دو رده‌ی سنی 20 تا 40 سال و بالای 40 سال و همچنین ...
بیشتر
هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر جنسیت، سن و تحصیلات دوزبانه‌های عربی – فارسی شهر نخل تقی بر میزان کاربرد انواع رمزگردانی (بین‌جمله‌ای، درون‌جمله‌ای و ضمیمه‌ای) در گفتار آنهاست. برای دستیابی به این هدف، 80 دوزبانه‌ی عربی – فارسی شهر نخل تقی که در دو گروه جنسیتی زن و مرد و در دو رده‌ی سنی 20 تا 40 سال و بالای 40 سال و همچنین در دو گروه تحصیلی زیردیپلم و دیپلم و بالاتر از دیپلم هستند، از طریق روش نمونهگیری غیرتصادفی دردسترس بهعنوان آزمودنیهای این پژوهش انتخاب شدند. سپس، صدا و تصویر مکالمات آنها ضبط شد و دادههای پژوهش که شامل 1022 مورد رمزگردانی بین زبان‌های عربی و فارسی است، از فایلهای صوتی و تصویری استخراج شدند و براساس چارچوب تحلیل پاپلاک(1980) تحلیل گردیدند. در ادامه، میزان کاربرد انواع رمزگردانی در هریک از زیرگروهها در گروههای جنسیتی، سنی و تحصیلی شمارش و ثبت شد. در نهایت، دادههای عددی بهدستآمده در نرم افزار SPSS.27 و با استفاده از آزمون کای دو تحلیل شدند. نتایج تحلیل دادهها، حاکی از آن است که جنسیت و سن و تحصیلات این گویشوران بر میزان کاربرد انواع رمزگردانی در گفتار آنها تأثیرگذار است.
مقاله پژوهشی
زبان‌شناسی اجتماعی
شیماء جعفری دهقی
چکیده
نام‌شناسی دانش مطالعۀ اسامی خاص است که از دیرباز در پژوهش‌های زبان‌های ایرانی مرسوم بوده با این حال، نام‌شناسی اجتماعی، مفهوم نسبتاً تازه‌ای است و هنوز حوزۀ نوظهوری تلقی میشود؛ این اصطلاح، هم در زبان‌شناسی اجتماعی و هم در حوزه‌های دیگری همچون جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و جغرافیا کاربرد دارد. تا کنون بیشتر پژوهش‌ها به ریشه‌شناسی ...
بیشتر
نام‌شناسی دانش مطالعۀ اسامی خاص است که از دیرباز در پژوهش‌های زبان‌های ایرانی مرسوم بوده با این حال، نام‌شناسی اجتماعی، مفهوم نسبتاً تازه‌ای است و هنوز حوزۀ نوظهوری تلقی میشود؛ این اصطلاح، هم در زبان‌شناسی اجتماعی و هم در حوزه‌های دیگری همچون جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و جغرافیا کاربرد دارد. تا کنون بیشتر پژوهش‌ها به ریشه‌شناسی نامهای خاص در این کتیبه‌ها پرداخته است. هدفِ این پژوهش بررسی نام‌شناسی برخی نامهای خاص در کتیبه‌های فارسی میانه و اشکانی بر اساس نظریۀ ون‌لانگندونک است. بر اساس این نظریه، در گزینش نامهای خاص چهار مقولۀ قومیت، ملیت، مذهب و امور فراملی درنظر گرفته میشود. در این پژوهش، با توجه به ماهیت نامها، افزون‌بر مقوله‌های یادشده، مقولۀ نامهای اساطیری نیز به این تقسیم‌بندی افزوده شد. ابتدا گزیده‌ای از اسامی خاص در کتیبه‌های فارسی میانه و اشکانی گردآوری و سپس بر اساس مقوله‌های یادشده طبقه‌بندی شد. نتایج پژوهش نشان داد در این کتیبه‌ها نامهای اساطیری بیشترین بسامد را داشتند. سپس به ترتیب نامهای ملی، مذهبی بیش از همه به کاررفته است. این امر نشان می‌دهد براساس یکی از مهم‌ترین نظریه‌های نام‌شناسی اجتماعی، در جامعۀ ساسانی اسطوره نقش بسزایی داشته است.
مقاله پژوهشی
تحلیل گفتمان
فائزه واعظ زاده؛ مهین پناهی
چکیده
میرزا علی خان ظهیرالدوله با پشتوانه جایگاه سیاسی در دربار قاجار و پایگاه اعتقادی در طریقت صفی‌علیشاهی و با ایجاد تشکیلات روشنفکری و آزادی‌خواهانه، از شخصیت‌های تأثیرگذار در جریان مشروطیت به شمار می‌رود. پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان فرکلاف، به دنبال پاسخ به پرسش های زیر است: نظم گفتمانی ایران عصر قاجاری چگونه در ...
بیشتر
میرزا علی خان ظهیرالدوله با پشتوانه جایگاه سیاسی در دربار قاجار و پایگاه اعتقادی در طریقت صفی‌علیشاهی و با ایجاد تشکیلات روشنفکری و آزادی‌خواهانه، از شخصیت‌های تأثیرگذار در جریان مشروطیت به شمار می‌رود. پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان فرکلاف، به دنبال پاسخ به پرسش های زیر است: نظم گفتمانی ایران عصر قاجاری چگونه در اشعار ظهیرالدوله بازتولید شده است؟ کردارهای گفتمانی اشعار وی بازتاب کدامیک از کردارهای اجتماعی است؟ و راهکار ظهیرالدوله برای برونرفت از گفتمانهای حاکم چیست؟ نتایج نشان داد که کردارهای گفتمانی ظهیرالدوله با کردارهای اجتماعی دوره قاجار ارتباط مستقیم دارد؛ ساختار اجتماعی دوره قاجار در کارکردهای گفتمانی ظهیرالدوله با گزینش نام هایی مبتنی بر ارزشهای بیانی بازتاب یافته و مشارکان در دو گروه دستهبندی شدهاند: 1-گروه «مثبت» شامل خداوند، بزرگان دین و عرفان و شخصیت‌های مثبت؛ 2- گروه «منفی» شامل حاکمان ظالم، قدرتمندان زورگو، طبقات ناآگاه و ظلم پذیر جامعه. ظهیرالدوله با همراهی و همدلی با مردم، از جایگاه منتقد و ایده پرداز، تقابل گفتمانی ایجاد کرده است و راه رهایی از گفتمان حاکم را حرکت همگانی به سوی ستم ستیزی و آگاهی میداند.
