گویششناسی
سید محمد حسینی معصوم؛ رضا حیدری زادی
چکیده
در سال 1960، مورگنستیرنه فرضیة وجود گویشی باستانی در جنوب ایران (در کنار فارسی باستان) را مطرح کرد. او تفاوتهای گویشی واژة شپش در استان فارس، به ویژه تفاوت آن در گویش کلیمیان و گویش لارستانی در برابر دیگر گویشهای فارس و گویشهای لُری را یکی از شواهد این تحول دانست. در سال 1382، رضایی باغبیدی شواهدی مطرح نمود که گویش شیرازی قدیمِ ...
بیشتر
در سال 1960، مورگنستیرنه فرضیة وجود گویشی باستانی در جنوب ایران (در کنار فارسی باستان) را مطرح کرد. او تفاوتهای گویشی واژة شپش در استان فارس، به ویژه تفاوت آن در گویش کلیمیان و گویش لارستانی در برابر دیگر گویشهای فارس و گویشهای لُری را یکی از شواهد این تحول دانست. در سال 1382، رضایی باغبیدی شواهدی مطرح نمود که گویش شیرازی قدیمِ بهجامانده در دیوان شاعران شیرازی، بازماندهای از گویشی قدیمتر است که پیشینة آن به دورة باستان میرسد. مبنای نظر او بقای صامت “Ө” باستانی جنوب ایران در گویش قدیم شیراز، برخلاف تبدیل آن به“s” در زبان فارسی میانه است. پیشتر و برخلاف آنها، بنابر نظر هنینگ (1934) تحول“s” به “Ө” در دورهای متاخر از دورة میانه رخ دادهاست که اثر آن در گویش شیرازی قدیم و فارسی میانة مانوی باقی است. در این پژوهش، شواهدی از ابدال“s” به “Ө” در بعضی زبانها و گویشهای ایرانی همسو با نظر هنینگ ارائه میشود که بیشتر در تقابل با نظر مورگنستیرنه است. شواهدی که در این پژوهش ارائه میشود نشان میدهد که پذیرفتن فرضیه وجود گویشی باستانی غیر از فارسی باستان در شیراز یا فارس با تردید و سوالهایی مواجه است که بیپاسخ ماندن آنها فرضیه هنینگ را قوت میبخشد و برعکس، فرضیههای مورگنستیرنه و رضایی باغبیدی را با سؤال و فرضهای دیگری مواجه میسازد.
گویششناسی
راضیه امیری؛ محمد هادی فلاحی
چکیده
در برخی از طوایف ایل قشقایی، بهجز زبان ترکی، زبانی منحصر به طایفه نیز به صورت قراردادی وجود دارد. این زبان را قشقاییها «قوش دیلی» -زبان پرندگان- یا «اَهیِرّی دیل» -زبانی که دیگران قادر به فهم آن نباشند- مینامند. نوشتار حاضر، ضمن معرّفی زبان رمزی طایفۀ سارویی از ایل قشقایی، به فرایندهای واژهسازی و برخی ویژگیهای ...
بیشتر
در برخی از طوایف ایل قشقایی، بهجز زبان ترکی، زبانی منحصر به طایفه نیز به صورت قراردادی وجود دارد. این زبان را قشقاییها «قوش دیلی» -زبان پرندگان- یا «اَهیِرّی دیل» -زبانی که دیگران قادر به فهم آن نباشند- مینامند. نوشتار حاضر، ضمن معرّفی زبان رمزی طایفۀ سارویی از ایل قشقایی، به فرایندهای واژهسازی و برخی ویژگیهای اجتماعی و کاربردی این زبان میپردازد. جمعآوری مواد زبانی به روش میدانی و با مصاحبه بر اساس پرسشنامۀ طرح ملی اطلس زبانی ایران پرمون (۱۳۸۵) صورت گرفت. برخی از واژهها نیز در روند انجام مصاحبه افزودهشدند. سپس، دادهها با توجّه به فرآیندهای واژهسازی و ویژگیهای زبان مخفی کالوه (۱۳۸۸)، تحلیل شد. نتایج تحلیل تا حدود زیادی با ویژگیهای مطرحشده توسط کالوه (1388) تطابق دارد. وجه تمایز اَهیِرّی دیل از ترکی قشقایی واژههای آن است. فرایندهای واژهسازی در این زبان شامل ابداع، قرضگیری و ترکیب است. نحوۀ قرارگیری عناصر جمله و همچنین وندها، حروف اضافه و اعداد مطابق با ترکی قشقایی است، اما افعال در این زبان از ترکیبی از واژهای قراردادی و فعل همکرد یا معین ساخته میشود.
گویششناسی
تارا مختاری؛ مهدی سمایی؛ بهرام مدرسی
چکیده
این مقاله مختص ردهشناسی مقولۀ حالت در چهار گونه از زبان ترکی، یعنی ترکی آذری، خلجی، ترکی آناتولیایی (استانبولی) و ازبکی است. حالتنمایی یکی از روشهای کاربردی برای نشاندادن ارتباط نحوی میان عناصر جمله است. به طوری که رابطۀ نحوی میان گروه اسمی و فعل را نشان میدهد . رویکرد نظری اصلی این تحقیق نظام حالتنمایی براساس رویکرد ...
بیشتر
این مقاله مختص ردهشناسی مقولۀ حالت در چهار گونه از زبان ترکی، یعنی ترکی آذری، خلجی، ترکی آناتولیایی (استانبولی) و ازبکی است. حالتنمایی یکی از روشهای کاربردی برای نشاندادن ارتباط نحوی میان عناصر جمله است. به طوری که رابطۀ نحوی میان گروه اسمی و فعل را نشان میدهد . رویکرد نظری اصلی این تحقیق نظام حالتنمایی براساس رویکرد کامری (1989) است که پنج ردۀ زبانی را از لحاظحالتنمایی معرفی کردهاست . دادههای منتخب این پژوهش از متون ادبی و داستانی است و جملات گردآوریشده از این متون استخراج شدهاند. بر اساس دادهها در زبان ترکی و گونههای آن شش حالت وجود دارد که حالتهای فاعلی، مفعولی مستقیم، مفعولی غیر مستقیم، اضافی، ازی و دری هستند. تظاهر حالت با استفاده از تکواژهای وابستۀ حالتنما بهصورت پسوند است. در این مقاله همچنین به مبحث گذرایی در حالتنمایی پرداخته شدهاست . از آنجا که این چهار گونه از چند شاخۀ زبان ترکی هستند، شباهتها و تفاوتهایی دارند که بررسی ردهشناسانۀ آن در این مقاله انجام شدهاست.
گویششناسی
عزت الله سپه وند
چکیده
در منابع مختلفی با رویکرد غیرردهشناختی، بدون توجه دقیق به اجتماع متراکم و متکثر گویشوران غرب کشور، گونة زبانی دوبیتیهای باباطاهر، غالباً لری، کردی و لکی دانسته شدهاست؛ یعنی خانوادهای از زبانهای ایرانیِ غربی، که خود به دو شاخۀ شمال غربی و جنوب غربی تقسیم شدهاند و دربارة وجوه اشتراک و افتراق آنها اختلافاتی هست. ...
بیشتر
در منابع مختلفی با رویکرد غیرردهشناختی، بدون توجه دقیق به اجتماع متراکم و متکثر گویشوران غرب کشور، گونة زبانی دوبیتیهای باباطاهر، غالباً لری، کردی و لکی دانسته شدهاست؛ یعنی خانوادهای از زبانهای ایرانیِ غربی، که خود به دو شاخۀ شمال غربی و جنوب غربی تقسیم شدهاند و دربارة وجوه اشتراک و افتراق آنها اختلافاتی هست. در این جُستار، پس از نگاهی به پیشینة بحث، زبانهای مورد مناقشه از منظر ردهشناسی تفکیک میشوند و سپس با نگاهی سبکشناسانه به بسامد برخی عناصر یا مؤلفههای زبانی، از قبیل ساختار کنایی، تمایز افعال و... امکانِ تعلق دوبیتیهای باباطاهر به یکی از این گونههای کهن زبانهای ایرانی بررسی میشود. نتایج این بررسیها قرابت بیشتر این اشعار به زبان لکی را نشان میدهد که از زبانهای رایج در میان بخشی از ساکنان استانهای همدان، لرستان و کرمانشاه است.
گویششناسی
ایوب انصاری؛ آرزو نجفیان؛ محمد رضا احمدخانی
چکیده
در این مقاله تکواژ جمع و تکواژگونههای آن در گویش لری ممسنی مورد بررسی قرار گرفته است و فرایندهای واژ-واجی حاصل از اتصال آن به پایههای اسمی، در چارچوب رویکرد بهینگی، واکاوی شده است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری دادهها میدانی است. یافتهها نشان داد که اتصال تکواژگونه جمع /-æl/ به ستاکهای اسمی مفرد مختوم ...
بیشتر
در این مقاله تکواژ جمع و تکواژگونههای آن در گویش لری ممسنی مورد بررسی قرار گرفته است و فرایندهای واژ-واجی حاصل از اتصال آن به پایههای اسمی، در چارچوب رویکرد بهینگی، واکاوی شده است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری دادهها میدانی است. یافتهها نشان داد که اتصال تکواژگونه جمع /-æl/ به ستاکهای اسمی مفرد مختوم به همخوان، توأم با فرایند هجابندی مجدد است که محدودیت ALIGN-R ناظر بر آن است که جهت ارضاء محدودیت ONSET، نقض میشود. در بافت التقاء واکهای اسامی مختوم به /jæ/ و /-æl/ ابتدا فرایند درج همخوان میانجی /j/ و سپس طی فرایند ناهمگونی و تحت محدودیت OCP، حذف صورت میگیرد. در این رخداد، غلت /j/، همخوان میانجی زیر بنایی است که در نتیجه همگونی به واجگونههای میانجی//w، /-ɟ/ و /n/ بدل میشود. برخی ستاکهای اسمی مختوم به /æ/ با همخوان میانجی /j/ همگون شده و به واکه /ɪ/ تبدیل میشود. و در برخی دیگر جهت تمایز معنایی در واژههای همنام از محدودیتهای دسترسی دار به واژگانِ رویکرد بهینگی، استفاده شده است. در این بافت ها HIATUS، ONSET و NUC بالاترین رتبه را دارند.
برخورد زبانها
منیژه میرمکری؛ غلام حسین کریمی دوستان؛ یادگار کریمی؛ وحید غلامی
چکیده
پژوهش حاضر، مطالعهای تجربی برای اندازهگیری قابلیت فهم متقابل بین گونة مهابادی از آذربایجان غربی و گونة بدرهای از استان ایلام، مطابق معیارهای زبانشناختی و فرازبانشناختی در چارچوب اصل چندزبانهپذیری است. به این منظور، از آزمونهای عملکردی برای سنجش فهم زبانی و برای بررسی عوامل فرازبانشناختی ...
بیشتر
پژوهش حاضر، مطالعهای تجربی برای اندازهگیری قابلیت فهم متقابل بین گونة مهابادی از آذربایجان غربی و گونة بدرهای از استان ایلام، مطابق معیارهای زبانشناختی و فرازبانشناختی در چارچوب اصل چندزبانهپذیری است. به این منظور، از آزمونهای عملکردی برای سنجش فهم زبانی و برای بررسی عوامل فرازبانشناختی مانند نگرش زبانی و برخورد زبانی از آزمون نظرسنجی استفاده شد. روش نمونهگیری تصادفی هدفمند بود. آزمونها در چهار سطح ترجمة جمله، مثل واژه و بازگویی متن، ضبط شدند و به سمع آزمودنیها رسیدند. آزمودنیها ترجمة مواد شنیداری گونة مقابل را به زبان فارسی در پاسخنامه قید میکردند. یافتهها نشان دادند قابلیت فهم دو گونة موردبررسی متقارن نیست و بهرغم آنکه نگرش گویشوران بدرهای نسبت به گونة مهابادی مثبتتر بود، نمرات گویشوران مهابادی در آزمونهای زبانی بالاتر بود. این نتیجه با مطالعات ماورود (1976) و نیز دلسینگ و آکسون (٢٠٠٥) که مدعی بودند میان نگرش مثبت و قابلیت فهم زبانی همبستگی مثبت وجود دارد، مغایرت داشت. همچنین یافتهها نشان داد از میان یازده خصیصة واژگانی که بهعنوان عوامل مؤثر بر قابلیت فهم، مورد تأکید کورشنر و همکاران (٢٠٠٨) است تفاوت آوایی و ریشهشناسی واژگانی نقشی مهمتر در میزان قابلیت فهم میان گویشوران این دو گونة زبانی دارند.
زبان و ارتباطات
مریم تفرجی یگانه؛ زهرا انصاری
چکیده
زبان مهمترین ابزار برای ایجاد ارتباط است، اما گونهای رمزی از آن، برای محدود کردن ارتباط بهکار میرود .زبان رمزی جابری یکی از ناشناختهترین زبانهای رمزی در ایران است که در گذشته بر حسب نیاز، توسط مردم روستای جابر (از توابع شهرستان بدره، استان ایلام) ساخته شده است. این زبان در گویش محلی به (rzuwânakiêž) معروف است. هدف ...
بیشتر
زبان مهمترین ابزار برای ایجاد ارتباط است، اما گونهای رمزی از آن، برای محدود کردن ارتباط بهکار میرود .زبان رمزی جابری یکی از ناشناختهترین زبانهای رمزی در ایران است که در گذشته بر حسب نیاز، توسط مردم روستای جابر (از توابع شهرستان بدره، استان ایلام) ساخته شده است. این زبان در گویش محلی به (rzuwânakiêž) معروف است. هدف از این پژوهش بررسی ویژگیهای زبانشناختی زبان رمزی جابری است و دادهها به صورت میدانی، بر اساس شمّ زبانی نگارنده و مصاحبه با گویشوران بومی این زبان بهدست آمدهاند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که زبان رمزی جابری از لحاظ دستگاه واجی، صرف و نحو، همچون زبان معیار در این منطقه است ولی از لحاظ واژگانی کاملاً با آن متفاوت است. مبدعان این زبان نیز دعانویسان جابری هستند که در گذشته برای دعانویسی به نواحی مختلف سفر میکردند و نیاز به یک زبان مخفی داشتند که به وسیلۀ آن بتوانند اسرار خود را از غریبهها مخفی نگهدارند. بررسیها نشان میدهد که مبدعان زبانهای رمزی و از جمله زبان رمزی جابری، معمولاً صاحبان مشاغلی هستند که برای حفظ اسرار شغلی خود، دست به ابداع چنین زبانهایی زدهاند.
زبانشناسی اجتماعی
عباسعلی آهنگر؛ محبوبه شاهسوار
چکیده
گویشوران مختلف گونههای زبان فارسی دارای گویشهای اجتماعی هستند که تحت تأثیر عوامل گوناگون اجتماعی شکل میگیرند. پژوهش حاضر، که از نوع توصیفی-تحلیلی است، قصد دارد تنوعات واکهای فارسی معیار در گویش نهبندانی را توصیف و تأثیر عوامل اجتماعی جنسیت، سن و تحصیلات بر میزان استفاده از آنها را بررسی و تحلیل نماید. به این منظور، ...
بیشتر
گویشوران مختلف گونههای زبان فارسی دارای گویشهای اجتماعی هستند که تحت تأثیر عوامل گوناگون اجتماعی شکل میگیرند. پژوهش حاضر، که از نوع توصیفی-تحلیلی است، قصد دارد تنوعات واکهای فارسی معیار در گویش نهبندانی را توصیف و تأثیر عوامل اجتماعی جنسیت، سن و تحصیلات بر میزان استفاده از آنها را بررسی و تحلیل نماید. به این منظور، گفتار 24 گویشور نوجوان، جوان و مسن نهبندانی واجد شرایط، به منظور استخراج تنوعات واکهای مربوط، به روش میدانی (مصاحبه) ضبط و سپس آوانویسی شد. نمونهها به دلیل مهاجرپذیر بودن منطقه به صورت هدفمند انتخاب شدند. آنگاه فراوانی آن دسته از تنوعات واکهای، که در گفتار گویشوران بسامد وقوع بالایی داشتند، تحلیل و بقیه تنوعات فقط توصیف گردید. یافتههای پژوهش نشان داد تحصیلات عامل مهمی در شکلگیری گویش اجتماعی است. گفتار جنس مونث در هر دو گروه باسواد و بیسواد، بهجز زنان مسن بیسواد، به فارسی معیار نزدیکتر است. افزایش سن در گروه جوانان و گویشوران مسن، در تنوعات واکهای مختلف نتایج متفاوتی در بر داشته است. نتایج، همچنین، آشکار ساخت که نوجوانان در برخی تنوعات مورد مطالعه که ریشۀ تاریخی داشتند، درصد کمتر و در بقیه موارد درصد بیشتری از صورتهای غیر معیار را به خود اختصاص دادهاند. همچنین مشخص شد جنسیت نقش مهمی در تمایز گفتار گویشوران دارد. در گروه نوجوانان، گفتار دختران نوجوان، در هر دو گروه دارای والدین باسواد و بیسواد، نسبت به پسران همان گروهها به فارسی معیار نزدیکتر است. بدین ترتیب میتوان نتیجه گرفت که گویشهای اجتماعی فارسی حتی در جوامع زبانی کوچکی که به گونۀ زبانی محلی خودشان صحبت میکنند و همبستگی زبانی آنها زیاد است نیز وجود دارند.
زبانشناسی اجتماعی
مارال آسیائی؛ سعید راهانداز
چکیده
گونة گوگانی یکی از گونههای ترکی آذری در ایران است. از ویژگیهای جالب این گونه، تبدیل واج /r/ به [j] در گفتار است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر متغیرهای اجتماعی(سن، تحصیلات و سبک) و متغیر محیط آوایی (میانواکهای و سایر محیطها) بر بازنمایی آوایی واج /r/ است. در چارچوب پیشنهادی لباو (۱۹۶۶ و ۲۰۰۶) و به شیوۀ مصاحبه، در مجموع ۱۲۰۰ واژه از ۳۰ ...
بیشتر
گونة گوگانی یکی از گونههای ترکی آذری در ایران است. از ویژگیهای جالب این گونه، تبدیل واج /r/ به [j] در گفتار است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر متغیرهای اجتماعی(سن، تحصیلات و سبک) و متغیر محیط آوایی (میانواکهای و سایر محیطها) بر بازنمایی آوایی واج /r/ است. در چارچوب پیشنهادی لباو (۱۹۶۶ و ۲۰۰۶) و به شیوۀ مصاحبه، در مجموع ۱۲۰۰ واژه از ۳۰ گویشور این گونه از ترکی آذری جمعآوری گردید. داده ها بر اساس متغیر سن و تحصیلات به سه طبقه تقسیم شدند. همچنین، دادهها بر اساس متغیر سبک به دو سبک محاورهای و رسمی طبقهبندی گردیدند.در تمامی این تقسیمبندیها دو محیط میانواکهای و سایر محیطها نیز مدنظر قرار گرفتند.پس از تجزیه و تحلیل دادهها و با استفاده از آزمون آماری خیدو مشخص گردید که تأثیر سن، تحصیلات، سبک و محیط آوایی بر بازنمایی آوایی واج /r/ معنیدار بوده و در حقیقت، بازنمایی آوایی این واج دراین گونه تابعی است از تعامل متغیرهای اجتماعی و متغیر محیط آوایی.
زبان و فرهنگ
رزا میرزایی؛ نگار داوری اردکانی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1396، ، صفحه 28-36
چکیده
دُشواژهها بهعنوان یکی از ابزارهای زبانی توأمان بیانگر عواطف و احساسات فردی و شاخصهای جامعهشناختی هر منطقه است. هدف از انجام این پژوهش، طبقهبندی دشواژههای رایج در شهر شوشتر و مطالعۀ تفاوت کاربرد آنها تحت تأثیر متغیرهای اجتماعی سن، جنسیت، قومیت و تحصیلات است. ابزار این پژوهش توصیفی-تحلیلی مشاهده و پرسشنامه بود. 140 نفر از ...
بیشتر
دُشواژهها بهعنوان یکی از ابزارهای زبانی توأمان بیانگر عواطف و احساسات فردی و شاخصهای جامعهشناختی هر منطقه است. هدف از انجام این پژوهش، طبقهبندی دشواژههای رایج در شهر شوشتر و مطالعۀ تفاوت کاربرد آنها تحت تأثیر متغیرهای اجتماعی سن، جنسیت، قومیت و تحصیلات است. ابزار این پژوهش توصیفی-تحلیلی مشاهده و پرسشنامه بود. 140 نفر از میان 160 آزمودنی به سوالات پرسشنامه بهطور کامل پاسخ گفتند و پاسخها با توجه به آزمونهای آماری مورد تحلیل قرار گرفتند. بررسیها نشان داد که هم زنان و هم مردان شهر شوشتر، بیشتر به هنگام عصبانیت و ناراحتی، از دشواژه استفاده میکنند و این دشواژهها را میتوان در یازده طبقه جای داد. نتایج نشان میدهد که از بین متغیرهای اجتماعی مورد بحث سن و جنسیت بر میزان بهکارگیری دشواژهها تأثیر معناداری دارد (015/0P=). مردان بیش از زنان و ردة سنی 15 تا 19 سال بیش از دیگر ردهها از دشواژه استفاده میکنند. علاوه بر این، قومیت و سطح تحصیلات اثر معناداری بر کاربرد دشواژهها ندارد (89/0P=).
برخورد زبانها
میلاد امینی ماسوله؛ حسن بافنده قراملکی؛ عزت الله احمدی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1396، ، صفحه 37-45
چکیده
پژوهشهای قبلی نشان دادهاند که دو یا چندزبانگی میتواند بر بهبود یا افت کارکردهای شناختی کودکان نقش داشته باشد. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که آیا این یافتههای پیشین قابلتعمیم به جامعۀ دوزبانههای بزرگسال آذری-فارسیزبان نیز هست؟ بهعبارت دیگر، آیا دوزبانگی بر انعطافپذیری شناختی، بازداری و همچنین باورهای ...
بیشتر
پژوهشهای قبلی نشان دادهاند که دو یا چندزبانگی میتواند بر بهبود یا افت کارکردهای شناختی کودکان نقش داشته باشد. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که آیا این یافتههای پیشین قابلتعمیم به جامعۀ دوزبانههای بزرگسال آذری-فارسیزبان نیز هست؟ بهعبارت دیگر، آیا دوزبانگی بر انعطافپذیری شناختی، بازداری و همچنین باورهای فراشناختی افراد بزرگسال نیز تاثیر دارد؟ بدین منظور 60 آزمودنی (30 دوزبانه و 30 تکزبانه، 30 مرد و 30 زن) از بین انشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان به روش نمونهگیری در دسترس در گسترۀ سنی 18 تا 27 سال انتخاب شدند. برای انجام مطالعۀ حاضر از آزمون دستهبندی کارتهای ویسکانسین (WCST) برای سنجش انعطافپذیری شناختی و از پرسشنامۀ 30-MCQ برای سنجش باورهای فراشناختی استفاده شد. نتایج بهدستآمده از پژوهش حاضر با استفاده از آزمون تی مستقل نشان داد که انعطافپذیری شناختی در افراد دوزبانه بهطور معناداری بالاتر از تکزبانهها است (004/0P = ). اما در خردهمقیاسهای باورهای فراشناختی، تحلیل واریانس چندمتغیره (MANOVA) تفاوت معناداری را نشان نداد (43/0P =). نتایج بهدستآمده نشان میدهد که دوزبانگی میتواند در افزایش انعطافپذیری شناختی نقش مهمی ایفا کند.
زبان و ارتباطات
شهین شیخ سنگ تجن؛ آزاده یوسفی گراکوئی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1396، ، صفحه 46-63
چکیده
کاربرد عبارات خطاب نوعی رعایت ادب اجتماعی در جامعه محسوب میگردد و گویشوران هر زبان به روش خاص خود این عبارات را بهکار میبرند. مقالۀ حاضر مطالعهای تحلیلی - توصیفی است که به روش میدانی به بررسی و مقایسه عبارات خطاب در زبان فارسی و گیلکی پرداخته است. در این تحقیق 50 گویشور گیلکیزبان و 50 گویشور فارسیزبان در ردۀ سنی 25-40 سال به عنوان ...
بیشتر
کاربرد عبارات خطاب نوعی رعایت ادب اجتماعی در جامعه محسوب میگردد و گویشوران هر زبان به روش خاص خود این عبارات را بهکار میبرند. مقالۀ حاضر مطالعهای تحلیلی - توصیفی است که به روش میدانی به بررسی و مقایسه عبارات خطاب در زبان فارسی و گیلکی پرداخته است. در این تحقیق 50 گویشور گیلکیزبان و 50 گویشور فارسیزبان در ردۀ سنی 25-40 سال به عنوان نمونههای تحقیق انتخاب شدهاند. محققان در این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسشها هستند: 1) پربسامدترین عبارات خطاب در زبان فارسی و گیلکی کدامند و 2) چه تفاوتی میان عبارات خطاب در این دو زبان وجود دارد؟ نتایج تحقیق بیانگر آن است که گویشوران زبان فارسی و گیلکی در کاربرد عبارات خطاب «نام کوچک» و «عبارات خویشاوندی» مشابه هستند، اما پس از این دو دسته، گویشوران فارسیزبان بیشتر از «عناوین احترامآمیز» و گویشوران گیلکی بیشتر از عبارات «عناوین» برای خطاب قرار دادن یکدیگر استفاده میکنند. علاوه بر این، عبارات خطاب «کوتاهشدگی»، «اسامی مذهبی» و «سایر نامها» نیز دارای کمترین میزان کاربرد در زبان فارسی و گیلکی هستند. اگرچه تفاوت معناداری میان شیوة کاربرد عبارات خطاب در این دو زبان دیده نمیشود اما وجود افتراقات فوقالذکر نشانگر اختلافهای فرهنگی دو جامعة نمونه است.
زبان و فرهنگ
آزاده شریفی مقدم؛ مسعود بحرینی؛ وحیده ابوالحسنی زاده
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1396، ، صفحه 64-71
چکیده
تعارفات مقولاتی جهانی هستند که در همة زبانها یافت میشوند اما در برخی، مانند زبان فارسی، رایجترند. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر متغیرهای اجتماعی سن و جنسیّت بر میزان استفادة فارسیزبانان از تعارفات است. بدین منظور، پرسشنامهای شامل 15 سوال به تعداد 100 نفر از شرکتکنندگان زن و مرد کرمانی در گروههای سنی مختلف داده شد. چارچوب ...
بیشتر
تعارفات مقولاتی جهانی هستند که در همة زبانها یافت میشوند اما در برخی، مانند زبان فارسی، رایجترند. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر متغیرهای اجتماعی سن و جنسیّت بر میزان استفادة فارسیزبانان از تعارفات است. بدین منظور، پرسشنامهای شامل 15 سوال به تعداد 100 نفر از شرکتکنندگان زن و مرد کرمانی در گروههای سنی مختلف داده شد. چارچوب نظری این پژوهش، نظریۀ ادب براون و لوینسون (1978) بودهاست. تجزیه و تحلیل آماری دادهها نشان میدهد که میان کاربرد تعارفات فارسیزبانان کرمان در سنین مختلف تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0P (28/0P =) هر چند که ساختارهای بازنمایی تعارف در آنها متفاوت است. این امر نشان میدهد که هم مردان و هم زنان در تعاملات کلامی از تعارف برای نشان دادن ادب استفاده میکنند.
گویششناسی
عباسعلی آهنگر؛ پاکزاد یوسفیان؛ حسنعلی کدخدا
دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 21-35
چکیده
هر زبانی در قالب تعدادی از گونههای زبانی به حیات خویش ادامه میدهد. یکی از زیرحوزههای مطرح در علم جامعهشناسی زبان بررسی پراکنشهای جغرافیایی این تنوعات زبانی است. هدف پژوهش حاضر بررسی توزیع جغرافیایی برخی از تنوعات واکهای در گویش سیستانی در دو بخش شهرکی-نارویی و میانکنگی منطقة سیستان است. بدین منظور، در 28 روستا، ...
بیشتر
هر زبانی در قالب تعدادی از گونههای زبانی به حیات خویش ادامه میدهد. یکی از زیرحوزههای مطرح در علم جامعهشناسی زبان بررسی پراکنشهای جغرافیایی این تنوعات زبانی است. هدف پژوهش حاضر بررسی توزیع جغرافیایی برخی از تنوعات واکهای در گویش سیستانی در دو بخش شهرکی-نارویی و میانکنگی منطقة سیستان است. بدین منظور، در 28 روستا، از گویشوران زن و مرد مسن و بیسواد یا کمسواد بالای 50 سال گفتار آزاد تهیه شد. علاوه بر آن، پرسشنامهای حاوی فهرستی از واژهها تهیه شد و معادلهای گویشی آنها استخراج گردید. سرانجام، حوزة دقیق توزیع هر تنوع واکهای با استفاده از نقشههای زبانی و ترسیم خط مرزهای همگویی، از طریق نرمافزار GISمشخص شد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که فرایندهای افراشتگی، افتادگی، پیشینشدگی، پسینشدگی و سادهسازی واکهای به طور بارزی در این دو بخش دیده میشود. همچنین، میتوان به بقایای قابل توجه برخی از واکههای فارسی میانه و نیز برخی از ویژگیهای آن دوره، همچون فرایند کشش واکهای، اشاره کرد. بعلاوه، علیرغم شباهتهای زبانی، به دلیل وجود پارهای از تفاوتها در گفتار گویشوران مورد مطالعه میتوان در گویش سیستانی این دو بخش لهجههایی را شناسایی کرد. بارزترین آنها لهجة بارانی، با تلفظ محلی /bârni/، در بخش میانکنگی است که کاربرد تنوعات واکهای در میان سخنگویان آن به زبان فارسی معیار نزدیکتر است.
برخورد زبانها
جهاندوست سبزعلیپور؛ راحله دلگرم
دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 36-47
چکیده
از منظر جامعهشناسی زبان، یکی از پدیدههای زبانی قابل توجه هر جامعهای چگونگی شکلگیری زبانهای مخفی و توصیف ساختار آنهاست. زبان مخفی به زبان یا گویش هر گروه اجتماعی اطلاق میشود که اعضای آن تمایل به پنهان نگه داشتن محتوای کلام خود از گروه دیگر یا به طور کلی، از اکثریت جامعه نشان میدهند. از چند دهة قبل در برخی از روستاهای ...
بیشتر
از منظر جامعهشناسی زبان، یکی از پدیدههای زبانی قابل توجه هر جامعهای چگونگی شکلگیری زبانهای مخفی و توصیف ساختار آنهاست. زبان مخفی به زبان یا گویش هر گروه اجتماعی اطلاق میشود که اعضای آن تمایل به پنهان نگه داشتن محتوای کلام خود از گروه دیگر یا به طور کلی، از اکثریت جامعه نشان میدهند. از چند دهة قبل در برخی از روستاهای شهرستان خلخال، از توابع استان اردبیل، در میان مردانی که برای نجاری به شمال کشور میروند، زبانی معروف به قَرقَهدیلی یا اَرّانجی رایج شده است. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که قرقهدیلی چگونه زبانی است، به چه قصدی ایجاد شده و ویژگیهای ساختاری آن کدام است؟ دادههای این پژوهش به روش میدانی از مردان میانسال دو روستای لِرد و کَرنَق از طریق مصاحبه به دست آمده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که قرقهدیلی یک زبان مخفی است که برای حفظ اسرار شغلی بهکار میرود و از نظر آواشناسی، ساختواژه و نحو همانند زبان تاتی در همان مناطق است، ولی از نظر واژگانی با آن متفاوت است. غیر از واژههای تاتی که در این زبان معنای مخفی به خود گرفتهاند، واژههایی از ترکی آذربایجانی نیز در آن یافت میشوند. تحلیل دادهها نشان میدهد تعداد زیادی دشواژه (تابو) و الفاظ جنسی در این زبان وجود دارد که علت کثرت آنها تکجنسیتی بودن این کارگران و نیز دوری آنها از خانواده بودهاست.
زبان و ارتباطات
پارسا بامشادی؛ زینب محمد ابراهیمی؛ شادی انصاریان
دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 48-56
چکیده
متون خبری، بهویژه عناوین خبری، باید دارای زبانی جذاب و ترغیبکننده باشند تا توجه مخاطب را جلب کنند و او را به مطالعه و پیگیری خبر تشویق نمایند. یکی از شیوههای دستیابی به این هدف، استفادۀ مناسب از استعاره و مجاز در زبان رسانه است. این دو فرایند شناختی-مفهومی ریشه در فرایندهای تفکر و مفهومسازی دارند و اجزای نظام شناختی انسان هستند. ...
بیشتر
متون خبری، بهویژه عناوین خبری، باید دارای زبانی جذاب و ترغیبکننده باشند تا توجه مخاطب را جلب کنند و او را به مطالعه و پیگیری خبر تشویق نمایند. یکی از شیوههای دستیابی به این هدف، استفادۀ مناسب از استعاره و مجاز در زبان رسانه است. این دو فرایند شناختی-مفهومی ریشه در فرایندهای تفکر و مفهومسازی دارند و اجزای نظام شناختی انسان هستند. در این پژوهش نقش و اهمیت این دو فرایند شناختی در گفتمان رسانههای اقتصادی فارسیزبان بررسی میگردد و تلاش میشود تا استعارهها و مجازهای بنیادین این حوزه شناسایی و تبیین و ارتباط سلسلهمراتبی احتمالی میان آنها بررسی شود. این پژوهش دارای رویکردی شناختی و پیکرهبنیاد است و دادههای آن از عناوین خبری اقتصادی روزنامۀ دنیای اقتصاد در همۀ شمارههای آذر 1394 و نیز عناوین اخبار اقتصادی دو خبرگزاری «باشگاه خبرنگاران جوان» و درگاه «امروزآنلاین» در آذر 1394 گرفته شده است که بیش از هفتصد عنوان خبری را شامل میشود. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مهمترین استعارههای مفهومی یافتشده در حوزۀ گفتمان اقتصادی عبارتاند از: «اقتصاد یک موجود زنده است»، «اقتصاد انسان است»، «اقتصاد مسیر است»، «اقتصاد یک فضا/ ظرف است»، «اقتصاد یک پدیدۀ طبیعی است»، «اقتصاد خودرو است» و «اقتصاد ماده/ شیء است». افزون بر این، برخی استعارههای جهتی نیز نمودی چشمگیر در زبان اقتصاد دارند.
برخورد زبانها
بیستون عباسی؛ آرزو نجفیان
دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 57-74
چکیده
هورامی زبانی از خانوادۀ گورانی- هورامی- زازا، از زبانهای ایرانی شاخۀ شمال غربی است. بسیاری این خانوادۀ زبانی را جزء زبانهای کردی به شمار میآورند، اما این موضوع محل اختلاف بسیار است و تفاوتهای ساختاری که میان این زبانها وجود دارد به این اختلاف دامن میزند. یکی از وجوه تفاوت این زبان با زبانهای کردی نظام غنی و پیچیدۀ زمان- ...
بیشتر
هورامی زبانی از خانوادۀ گورانی- هورامی- زازا، از زبانهای ایرانی شاخۀ شمال غربی است. بسیاری این خانوادۀ زبانی را جزء زبانهای کردی به شمار میآورند، اما این موضوع محل اختلاف بسیار است و تفاوتهای ساختاری که میان این زبانها وجود دارد به این اختلاف دامن میزند. یکی از وجوه تفاوت این زبان با زبانهای کردی نظام غنی و پیچیدۀ زمان- وجه- نمود است، که هدف پژوهش حاضر معرفی و توصیف آن بوده است. دادههای این پژوهش به صورت پیکرهای از فایلهای صوتی و یادداشتهای آوانویسی شده، از گویشوران هنجار این زبان در شهر پاوه و در طی سالهای 1389-1392 گردآوری شدهاست. تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که نظام زمان- وجه- نمود در هورامی (گونۀ پاوه) دارای دو زمان حال و گذشته، پنج نمود تام، ناقص استمراری، ناقص غیراستمراری، کامل و ناکامل و پنج وجه اخباری، اخباری/تأکیدی، التزامی، امری و شرطی/آرزویی است که با هم هفده مقولۀ مختلف میسازند. مشخص شد که در هورامی نمودهای تام و ناقص در کنار نمودهای کامل و ناکامل وجود دارند. از هفده برشی که هورامی در نظام زمان- وجه- نمود زده، چهار مورد در زمان حال و سیزده مورد در زمان گذشته است. علاوه بر این، مشخص شد که هورامی زبانی عمدتاً کنایی است. یازده زمان از دوازده زمانی که در تقسیمبندی زمان گذشته قرار میگیرند دارای ساخت کنایی، و دو زمان گذشته و چهار زمان حال، جمعاً شش زمان، دارای ساخت فاعلی- مفعولی هستند. ساخت کنایی در این زبان خود را با مطابقۀ مفعولی و افزودن واژهبستهای ضمیری خاص به فعل نشان میدهد.
زبان و ارتباطات
مهناز طالبی دستنایی؛ ابوالفضل خوشبخت آرانی
دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 75-86
چکیده
دشواژهها یا تابوهای زبانی بخشی از زبان مردم هر منطقه را تشکیل میدهند و کاربرد آنها در میان گویشوران هر منطقه تحت تأثیر عوامل جامعهشناختی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و طبقهبندی انواع دشواژههای زبانی در گویش آران و بیدگل و سنجش تفاوت کاربرد آنها بر حسب متغیرهای اجتماعی سن و جنس در محیط تکجنسیتی و محیط مختلط بوده است. حجم ...
بیشتر
دشواژهها یا تابوهای زبانی بخشی از زبان مردم هر منطقه را تشکیل میدهند و کاربرد آنها در میان گویشوران هر منطقه تحت تأثیر عوامل جامعهشناختی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و طبقهبندی انواع دشواژههای زبانی در گویش آران و بیدگل و سنجش تفاوت کاربرد آنها بر حسب متغیرهای اجتماعی سن و جنس در محیط تکجنسیتی و محیط مختلط بوده است. حجم نمونة پژوهش 180 نفر (90 مرد و 90 زن) است. جامعة آماری پژوهش، مردم شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان است. جنسیت، سن، وضعیت تأهل و تحصیلات، متغیرهای مستقل این پژوهش هستند که تأثیر هریک از آنها بر میزان کاربرد دشواژهها در هر دو گویش به طور جداگانه محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که مردان بیشتر از زنان، و افراد مجرد بیشتر از افراد متأهل از دشواژهها استفاده میکنند. همچنین، با افزایش سن، میزان استفاده از دشواژهها کاهش مییابد.