فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی

مقاله پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی

مطالعۀ زبان‌شناختی جای‌نام کشورهای اروپایی

حامد مولایی کوهبنانی؛ ابوذر اورکی؛ فائزه ایران پور

دوره 7، شماره 4 ، دی 1403، صفحه 1-23

https://doi.org/10.30473/il.2024.71515.1651

چکیده

پژوهش حاضر درصدد است براساس دو معیار زبان‌شناختی به بررسی جای‌نام کشورهای اروپایی بپردازد. معیار نخست مربوط به تعیین عامل اصلی در نام‌گذاری هر کشور است. به عبارتی، سوال نخست این است که چه عوامل سیاسی، اجتماعی، جغرافیایی، مذهبی و ... در نام‌گذاری کشورهای اروپایی نقش داشته‌اند؟ معیار دوم مربوط به مباحث ترجمه‌شناسی آن‌ها به زبان ... بیشتر پژوهش حاضر درصدد است براساس دو معیار زبان‌شناختی به بررسی جای‌نام کشورهای اروپایی بپردازد. معیار نخست مربوط به تعیین عامل اصلی در نام‌گذاری هر کشور است. به عبارتی، سوال نخست این است که چه عوامل سیاسی، اجتماعی، جغرافیایی، مذهبی و ... در نام‌گذاری کشورهای اروپایی نقش داشته‌اند؟ معیار دوم مربوط به مباحث ترجمه‌شناسی آن‌ها به زبان فارسی بوده است. برای نیل به اهداف و پاسخ به سوال‌های پژوهش، پیکرۀ پژوهش شامل 54 جای‌نام از کشورهای اروپایی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش در مورد معیار نخست نشان داد که نام قوم و قبیله تاثیرگذارترین عامل محسوب می‌شود چراکه مجموعا 28 کشور در اروپا براساس نام قوم یا قبیله‌ای که عمدتا نخستین ساکنان آن منطقه جغرافیایی بوده‌اند، نام‌گذاری شده‌اند. علاوه بر این، عواملی همچون منطقه یا ویژگی جغرافیایی، شخص، حیوان، اثر تاریخی و عنصر طبیعی نیز در نام‌گذاری کشورهای اروپایی دخیل هستند. نتایج مربوط به پرسش دوم نشان داد که قرض‌گیری، مهم‌ترین عامل در کاربرد جای‌نام کشورهای اروپایی در فارسی محسوب می‌شود؛ چراکه جای‌نام 44 کشور براساس فرایند قرض‌گیری مستقیم در فارسی کاربرد دارند. پس از قرض‌گیری، فرایندهای ترجمۀ قرضی و ابداع نیز در نحوۀ کاربرد جای‌نام کشورهای اروپایی در فارسی دخیل بوده‌اند.

مقاله پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی

کنش های گفتاری زنان رمان سووشون اثر سیمین دانشور

الهام صداقت؛ اسماعیل آذر

دوره 7، شماره 4 ، دی 1403، صفحه 53-72

https://doi.org/10.30473/il.2025.60186.1473

چکیده

کنش های گفتاری به عنوان بخش کاربردشناسی زبان در بازنمایی جایگاه اجتماعی افراد یک جامعه نقش به سزایی دارند. از این رو، بررسی کنش های گفتاری شخصیت های رمان ها می تواند دانش کاربردشناختی و زبانشناختی اجتماعیِ یادگیرندگان زبان خارجی و شناخت خارجیان از ویژگی های اجتماعی-فرهنگی یک جامعۀ زبانی را افزایش دهد. مقالۀ حاضر با توجه به ضرورت و ... بیشتر

مقاله پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی

کاربست دگرگونی واکه‌ای به مثابه راهبرد آوایی ارتقاء منزلت در جامعۀ مهاجرین ساکن شهرستان سنندج: جستاری در آوا‌شناسی‌اجتماعی

کورش کریمی؛ شیوا احمدی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1403، صفحه 73-85

https://doi.org/10.30473/il.2025.73258.1669

چکیده

جستار حاضر با تاکید بر جایگزینی واکه /u:/ به جای /ʉː/. به بررسی تغییرات آوایی در گویش کردی مهاجران گویشور بومی کردی لیلاخی ساکن در سنندج می‌پردازد. به عبارتی هدف اصلی، بررسی میزان تأثیر عوامل اجتماعی بر تغییرات زبانی در یک بافتار اجتماعی است که با هدف بهبود جایگاه اجتماعی از طریق اعمال تغییراتی موسوم به «راهبردهای آوایی ارتقاء منزلت» ... بیشتر

مقاله پژوهشی گویش‌شناسی

بررسی میزان خطرپذیری زبان مازندرانی بر اساس الگوهای یونسکو

نگین عینی؛ احمد رضایی؛ حسن بشیرنژاد

دوره 7، شماره 4 ، دی 1403، صفحه 87-107

https://doi.org/10.30473/il.2024.70105.1628

چکیده

زبان مازندرانی(گونه‌ی مورد استفاده در استان مازندران )،یکی از زبان‌های کهن ایرانی است،که از گذشته‌های بسیار دور،زبان بومیان ساکن بخشی از مناطق شمالی ایران،بوده است.این زبان،در سال‌های اخیر،به دلیل تحولات اجتماعی،فرهنگی،اقتصادی و سیاسی،دچار دگرگونی‌های بی‌شمار و کاهش تعداد گویشوران شده است،به طوری‌که اکنون به نظر می‌رسد،گذار ... بیشتر زبان مازندرانی(گونه‌ی مورد استفاده در استان مازندران )،یکی از زبان‌های کهن ایرانی است،که از گذشته‌های بسیار دور،زبان بومیان ساکن بخشی از مناطق شمالی ایران،بوده است.این زبان،در سال‌های اخیر،به دلیل تحولات اجتماعی،فرهنگی،اقتصادی و سیاسی،دچار دگرگونی‌های بی‌شمار و کاهش تعداد گویشوران شده است،به طوری‌که اکنون به نظر می‌رسد،گذار زبانی به فارسی،نه تنها در بافت خانواده‌های مازندرانی،بلکه در کاربرد زبان در ادارات، کوچه و خیابان،و..نیز اتفاق افتاده است.هدف از انجام این پژوهش،بررسی جایگاه زبان مازندرانی،از منظر خطرپذیری،بر اساس معیارهای نه‌گانه یونسکو است.بررسی داده‌ها نشان می‌دهد،براساس معیار انتقال بین نسلی زبان،زبان مازندرانی،در سطح 3،یا قطعا در معرض خطر،معیارهای تعداد مطلق گویشوران،نسبت گویشوران در کل جمعیت و حوزه‌های کاربرد زبان،در سطح 2،یا شدیدا در معرض خطر قرار دارد.همچنین،از منظر معیار کاربرد در رسانه و حوزه‌های جدید،معیار آموزش زبان و سوادآموزی و معیار مقدار و کیفیت مستندات،مازندرانی،در پایین‌ترین سطح(درجه صفر)جای گرفته است.بررسی معیار نگرش‌ها و سیاست‌های زبانی دولتی،نشان می‌دهد که مازندرانی،در سطح 3،یا قطعا در معرض خطر قرار دارد.معیار نگرش اعضای جامعه نسبت به زبان مادری،سطح یک و پایین را نشان می‌دهد.

استعاره و مجاز در گونه زبانی رسانه‌های اقتصادی: رویکردی پیکره‌بنیاد

دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 48-56

چکیده

متون خبری، به‌ویژه عناوین خبری، باید دارای زبانی جذاب و ترغیب‏کننده باشند تا توجه مخاطب را جلب کنند و او را به مطالعه و پیگیری خبر تشویق نمایند. یکی از شیوه‏های دستیابی به این هدف، استفادۀ مناسب از استعاره و مجاز در زبان رسانه است. این دو فرایند شناختی-مفهومی ریشه در فرایندهای تفکر و مفهوم‌سازی دارند و اجزای نظام شناختی انسان هستند. ... بیشتر متون خبری، به‌ویژه عناوین خبری، باید دارای زبانی جذاب و ترغیب‏کننده باشند تا توجه مخاطب را جلب کنند و او را به مطالعه و پیگیری خبر تشویق نمایند. یکی از شیوه‏های دستیابی به این هدف، استفادۀ مناسب از استعاره و مجاز در زبان رسانه است. این دو فرایند شناختی-مفهومی ریشه در فرایندهای تفکر و مفهوم‌سازی دارند و اجزای نظام شناختی انسان هستند. در این پژوهش نقش و اهمیت این دو فرایند شناختی در گفتمان رسانه‏های اقتصادی فارسی‏زبان بررسی می‏گردد و تلاش می‌شود تا استعاره‏ها و مجازهای بنیادین این حوزه شناسایی و تبیین و ارتباط سلسله‌مراتبی احتمالی میان آن‌ها بررسی شود. این پژوهش دارای رویکردی شناختی و پیکره‏بنیاد است و داده‏های آن از عناوین خبری اقتصادی روزنامۀ دنیای اقتصاد در همۀ شماره‏های آذر 1394 و نیز عناوین اخبار اقتصادی دو خبرگزاری «باشگاه خبرنگاران جوان» و درگاه «امروزآنلاین» در آذر 1394 گرفته شده است که بیش از هفتصد عنوان خبری را شامل می‌شود. یافته‏های پژوهش نشان می‏دهد که مهم‏ترین استعاره‏های مفهومی یافت‏شده در حوزۀ گفتمان اقتصادی عبارت‏اند از: «اقتصاد یک موجود زنده است»، «اقتصاد انسان است»، «اقتصاد مسیر است»، «اقتصاد یک فضا/ ظرف است»، «اقتصاد یک پدیدۀ طبیعی است»، «اقتصاد خودرو است» و «اقتصاد ماده/ ‏شیء است». افزون بر این، برخی استعاره‏های جهتی نیز نمودی چشمگیر در زبان اقتصاد دارند.

تأثیر جنسیت بر درک نوای عاطفی گفتار در زبان فارسی

دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 87-99

چکیده

لازمة تعامل اجتماعیمؤثر پردازش ودرک صحیحنوای عاطفی گفتار گوینده است. گفتار عاطفی، که حاوی اطلاعات زیادی دربارة احساسات و مقاصد اجتماعی گوینده است،خود از تفاوت‌هایی فردی-جامعه‌شناختی همچون سن و جنس تاثیر می‌پذیرد که از این میان نقش جنسیت به اندازة کافی مطالعه نشده و هنوز محل بحث است. همچنین معدودمطالعات انجام‌شده، تنها عملکرد ... بیشتر لازمة تعامل اجتماعیمؤثر پردازش ودرک صحیحنوای عاطفی گفتار گوینده است. گفتار عاطفی، که حاوی اطلاعات زیادی دربارة احساسات و مقاصد اجتماعی گوینده است،خود از تفاوت‌هایی فردی-جامعه‌شناختی همچون سن و جنس تاثیر می‌پذیرد که از این میان نقش جنسیت به اندازة کافی مطالعه نشده و هنوز محل بحث است. همچنین معدودمطالعات انجام‌شده، تنها عملکرد گویشورانزبان‏های دارای وزن تکیه‌ای (همچون آلمانیو انگلیسی)را بررسی کرده‏اند. اما از آنجا کهنوای عاطفی گفتار، خود، متاثر از شاخصه‌هایزبان-‌ویژه، مانند تقسیم وزنیِ زمان، است و این شاخصه زبان‌های دارای وزن تکیه‌ای را از زبان‌های دارای وزن هجایی تفکیک می‌کند نگارنده بر آن شد تا قابلیت کاربرد نتایج این تحقیقات را در زبان‏هایی که تقسیم زمانی متفاوتی دارد بررسی کند. بنابراین، پژوهش حاضر نقش جنسیت را در تشخیص و درک نوایعاطفی گفتار در زبان فارسی، به عنوان زبانی که وزن هجایی دارد و تقسیموزنی-زمانیِ آنمتفاوت است، مورد مطالعه قرار می‌دهد. بدین منظور در یک آزمایش رفتاری، از66 گویشور فارسی‌زبان خواسته شد تا نوایعاطفی مجموعه‌ای از متون صوتی نمایشنامه‌های معتبر را تشخیص‌دهند. این متون حاوی مجموعه جملاتی بود که واژگان موجود در آن‌ها به لحاظ محتوایی خنثی بودند و در پنج حالت عاطفی خشم، تنفر، ترس، شادی و غم توسطیک بازیگر خانم و یک بازیگرآقااجرا شده بودند. داده‌های این آزمونبا مدل رگرسیون لجستیکبررسی شدندو به طور کلی، نتایج نشان می‌دهند که: ۱) میزان تشخیص نوای عاطفی گفتار به صورت معناداری با جنسیتشنونده ارتباط دارد؛ بدین معنا که آزمودنی‌های مؤنث در مقایسه با آزمودنی‌های مذکرتوانمندی بیشتری در تشخیص تمامی مقوله‏های عاطفی گفتار دارند؛ ۲)تقسیم وزنی زمان (یعنی‏ وزن تکیه‌ای در مقابل وزن هجایی) بر تشخیص نوای عاطفی گفتار تاثیری ندارد.

گفتمان‌نماهای «افشا» در زبان فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی

دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1396، ، صفحه 9-16

چکیده

هاینه (2013) نقش اصلی گفتمان‌نماها را برقراری ارتباط میان گفتار و موقعیت گفتمان، یعنی تعامل میان گوینده و شنونده، بیان عقاید گوینده و سازمان‌دهی متن می‌داند. این عناصر به لحاظ ساخت نحوی مستقل از محیط نحوی جمله هستند. از آنجا که واحدهای مذکور، به‌عنوان ابزارهای ویژۀ کاربرد زبان و انتقال مؤثرتر پیام، در ارتباطات اجتماعی نقش برجسته‌ای ... بیشتر هاینه (2013) نقش اصلی گفتمان‌نماها را برقراری ارتباط میان گفتار و موقعیت گفتمان، یعنی تعامل میان گوینده و شنونده، بیان عقاید گوینده و سازمان‌دهی متن می‌داند. این عناصر به لحاظ ساخت نحوی مستقل از محیط نحوی جمله هستند. از آنجا که واحدهای مذکور، به‌عنوان ابزارهای ویژۀ کاربرد زبان و انتقال مؤثرتر پیام، در ارتباطات اجتماعی نقش برجسته‌ای بر عهده دارند، بخشی از مطالعات زبان‌شناسی اجتماعی را تشکیل می‌دهند. در این مختصر به بررسی دسته‌ای از گفتمان‌نماها در فارسی می‌پردازیم که نقش و تا حدود زیادی ساخت نحوی ثابت و مشخصی دارند (مانند «حقیقت این است که ...»). این عبارات را به‌خاطر نقش آنها در آماده‌سازی روند گفتگو و شخص مخاطب برای افشای حقایق، گفتمان‌نماهای «افشا» نامیده‌ا‌یم. داده‌های پژوهش از میان متون مکتوب فارسی امروز و نیز گفتار فارسی‌زبانان گردآوری شده‌است. مبنای نظری پژوهش دو انگارۀ دستورشناختی و دستوری‌شدگی اِیجمر (2007) است. تحلیل داده‌‌ها نشان می‌دهد که گفتمان‌نماهای افشا در زبان فارسی تصویری دستوری‌شده از بند پایه را به نمایش می‌گذارند چراکه دیگر حامل مفهوم اصلی جمله نیستند. تصویر حاصل لزوم بازنگری در مفاهیم نحوی بند پایه و بند پیرو را از رهگذر حضور عناصر گفتمانی در جمله تقویت می‌کند.

نظام زمان- وجه- نمود در گویش هورامی پاوه

دوره 1، شماره 1 ، دی 1395، ، صفحه 57-74

چکیده

هورامی زبانی از خانوادۀ گورانی- هورامی- زازا، از زبان‌های ایرانی شاخۀ شمال غربی است. بسیاری این خانوادۀ زبانی را جزء زبان‌های کردی به شمار می‌آورند، اما این موضوع محل اختلاف بسیار است و تفاوت‌های ساختاری که میان این زبان‌ها وجود دارد به این اختلاف دامن می‏زند. یکی از وجوه تفاوت این زبان با زبان‌های کردی نظام غنی و پیچیدۀ زمان- ... بیشتر هورامی زبانی از خانوادۀ گورانی- هورامی- زازا، از زبان‌های ایرانی شاخۀ شمال غربی است. بسیاری این خانوادۀ زبانی را جزء زبان‌های کردی به شمار می‌آورند، اما این موضوع محل اختلاف بسیار است و تفاوت‌های ساختاری که میان این زبان‌ها وجود دارد به این اختلاف دامن می‏زند. یکی از وجوه تفاوت این زبان با زبان‌های کردی نظام غنی و پیچیدۀ زمان- وجه- نمود است، که هدف پژوهش حاضر معرفی و توصیف آن بوده است. داده‌های این پژوهش به صورت پیکره‏ای از فایل‌های صوتی و یادداشت‌های آوانویسی شده، از گویشوران هنجار این زبان در شهر پاوه و در طی سالهای 1389-1392 گردآوری شده‏است. تجزیه و تحلیل داده‏ها نشان داد که نظام زمان- وجه- نمود در هورامی (گونۀ پاوه) دارای دو زمان حال و گذشته، پنج نمود تام، ناقص استمراری، ناقص غیراستمراری، کامل و ناکامل و پنج وجه اخباری، اخباری/تأکیدی، التزامی، امری و شرطی/آرزویی است که با هم هفده مقولۀ مختلف می‌سازند. مشخص شد که در هورامی نمودهای تام و ناقص در کنار نمودهای کامل و ناکامل وجود دارند. از هفده برشی که هورامی در نظام زمان- وجه- نمود زده، چهار مورد در زمان حال و سیزده مورد در زمان گذشته است. علاوه بر این، مشخص شد که هورامی زبانی عمدتاً کنایی است. یازده زمان از دوازده زمانی که در تقسیم‌بندی زمان گذشته قرار می‌گیرند دارای ساخت کنایی، و دو زمان گذشته و چهار زمان حال، جمعاً شش زمان، دارای ساخت فاعلی- مفعولی هستند. ساخت کنایی در این زبان خود را با مطابقۀ مفعولی و افزودن واژه‌بست‌های ضمیری خاص به فعل نشان می‌دهد.

مطالعۀ جامعه‏‌شناختی هویت زبانی مهاجرین قوم لَک ساکن تهران

دوره 3، شماره 2 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 49-59

https://doi.org/10.30473/il.2020.47104.1273

چکیده

مهاجرت، زمینه‏های مهمی برای ایجاد تغییرات هویتی فراهم می‏سازد. هدف مقالۀ حاضر، مطالعۀ هویت زبانی مهاجرین قوم لک ساکن محلۀ نامجو (گرگان) تهران از دیدگاه زبان‏شناسی اجتماعی است؛ لذا با رویکرد کیفی، داده‏ها از طریق مشاهده، مصاحبه نیمه‏ساخت‏یافته و عمیق با 23 نقر که با نمونه‏گیری گلوله‏برفی انتخاب شده بودند، جمع‌آوری شد. ... بیشتر مهاجرت، زمینه‏های مهمی برای ایجاد تغییرات هویتی فراهم می‏سازد. هدف مقالۀ حاضر، مطالعۀ هویت زبانی مهاجرین قوم لک ساکن محلۀ نامجو (گرگان) تهران از دیدگاه زبان‏شناسی اجتماعی است؛ لذا با رویکرد کیفی، داده‏ها از طریق مشاهده، مصاحبه نیمه‏ساخت‏یافته و عمیق با 23 نقر که با نمونه‏گیری گلوله‏برفی انتخاب شده بودند، جمع‌آوری شد. مصاحبه‏ها ضبط و نوشته شده و با روش تماتیک، تحلیل شدند. یافته‏ها نشان داد که برحسب عامل جنس و نسل، هویت‌یابی به‏واسطۀ زبان در بین مهاجرین متفاوت است. تسلط زنانِ نسل دوم به زبان لکی اندکی کمتر از مردان است؛ ولی تمایلشان به همانندسازی زبان خود به زبان معیار، بیشتر از مردان است. مهارت نسل اول در فهم زبان لکی و تکلم به آن از نسل دوم بیشتر است و برخلاف نسل دوم، با کاربرد آن برای تعامل با لک‏زبانان در محیط‏های خصوصی و عمومی، به مقاومت در برابر شرایط همگون‏ساز می‏پردازد؛ اما نسل دوم به‏دلیل تجربۀ زیستۀ متفاوت، در کاربرد زبان مادری انعطاف‏پذیری بیشتری دارد. برخلاف زبان لکی، زبان فارسی (زبان رسمی) دارای نظام نوشتاری جامع، کارایی، ارزش و تأیید اجتماعی است؛ که پذیرش آن‏‏را تسهیل‏ می‏کند. بدین‏سان زبان لکی، نه‏تنها از سوی مهاجران در جامعۀ میزبان، بلکه به‏علت نداشتن نظام نوشتاری نیز در معرض تهدید است.

مقاله پژوهشی

شب سراب بیارزد به بامداد آگاهی، بررسی رمان بامداد خمار از منظر تحلیل گفتمان انتقادی

میثم خلیلی نژاد؛ نگار داوری اردکانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 اردیبهشت 1403

https://doi.org/10.30473/il.2023.65777.1565

چکیده

در این پژوهش تلاش شده است که مطالعات زبانشناختی در تحلیل رمان با استفاده از تحلیل گفتمان انتقادی بکار گرفته شود. تحلیلگران گفتمان انتقادی به بررسی آن مؤلفههای گفتمانی می‏پردازند که ساز و کارهای پنهان زبان در جهت حفظ سلسله مراتب قدرت می‏باشند و برخلاف بررسی‏های توصیفی- صوری از زبان، معتقدند که زبان نیت‏مند است و در ... بیشتر

تعداد دوره‌ها	7
تعداد شماره‌ها	28
تعداد مقالات	193
تعداد نویسندگان	377
تعداد مشاهده مقاله	143,400
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	104,618
نسبت مشاهده بر مقاله	743.01
نسبت دریافت فایل بر مقاله	542.06
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	673
تعداد مقالات رد شده	422
درصد عدم پذیرش	63
تعداد مقالات پذیرفته شده	195
درصد پذیرش	29
زمان پذیرش (روز)	246
تعداد پایگاه های نمایه شده	5
تعداد داوران	{reviewerC

فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 7 (1402-1403)

دوره 6 (1401-1402)

دوره 5 (1400-1401)

دوره 4 (1399-1400)

دوره 3 (1399-1398)

دوره 2 (1398-1397)

دوره 1 (1396-1395)

مطالعۀ زبان‌شناختی جای‌نام کشورهای اروپایی

چکیده

کنش های گفتاری زنان رمان سووشون اثر سیمین دانشور

چکیده

کاربست دگرگونی واکه‌ای به مثابه راهبرد آوایی ارتقاء منزلت در جامعۀ مهاجرین ساکن شهرستان سنندج: جستاری در آوا‌شناسی‌اجتماعی

چکیده

بررسی میزان خطرپذیری زبان مازندرانی بر اساس الگوهای یونسکو

چکیده

استعاره و مجاز در گونه زبانی رسانه‌های اقتصادی: رویکردی پیکره‌بنیاد

چکیده

تأثیر جنسیت بر درک نوای عاطفی گفتار در زبان فارسی

چکیده

گفتمان‌نماهای «افشا» در زبان فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی

چکیده

نظام زمان- وجه- نمود در گویش هورامی پاوه

چکیده

مطالعۀ جامعه‏‌شناختی هویت زبانی مهاجرین قوم لَک ساکن تهران

چکیده

شب سراب بیارزد به بامداد آگاهی، بررسی رمان بامداد خمار از منظر تحلیل گفتمان انتقادی

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

نمایه سازی در گوگل اسکالر

نمایه سازی در گوگل ایندکس

سیاست های ضد سرق علمی نشریه

ابر واژگان

دانلود مقاله از سایت فصلنامه رایگان است.
این نشریه سرقت ادبی را بررسی می کند.